گروه اقتصادي |يكي از دغدغه‌هاي قديمي وزارت راه و شهرسازي كه از ديرباز نيز مورد توجه مسوولان وقت آن بوده است افزايش توجه به بخش ريلي است؛ موضوعي كه حتي منجر شد تا وزير راه و ترابري دولت نهم از برنامه‌هايي براي افزايش خطوط ريلي و افزايش سهم حمل و نقلي در ديدي بلندمدت خبر دهد. هر چند اين موضوع طي سال‌هاي گذشته همانطور كه مورد نظر مديرانش بوده انجام نشده است اما به نظر مي‌رسد به مدد نوع نگاه خاص عباس آخوندي وزير راه و شهرسازي دولت يازدهم به موضوع شهرسازي و حقوق شهروندي، نوع نگاه به حمل‌ونقل ريلي را نيز تغيير داده است و عباس آخوندي با همين نگاه معتقد است كه طراحي شهري بر پايه ريل مي‌تواند موجب توسعه شهري و گسترش حمل و نقل ريلي شود.
آخوندي هرچند معتقد است استفاده از حمل و نقل عمومي رو به كاهش است، اما حمل و نقل ريلي را بهترين مزيت براي جابه‌جايي مي‌داند و مي‌گويد: «متاسفانه عده‌اي در عمل به دنبال توسعه حمل‌ونقل خصوصي هستند. بيش از 80 سال است كه صنعت ريلي در كشور راه‌اندازي و هزاران ميليارد تومان در اين بخش هزينه شده است، اما هنوز سهم اين مدل حمل و نقلي در جابه‌جايي بار مسافر كمتر از 10 درصد است.»
وي البته اظهار اميدواري كرده است كه «تلاش مي‌كنيم با توسعه قطارهاي سريع‌السير، صنعت ريلي آماده رقابت با حمل و نقل هوايي و جاده‌اي باشد. تركيب قطارهاي سريع‌السير با حمل و نقل حومه‌اي و درون‌شهري بر نحوه زندگي مردم تاثير مي‌گذارد؛ قطار سريع‌السير، حومه‌اي و شهري از مفاهيم حمل و نقل است كه طراحي شهري را زير و رو كرده‌اند. درحال حاضر 18 ميليون نفر در كشور در شرايط بد زندگي مي‌كنند؛ 11 ميليون نفر در حاشيه شهرها هستند و هفت ميليون نفر نيز در ميان شهرها به دليل عدم بازآفريني شهري دچار كيفيت نازل زندگي شده‌اند. راه‌حل مساله شهرنشيني ايران، نظام شهرنشيني ريل پايه است تا حمل و نقل برون‌شهري و درون‌شهري به عنوان ستون فقرات اين مساله عمل كنند.»
وزير راه و شهرسازي كه ابايي از انتقاد از عملكرد زيرمجموعه خود نيز ندارد، تاكيد مي‌كند: «بايد كد نظام طراحي شهري عوض شده و ريل پايه شود. در استان‌هاي تهران و شهرهاي شيراز، مشهد و تبريز موضوع قطار حومه‌اي را دنبال كرد‌ه‌ايم، با تردد اين قطارها روزانه تردد 800 هزار وسيله نقليه كاهش مي‌يابد. به راهآهن اعلام كرده‌ام كه در بازنگري سازمان راهآهن حمل و نقل حومه جايگاه جديدي داشته باشد. به همين جهت يكپارچگي حمل و نقل ريلي برون‌شهري و درون‌شهري را دنبال مي‌كنيم؛ در اين دستگاه ايستگاه‌هاي قطار كه تا پيش از اين در جانمايي مشكلاتي داشتند، بهينه‌سازي مي‌شوند.»
آخوندي با اشاره به فعاليت‌هاي نامناسب قبلي در برخي خطوط ريلي ادامه مي‌دهد: «در دولت قبل براي راهآهن شيراز- اصفهان صدها ميليارد تومان هزينه شد اما ايستگاه راهآهن 12 كيلومتر بيرون از شهر احداث شده است و همين موجب بروز مشكلات براي مردم شد. در حالي كه در شيراز چهار طرح بزرگ ريلي اصفهان- شيراز، شيراز- بوشهر، شيراز- گلگهر، بندرعباس و متروي شيراز را داريم كه همه بايد با يكديگر در يك مركز جوينت شوند.»
تمركز وزارت راه بر توسعه شهرهاي كم‌جمعيت
آخوندي كه هميشه نيم‌نگاهي هم به مسائل شهري و مسكني دارد، در همايش حمل و نقل ريلي نيز نيم‌نگاهي به موضوع مسكن كرد و در جمع خبرنگاران گفت: «توسعه مسكن در شهرهاي پيراموني و توسعه حمل‌ونقل ريلي به اين شهرها در كاهش قيمت زمين و مسكن موثر است. نرخ قيمت مسكن در برابر تورم، رقم بسياري پاييني است. استراتژي من توسعه مسكن در شهرهاي كم‌جمعيت است كه اميدواريم با توسعه حمل‌ونقل ريلي به اين شهرها بتوانيم دسترسي آنها به كلانشهرها را برقرار كنيم تا شاهد سوداگري مسكن نباشيم. بخش عمده‌اي از قيمت مسكن ناشي از سوداگري قيمت زمين است، اگر تقاضا را به سمت شهرهاي پيراموني ببريم شايد بتوانيم به صورت ساختاري مشكل مسكن را حل كنيم در غير اين صورت هرچقدر در تهران تمركز كنيم قيمت مسكن افزايش مي‌يابد.»
