گروه ديپلماسي| «ما اعتقاد داشتيم و داريم كه تنش‌آفريني و ايجاد تشنج در اين منطقه اقدامي از سر قدرت نيست بلكه اقدامي از سر ضعف است و بايد با اين اقدام‌ها با بزرگواري و بزرگ‌منشي برخورد شود و به همين طريق اقدام كرديم.» اين جمله‌اي است كه محمد جواد ظريف، وزير امور خارجه كشورمان روز گذشته در نشست خبري به همراه ابراهيم جعفري، همتاي عراقي خود بر زبان راند. در همين نشست خبري، رييس دستگاه ديپلماسي عراق، همتاي ايراني خود را ديپلماتي قوي خواند كه ديپلماسي خاص خودش را دارد و بر همين اساس سخن خود را گفته و ديپلماسي را پيش مي‌برد. اظهاراتي آرام، منطقي، ريشه داشته در صبوري ديپلماتيك در روزهايي كه تب منطقه خاورميانه هنوز از التهاب‌هاي پيشين فروكش نكرده اما بر حجم تنش‌هاي آن هم افزوده شده است. در روزهايي كه عادل الجبير، وزير امور خارجه عربستان سعودي پشت تريبون‌هاي مختلف قرار مي‌گيرد و از كشورهاي عربي – اسلامي مي‌خواهد كه يك عضو ديگر جهان اسلام را تحريم سياسي كنند. آل‌سعود با شيب تندي در مسير ايجاد يك بهمن سياسي عليه ايران در منطقه حركت مي‌كند و در رسانه‌هاي وابسته به خود، لزوم شكل‌گيري انتفاضه‌اي سوم عليه ايران را تبليغ مي‌كند. از آن ساعت‌هاي ناآرام در صبحگاه دوم ژانويه كه اعدام شيخ‌نمر به بمب خبري در رسانه‌هاي منطقه‌اي و دلواپسي در محافل سياسي غربي تبديل شد هشت روز مي‌گذرد، اما عادل الجبير به عنوان نماينده عربستان سعودي در سطح بين المللي خيال آرام گرفتن و دست برداشتن از بي‌تابي‌هاي سياسي را ندارد. در هفت روز گذشته محمدجواد ظريف، با پرهيزي ديپلماتيك وارد گردونه تنش‌هاي لفظي با همتاي بي‌تجربه سعودي خود نشد و در پشت صحنه از رايزني‌هاي سياسي براي مديريت بحران و جلوگيري از بروز تنش‌هاي قومي در منطقه استفاده كرد. روز گذشته اما ابراهيم جعفري، وزير امور خارجه عراق در قالب سفري برنامه‌ريزي نشده به تهران آمد تا روساي دستگاه ديپلماسي دو كشور غالبا شيعه نشين منطقه دوشادوش هم از تلاش براي حل بحران غيرضروري سخن بگويند كه ساخته و پرداخته جريان سياسي افراطي در منطقه است. جواد ظريف، مردي كه در دو سال گذشته رودرروي شش وزير امور خارجه از شش كشور به اصطلاح قدرتمند جهان نشسته و پرونده‌اي به قدمت بيش از 10سال را با قدرت مذاكره و توسل به ديپلماسي پيش برده است در نخستين موضع‌گيري رسمي خود در خصوص تنشي كه در رابطه با عربستان به وجود آمد از تلاش‌هاي ايران براي حركت كردن در مسير آرامش و گام برداشتن طرف سعودي در مسير مقابل سخن گفت.
سياست ايران از زبان آقاي وزير
حضور جعفري در تهران اين بار چندان رنگ و بوي رايزني‌هاي دوجانبه را نداشت و از همان نخستين ساعات اعلام خبر سفر وي به تهران مشخص بود كه آقاي وزير براي نوعي از ميانجيگري و البته به تصوير كشيدن عدم همراهي تمام كشورهاي عربي منطقه با عربستان به تهران آمده است. ظريف در ابتداي سخنان خود با تقبيح اعدام عالم روحاني و مصلح مرحوم شهيد شيخ نمر باقرالنمر و اشاره به تنش‌هايي كه پس از آن در منطقه ايجاد شد، گفت: اقدام عليه شخصيت مصلح و عالمي كه تمام حيات خودش را براي دعوت به اسلام از طريق صلح آميز، گفت‌وگو، تعامل، استفاده از ظرفيت‌هاي مدني و مخالفت با اقدام نظامي و مسلحانه و ترور و افراط گذراند، قابل توجيه نيست كمااينكه اين اقدام در دنيا با نفرت و محكوميت روبه‌رو شد.
