بايد اوپك را بازسازي كنيم
سيد محمد علي خطيبي ٭
روز گذشته جلسه مهمي ميان اعضاي اوپك برگزار شد. مهم‌ترين مباحث حول اين جلسه، بحث بازگشت ايران به كشورهاي صادركننده نفت است. اين جلسه به‌نوعي با لغو تحريم‌هاي غرب عليه ايران مصادف شد و اين موضوع به حساس‌تر شدن اين جلسه كمك كرد. چند ماهي مي‌شود كه ايران به اعضاي اوپك اعلام كرده با لغو تحريم‌ها توليدات خود را به شرايط قبل از تحريم‌هاي غرب باز خواهد گرداند. اين مساله هيچگاه مورد توجه كافي اعضاي اوپك قرار نگرفت و به همين خاطر مقطع فعلي را از سه جنبه مي‌توان مورد بررسي قرار داد: 1- بازگشت ايران. اين مساله به تنهايي از اهميت بالايي برخوردار است. ايران همواره يكي از مهم‌ترين توليدكنندگان نفت در
روز گذشته جلسه مهمي ميان اعضاي اوپك برگزار شد. مهم‌ترين مباحث حول اين جلسه، بحث بازگشت ايران به كشورهاي صادركننده نفت است؛ اين جلسه به‌نوعي با لغو تحريم‌هاي غرب عليه ايران مصادف شد و اين موضوع به حساس‌تر شدن اين جلسه كمك كرد. چند ماهي مي‌شود كه ايران به اعضاي اوپك اعلام كرده كه با لغو تحريم‌ها توليدات خود را به شرايط قبل از تحريم‌هاي غرب باز خواهد گرداند. اين مساله هيچگاه مورد توجه كافي اعضاي اوپك قرار نگرفت و به همين خاطر مقطع فعلي را از سه جنبه مي‌توان مورد بررسي قرار داد:
1- بازگشت ايران. اين مساله به تنهايي از اهميت بالايي برخوردار است. ايران همواره يكي از مهم‌ترين توليدكنندگان نفت در ميان اعضاي اوپك بوده است و بالطبع بازگشت دوباره ما به بازار از اهميت بالايي برخوردار است. البته اين براي نخستين بار نيست كه يك كشور عضو اوپك براي مدتي از بازار خارج مي‌شود و مجددا قصد بازگشت به بازار را دارد. قبلا در جريان اشغال كويت، عراق و كويت از بازار اوپك خارج شدند ولي چند سال بعد و با فروكش كردن تنش‌ها دو كشور به بازار بازگشتند و از قضا در آن زمان نه قيمت‌ها لطمه خاصي خورد و نه اتفاق خاصي رخ داد. ايران هم در شرايطي قصد دارد به بازار بازگردد كه پيش‌بيني‌ها حاكي از اين است كه تقاضا براي نفت اوپك در سال آينده يك ميليون بشكه در روز افزايش خواهد داشت و اين خبر به اين معنا است كه بازگشت ايران نمي‌تواند موجب كاهش قيمت نفت شود. در حالي كه تا چندي پيش بحث بر سر اين بود كه با بازگشت ايران بايد برخي كشورها توليدات خود را كاهش دهند تا نرخ نفت بيش از اين آسيب نبيند. ولي همه مشكل اين نيست و احتمالا در سال آينده مانند امسال برخي اعضا سقف توليد خود را رعايت نكنند و باز هم نفت بيشتري توليد كنند كه بتوانند از افزايش تقاضا بيشتر بهره‌مند شوند. طبيعي است چنين اتفاقي به‌شدت به قيمت نفت لطمه خواهد زد و سبب مي‌شود تا قيمت به مراتب بيش از رقم كنوني آن كاهش داشته باشد. اين مهم‌ترين نگراني‌اي است كه مي‌توان در مورد كاهش قيمت نفت داشت. متاسفانه اوپك تا به امروز نتوانسته انضباط را به اعضاي خود تحميل كند و هيچ دليلي وجود ندارد كه در سال آينده ميلادي هم بتواند اين مهم را به اعضاي خود تحميل كند.
2- نياز به بازگشت اقتدار ايران. تنش‌هاي يك دهه اخير ديپلماتيك ايران و اقدام مشترك غرب براي تحريم ايران، بيش از هر چيزي به اقتدار ايران در منطقه و سازمان‌هاي جهاني آسيب زد. به همين خاطر است كه مي‌بينيم كشوري مانند نيجريه با آنكه به‌شدت از رفتار عربستان متضرر شده، به جاي درخواست كاهش توليدات نفت از عربستان، به خود اجازه مي‌دهد كه از ايران بخواهد ديرتر وارد بازار شود. اين اتفاق مهمي است و نبايد فراموش كنيم كه ما يكي از مهم‌ترين توليدكنندگان نفت جهان هستيم. به همين خاطر دولتمردان و مسوولان وزارت نفت ايران بايد تمام تلاش خود را در روزهاي آتي انجام دهند تا هر چه زودتر اقتدار را به نام پر افتخار ميهن‌مان بازگردانند. بدون تعارف بايد به كشورهاي مختلف يادآور شد كه ايران كشوري ضعيف نيست و كسي حق ندارد هر طور كه مايل است با ايران صحبت كند. بازگشت اقتدار نياز به يك كار بلندمدت ندارد و تنها از طريق رفتار مقتدرانه در يك مدت كوتاه هم به دست خواهد آمد.
3- بازسازي سازماني اوپك. اوپك يا هر سازمان ديگر، قبل از هر چيز وظيفه دارد تا از منافع اعضاي خود دفاع كند. اين به‌طور واقعي وظيفه مهمي است كه به گردن تمام اعضاي اوپك است. در حالي كه در ماه‌هاي گذشته 60 درصد از قيمت نفت كاهش يافته و تمام كشورهاي عضو با مشكلات عديده‌اي رو به‌رو شدند، اوپك از گرفتن يك تصميم درست عاجز مانده است. اين نشان‌دهنده اين است كه اوپك تبديل به يك سازمان منفعلي شده كه نمي‌تواند اعضاي خود را نسبت به تعهداتي كه دادند هم پايبند كند. افراد يا كشورها عضو يك سازمان مي‌شوند تا بتوانند به شكل جمعي منافع اعضاي خود را افزايش دهند و سازماني مانند اوپك اگر قرار باشد به روند كنوني خود ادامه دهد، در نخستين هدف خود شكست خورده است. درنتيجه ايران بايد تلاش كند كه در بازگشت خود به اوپك، ضمن حفظ اقتدار خود در بازسازي اوپك و تبديل آن به سازماني موثر و واقعي گام بردارد. ٭سفير سابق ايران در اوپك