وي به مصوبه شوراي اقتصاد در جهت نوسازي ناوگان ريلي اشاره كرد و ادامه داد: «كارهاي مقدماتي اين مصوبات انجام شده و كاري كه هم‌اكنون در حال انجام آن هستيم با مسووليت خودمان در شركت راهآهن، كساني كه موجبات اين سرمايه‌گذاري را فراهم مي‌كنند از جهت معافيت حق دسترسي به ريل اين مبلغ را پرداخت مي‌كنيم. بدين ترتيب ما فرآيندهاي بروكراسي وزارتخانه را طي مي‌كنيم تا افرادي كه اين صرفه‌جويي را ايجاد مي‌كنند با كندي بروكراسي توبيخ نشوند.»
سهم ريل فقط 10درصد
وزير راه و شهرسازي با بيان اينكه يكي از راه‌حل‌هاي بنيادين براي حل مساله شهرها، شهرسازي ريل‌پايه است، اضافه كرد: بايد بتوانيم حمل‌ونقل عمومي ريلي را مبنا قرار دهيم به همين دليل به عنوان نمونه از سمت غرب، جنوب و شرق تهران بيش از شش قطار در روز حركت مي‌كند. توسعه اقتصادي كشور وابسته به صنعت ريل است و شعاري كه در دو دهه اخير به آن تاكيد شده مفهوم حركت است اين را در ذهن داريم ولي در عمل با آن مشكل داريم. طي سال‌هاي گذشته فناوري وارداتي صنعت ريل را به جاي مفهوم حركت، به مفاهيم كوچك پروژه‌اي تبديل كرديم و به بحث پيوستگي حركت كمتر توجه شد.»
بي‌واسطه هواپيما مي‌خريم
آخوندي در بخش ديگري از سخنانش در حالي از تمايل ايران براي خريد بي‌واسطه هواپيما سخن گفت كه سفر رييس‌جمهور به فرانسه به دليل بحران پيش‌آمده در پاريس لغو شده است. در حالي كه قرار بود ايران در اين سفر رايزني‌هايي در خصوص خريد هواپيما داشته باشد، پيگيري مذاكرات در اين حوزه به زمان ديگري موكول شد اما آخوندي از دغدغه وزارت متبوعش براي خريد هواپيما خبر داد و گفت: «تلاش مي‌كنيم بدون واسطه با عرضه‌كنندگان دسته اول هواپيما وارد مذاكره شويم. سفر ما به اروپا لغو شده اما مذاكرات و كارها براي خريد هواپيما در حال انجام است.»
چيني‌ها در چابهار
در ادامه اين همايش محسن پورسيد آقايي، معاون وزير راه و شهرسازي و مدير عامل شركت راه آهن هم به برنامه‌هاي در دست اجراي معاونت تحت مديريتش پرداخت و از تمايل چيني‌ها براي حضور در بندر چابهار گفت؛ وي دراين‌باره با اشاره به ابراز تمايل سرمايه‌گذاران چيني براي حضور در بندر چابهار افزود: «ساخت مسير ريلي «آستارا- آستارا»، دي ماه سال آينده آغاز مي‌شود. براساس توافق صورت گرفته، قرار شده حجم حمل و نقل ريلي به ۹۹ ميليون تن در سال ۱۳۹۹ در برنامه ششم توسعه افزايش يابد؛ اين به معناي رشد ۲۲ درصدي سالانه است در حالي‌كه در بخش جاده‌اي بايد سالانه ۳ درصد رشد داشته باشيم.»
وي با بيان اينكه در مجموع بايد سهم جابه‌جايي بار در راه آهن را در پايان برنامه ششم به ۱۷ درصد از كل بار كشور برسانيم، تاكيد كرد: «همچنين در بخش مسافري بايد به جابه‌جايي ۴۳ ميليون نفر مسافر بين شهري طولاني برسيم. حمل و نقل مسافر حومه‌اي بايد از 2/3 ميليون نفر در سال ۹۳، به ۱۶ ميليون نفر در سال ۱۳۹۹ برسد، براي دستيابي به اين اهداف، نياز به ۲۸ هزار واگن باري و ۱۵۲۰ واگن مسافري داريم. در مجموع به ۳۵ هزار ميليارد تومان سرمايه‌گذاري نياز داريم، ۲۰ هزار ميليارد تومان از اين رقم را بايد بخش خصوصي انجام دهد.»
پورسيد آقايي در ادامه گفت: «براساس اعلام وزير نفت، بلافاصله يك ماه پس از لغو تحريم‌ها، رقم صادرات نفت در دي ماه به ۵۰۰ هزار بشكه افزايش مي‌يابد و تا پايان دي سال ۹۵، اين رقم به يك ميليون بشكه مي‌رسد. افزايش فروش نفت ۸ تا ۱۸ ميليارد دلار به منابع دولت اضافه مي‌كند، از اين رقم بين 5/5 تا ۱۱ ميليارد دلار به بودجه عمومي كشور اضافه مي‌كند. شركت‌هاي غربي تمايل دارند پس از رفع تحريم‌ها، بسته‌هاي فاينانس را در اختيار ايران بگذارند كه ما از اين محل با اجاره به شرط تمليك، اقدام به واردات ناوگان مي‌كنيم.» وي، ايران را به دليل امنيت بالا از پتانسيل‌هاي انتقال بار در كريدور شمال- جنوب، عنوان كرد و گفت: «كشورهايي مانند چين سعي كردند تا مسيرهاي ديگري را جايگزين ايران كنند اما با وجود سرمايه‌گذاري زياد، متوجه شدند كه امكان چنين موضوعي وجود ندارد. به همين دليل الان چيني‌ها به دنبال سرمايه‌گذاري در چابهار هستند و كشور هند هم از سال‌ها پيش اين موضوع را دنبال مي‌كند.»