ظريف در ادامه به مساله تنش مستقيم ميان ايران و عربستان اشاره كرده و گفت: متاسفانه عربستان سعودي در طول دو سال و نيم گذشته در خلاف مسير ايران براي ايجاد تفاهم، همكاري و برادري در اين منطقه كه با خطر ارهاب، تروريسم و افراط مواجه است، حركت كرد.
رييس دستگاه ديپلماسي كشورمان در ادامه اقدام‌هاي دولت سعودي در مذاكرات هسته‌اي همگام با رژيم صهيونيستي، اقداماتي كه عليه مردم و پايين آوردن قيمت نفت انجام داد را نمونه‌هاي رفتار اين همسايه جنوبي ايران دانست و افزود: ايران همواره با سعه صدر با اين حركت‌ها برخورد كرد، چرا كه ما اعتقاد داشتيم و داريم كه تنش‌آفريني و ايجاد تشنج در اين منطقه اقدامي از سر قدرت نيست بلكه اقدامي از روي ضعف است و بايد با اين اقدامات با بزرگواري و بزرگ‌منشي برخورد شود و به همين طريق اقدام كرديم. متاسفانه اين حركت و تلاش ما توسط همسايگان ما در عربستان سعودي به صورت مناسب پاسخ داده نشد. جمهوري اسلامي ايران به دنبال تنش در اين منطقه نيست.
حمله به سفارتخانه عربستان در ايران
قابل قبول نيست
وزير امور خارجه كشورمان در ادامه به حادثه تعرض به سفارت و كنسولگري عربستان اشاره كرد و گفت: اتفاقاتي كه شنبه‌شب در تهران و مشهد افتاد، به هيچ‌وجه قابل قبول نيست. تمامي مقام‌هاي جمهوري اسلامي اين اقدامات را به‌شدت محكوم كردند. دولت جمهوري اسلامي ايران خودش را هم به لحاظ شرعي و هم به لحاظ قانوني موظف مي‌داند از مهماني كه به عنوان ديپلمات كشورهاي خارجي در ايران حضور دارند، حفاظت و حراست كند. بعد از واقعه تاسفباري كه شنبه‌شب اتفاق افتاد كه حتما جمهوري اسلامي ايران با تمام افرادي كه در اين حوزه كوتاهي يا قانون‌شكني كردند برخورد جدي خواهد كرد، تمام اقدامات لازم براي حمايت از مقرهاي ديپلماتيك و از جمله كارمندان سفارت سعودي در ايران و كنسولگري سعودي در مشهد نيز انجام شد. اما باعث تاسف است كه دولت سعودي با همان سياست ايجاد تنش كار را ادامه داد، ما به همه توصيه مي‌كنيم كه تنش و آتش‌افروزي عاقبت خوبي براي كسي نخواهد داشت.
سياست ايران همكاري و همراهي
با همسايگان است
محمد جواد ظريف در ادامه افزود: ايران به دنبال آرامش است، سياست ما سياست همكاري و همراهي با همه همسايگان است، همواره خواهان آرامش و همكاري با همسايگان خود بوديم، براي جهان عرب به عنوان جزء مهمي از جهان اسلام احترام ويژه قايل هستيم و مايليم ارتباطات مثبت و سازنده‌اي را كه با جهان عرب داشتيم، ادامه دهيم. امروز همه ما نياز داريم در برابر خطر افراط، تروريسم، فرقه گرايي و ترويج طايفه‌گري متحد باشيم و همه را دعوت مي‌كنم به اينكه اقداماتي را ادامه ندهند كه به اين خطرات بيش از پيش دامن بزند. اين اقدامات براي همه خطرناك است و يقينا دامنگير كساني كه به اين آتش دامن زده‌اند، خواهد شد. اميدوارم همه در اين منطقه با فهم و درك مشترك، خطر مشترك را درك كنند و با اين خطر به شكل مشترك برخورد كنيم، از تنش افزايي، تنش‌آفريني و تشنج‌گرايي كه متاسفانه در سال‌هاي گذشته روش برخي در اين منطقه بوده خودداري كنند و تا دير نشده اين روش را خاتمه دهند.
تعاونوا علي البر و التقوي و لا تعاونوا علي‌الاثم و العدوان
در ادامه اين نشست خبرنگاري از رييس دستگاه ديپلماسي ايران در خصوص تلاش‌هاي عربستان براي ايجاد ائتلاف‌هايي عليه ايران سوال كرد كه ظريف پاسخ داد: ما براساس دستور قرآني تعاونوا علي‌البر و التقوي ولا تعاونوا علي‌الاثم والعدوان معتقديم در جهان اسلام همه ما بايد براي مبارزه با مظاهر مغاير اسلام كه تكفير، ارهاب و افراط است در يك جا جمع شويم نه اينكه عليه يكديگر اقدام به ائتلاف كنيم. گرچه اين ائتلاف‌ها نه جدي هستند، نه راه به جايي مي‌برند و نه توان مقابله با ايران را دارند. ايران معتقد است كه چنين روشي عليه جهان اسلام مفيد نيست و اعتقاد داريم كه تمام جهان اسلام با خطر مشتركي مواجه است كه نياز به اقدامات مشترك دارد و هرچه سريع‌تر كساني كه آن را درك نكردند يا شريك آن بوده‌اند به خود بيايند كه اين خطر بيش از همه دامن خودشان را خواهد گرفت.
تبادل نظر به معناي مذاكره نيست
در چند روز گذشته خبر تماس‌هاي تلفني جان كري، وزير امور خارجه امريكا با همتاي ايراني دست به دست در رسانه‌هاي داخلي و منطقه‌اي گشته است و اين‌گونه به نظر رسيده است كه امريكا براي كاهش تنش در منطقه به اين پرونده ورود پيدا كرده است. ظريف در پايان نشست خبري روز گذشته در پاسخ به سوالي در خصوص ماهيت اين مكالمه‌ها و تماس‌ها گفت: ما به روز اجراي برجام بسيار نزديك شديم و شايد چند روز آينده به حول و قوه الهي به زمان اجراي برجام برسيم. بيشترين نقش را در اجراي برجام، ايران و ايالات متحده امريكا ايفا مي‌كنند. در روزهاي گذشته بين من و آقاي كري و همچنين بين آقاي صالحي و همتاي امريكايي ايشان آقاي مونيز تماس‌هاي تلفني و ايميلي زيادي شده است و هرچه به روز اجرا نزديك مي‌شويم آخرين هماهنگي‌ها را انجام مي‌دهيم. اصل صحبت‌هاي من و جان كري در روزهاي گذشته اجراي برجام و نحوه رسيدن به روز اجرا بود. در شرايطي كه متاسفانه خبر اول دنيا اقدامات كوتاه‌فكرانه دولت سعودي است هر دو ديپلماتي كه صحبت مي‌كنند چند كلمه هم درباره آن تبادل نظر مي‌كنند و اين به معناي آن نيست كه ما با امريكا وارد مذاكره شديم.
روايت جعفري از نگاه ملك عبدالله
و سعود الفيصل به پرونده شيخ نمر
«وزير امور خارجه عراق براي ميانجيگري و كنترل تنش ميان عربستان - ايران به تهران رفت.» اين جمله خبري، عبارتي بود كه پس از حضور رييس دستگاه ديپلماسي عراق در پايتخت ايران در رسانه‌هاي بين‌المللي انعكاس يافت. جعفري نيز در سخنان خود در نشست خبري با همتاي ايراني به نوعي اين برداشت رسانه‌اي را تاييد كرده و گفت: ما معتقد هستيم كه به نفع منطقه، ايران و عربستان است كه روابط اين دو كشور روابط خوبي باقي بماند. بعد از اتفاقات رخ داده ميان ايران و عربستان ما در عراق احساس كرديم كه بايد اقداماتي انجام دهيم چرا كه اين كشور نمي‌تواند در اين شرايط سكوت كند و بي‌طرف باشد. ايجاد بحران باعث بروز مشكلات براي كل منطقه مي‌شود به همين منظور رايزني‌هايي را با برخي كشورهاي عربي انجام داديم.
جعفري در ادامه سخنانش موضعي واحد با ايران در خصوص شهادت آيت‌الله شيخ نمر باقرالنمر اتخاذ كرده و گفت: وي عالمي اصلاح‌طلب و اصلاح‌گرا بود كه با يك گفتمان فرهنگي صحبت مي‌كرد، در گذشته كه با ملك عبدالله پادشاه پيشين عربستان صحبت‌هايي داشتيم و همچنين سعودالفيصل وزير خارجه سابق اين كشور كلام ديگري در اين زمينه داشتند. ما از شنيدن شهادت شيخ نمر شوكه شديم. البته ما در امور داخلي ديگران دخالت نمي‌كنيم، ولي وقتي فردي عالم بوده و با عواطف امت اسلامي سر و كار داشته باشد نمي‌توانيم هيچ كاري انجام ندهيم و سكوت اختيار كنيم.
ادامه بحران تمام منطقه را خواهد سوزاند
وزير امور خارجه عراق در ادامه بر ضرورت تلاش‌ها براي مديريت بحران به وجود آمده تاكيد كرده و گفت: ما بايد تلاش كنيم تا نتايج و تبعات اين مساله را كم كرده و اجازه ندهيم دشمنان منطقه و همه جهان، منطقه را به سوي يك جنگ بكشند. ما در همين راستا حركتي را شروع كرديم و با وزيران خارجه كشورهاي عربي و نبيل‌العربي دبيركل اتحاديه عرب صحبت كرده‌ايم و امروز هم در تهران هستيم و با بقيه وزراي خارجه هم صحبت داشته‌ايم. اگر بحران گسترش يابد بين هيچ سرزمين و ملتي فرق نخواهد داشت و همه آسيب خواهند ديد.
وزير امور خارجه عراق به اظهارات ديروز ظريف درباره مديريت اتفاقاتي كه براي سفارت عربستان در تهران و كنسولگري اين كشور در مشهد افتاده است، اشاره كرد و گفت: امروز آقاي ظريف براي ما مسائل را توضيح دادند و ما نمي‌دانستيم كه اين اتفاقات و مساله چگونه مديريت شده است. وزير امور خارجه و رييس‌جمهوري ايران پيگير اين مساله بودند و همه دنيا بايد تلاش‌هايي كه در ايران براي برقراري صلح و آرامش انجام شده است را بدانند و اين نشان‌دهنده قوت و نه ضعف آنهاست.
با كشورهاي عربي براي كنترل بحران مذاكره خواهم كرد
در شرايطي كه پس از قرار گرفتن عربستان در مسير تنش كور با تهران، كشورهايي چون بحرين، سودان، امارات، كويت و اردن همراهي‌هاي متفاوت با رياض را سرمشق دستگاه ديپلماسي خود در رابطه با ايران قرار دادند، ابراهيم جعفري از تلاش‌هاي بغداد براي رايزني با دوستان عرب ديگر كشورها در خصوص مديريت اين بحران سخن گفت. وي در نشست روز گذشته گفت: ضروري بود كه حركتي براي كنترل اوضاع انجام دهيم و در اين راستا با بعضي از دوستان عرب به طور تلفني صحبت كرديم و بعد از اين سفر هم به بعضي از كشورهاي عربي سفر مي‌كنيم تا شرايط خوبي فراهم كنيم. وزراي كشورهاي عربي يكشنبه آينده هم اجلاسي خواهند داشت كه من در آن جلسه شركت و سخنراني خواهم داشت. به دور از مسائل حاشيه‌اي تمركز روي اين موضوع خواهد بود تا كشورهاي منطقه از تمام امكانات استفاده كنند و مانع از افزايش اين مسائل بشويم. زماني كه حاكميت كشورها محترم شمرده مي‌شود، نگراني وجود نخواهد داشت. اختلافاتي وجود دارد، ايران با اكثريت شيعه و عربستان با اكثريت سني مي‌توانند با هم گفت‌وگو داشته باشند و كساني كه برنامه‌ريزي مي‌كنند و با هم كارهاي منفي انجام مي‌دهند بايد با آنها مقابله كنند و ما بايد به دنبال وحدت باشيم.
بازگشت هيات ديپلماتيك ايران و اجساد 10 جانباخته حادثه منا به تهران
سفير و هيات ديپلماتيك ايران در عربستان سعودي روز گذشته در هواپيمايي كه حامل اجساد 10 تن از جانباختگان حادثه منا بود به تهران بازگشتند. حادثه‌اي كه در آن بيش از 400 نفر از حجاج ايراني جان خود را به دليل سوءمديريت دولت آل‌سعود از دست دادند. حسين صادقي، سفير ايران در عربستان سعودي كه در راس اين هيات ديپلماتيك به تهران بازگشته است در خصوص تنش به وجود آمده ميان تهران و رياض گفت: پادشاه سعودي با قطع ارتباط با كشور بزرگ، مسلمان و تاثيرگذار ايران در منطقه اشتباه تاريخي را مرتكب شد. از اينكه به كشور خودم برمي‌گردم و در كنار همكاران خودم در كنار ملت ايران هستم خرسندم. متاسفانه عده‌اي به سفارت عربستان در تهران تعرض كردند هر چند اعتراض يكي از حقوق هر شهروندي است، اما تعرض به سفارت و زير پا گذاشتن برخي تعهدات مي‌تواند به چهره جمهوري اسلامي ايران آسيب برساند. اين اقدام غيرقابل قبول و ناشايست بود كه صورت گرفت و بايد از آن درس عبرت بگيريم تا ديگر چنين كاري در عين حفظ حق اعتراض صورت نگيرد. واكنش مردم به شهادت آيت‌الله نمر طبيعي بود. اين روحاني برجسته مورد اعتماد همه مردم بود و وقتي پادشاهي عربستان اين شخصيت را در كنار تروريست‌هاي تكفيري كه همه‌چيز را مورد تجاوز قرار مي‌دهند اعدام مي‌كند طبيعي است كه مردم واكنش نشان دهند. البته عده‌اي هم از قضيه سوءاستفاده و به سفارت اين كشور در تهران و كنسولگري آن در مشهد تعرض كردند كه مورد تاييد نيست و بالاخره افرادي كه نفوذ كردند مورد پيگرد قرار مي‌گيرند.
تور ضدايراني وزير جنجالي
امروز ابراهيم جعفري، وزير امور خارجه عراق براي كنترل بحران به وجود آمده ميان تهران – رياض به چند كشور عربي سفر خواهد كرد و عادل الجبير، همتاي سعودي وي براي دميدن بر آتش خودافروخته بار سفر به چند كشور اسيايي مي‌بندد. به گزارش خبرگزاري المان، رييس دستگاه ديپلماسي عربستان با محور تشريح آنچه «نقش منفي ايران در منطقه» خوانده شده است، به چند كشور آسيايي كه شامل پاكستان، چين، كره‌جنوبي و ژاپن است، سفر خواهد كرد. گفته شده است كه الجبير در ديدار با همتايان خود در اين كشورها، دلايل عربستان براي قطع روابط ديپلماتيك با ايران، جزييات حمله تظاهرات‌كنندگان ايراني به سفارت عربستان در تهران و كنسولگري آن در مشهد و نيز «نقش مخرب ايران در منطقه» را تشريح خواهد كرد. منابع ديپلماتيك سعودي مي‌گويند كه الجبير در اين سفر، موضع عربستان را كه بر ضرورت همكاري براي مبارزه با تروريسم دعوت مي‌كند، اعلام و تاكيد خواهد كرد كه تنش در روابط با ايران هرگز بر تلاش‌ها براي برقراري صلح در سوريه و يمن تاثير نخواهد گذاشت.
اردوغان از جايگاه ميانجيگري خارج شد
در ميان كشورهاي منطقه‌اي تركيه با وجود تنش‌هاي اخير ميان اين كشور و تهران، رابطه حسنه‌اي با ايران دارد و البته رابطه بهتر و استراتژيكي هم با عربستان سعودي برقرار كرده است. در شرايطي كه «احمد داوود اوغلو» نخست‌وزير تركيه در سخناني اعلام كرده بود آنكارا براي ميانجيگري ميان ايران و عربستان آمادگي دارد، «رجب طيب اردوغان» رييس‌جمهور تركيه روز گذشته دوباره در جامه سياستمداري تندرو فرورفته و در حالي كه اعدام شيخ نمر در عربستان، جهان اسلام را شوكه كرده است، به ايران و مصر انتقادهاي تندي را وارد دانست. به گزارش فارس، اردوغان به مساله تنش به وجود آمده ميان ايران و عربستان اشاره كرد و گفت: حمله به سفارت عربستان اقدام بدي بود كه نبايد صورت مي‌گرفت. ما اكنون شاهد تلاش براي ايجاد فتنه طايفه‌اي در منطقه با هدف تجزيه جهان اسلام به كشورهاي كوچك هستيم. حضرت محمد(ص)، ميان عرب و عجم يا طايفه‌هاي مختلف، تفاوتي نمي‌گذاشت لذا ما نيز بايد به خصومت‌هاي موجود ميان خود پايان دهيم. ما به اعدام‌هاي انجام شده در عربستان به چشم طايفه‌گري نمي‌نگريم. در عربستان نهادهايي وجود دارند كه حكم اعدام صادر مي‌كنند همان‌گونه كه در ايران و امريكا نيز وجود دارد. لذا هيچ كس زماني كه اعدامي در اين كشورها صورت مي‌گيرد، صدايي نمي‌شنود. احكام قصاص در عربستان مساله داخلي اين كشور است. چندين نفر از تروريست‌ها اعدام شده‌اند يكي از آنها هم فردي شيعه بوده است. ايران و مصر هم خيلي‌ها را اعدام كرده‌اند چرا كسي از آنان صحبت نمي‌كند؟ مصر نيز رييس‌جمهور خود را در زندان انداخته و برايش حكم اعدام صادر كرده است آيا كسي اعتراض كرد؟ عبدالفتاح السيسي در مصر كودتا كرد و رييس‌جمهور را به زندان انداخت اما كسي صدايش در آمد؟