عروسك‌هاي بومي ميراثي ناملموس در حال فراموشي
اعتماد | موزه ملي ايران ميزبان برنامه متفاوتي بود، برنامه‌اي كه ميهمانانش عروسك‌هاي بومي و نوروزي سراسر ايران بود. كارگروه ميراث ناملموس نخستين كارگروه «آيين بزرگداشت ملي نوروز» است كه فعاليت خود را از روز 13 اسفند با برگزاري نمايشگاه عروسك‌هاي بومي و همچنين پنل‌هاي تخصصي بين‌المللي با حضور كارشناسان بين‌المللي و مسوولان يونسكو در ايران، آغاز كرد. اين نمايشگاه ديدني امروز به كار خود پايان مي‌دهد، بازديد از نمايشگاه عروسك‌هاي بومي تا پايان ساعت كاري امروز در موزه ملي ايران براي عموم مردم امكان‌پذير است. يدالله پرمون، رييس مركز مطالعات منطقه‌اي پاسداري از ميراث فرهنگي ناملموس در آسياي غربي و مركزي، در آيين افتتاحيه اين برنامه با تاكيد بر اينكه «عروسك بومي و نوروزي» مقوله‌اي است كه به كامل‌ترين وجه روح كنوانسيون 2003 يونسكو براي پاسداري از ميراث فرهنگي ناملموس را مورد توجه قرار مي‌دهد گفت: «اين عنصر محصول آگاهي فرهنگي ريشه‌داري است كه از نسلي به نسل ديگر منتقل شده است. همچنين تجلي نقش بارز بانوان در پاسداري از ميراث فرهنگي ناملموس و انتقال آن به نسل بعد است. عروسك بومي مقوله‌اي است كه كودك نخستين تجاربش را با جهان خارج توسط آن مي‌آموزد. عنصري كه اشتراكات فرهنگي اجتماعات، گروه‌ها و ملت‌ها را به جذاب‌ترين وجه نمايش مي‌دهد و علاوه بر اينكه كودك را به كسب تجربه فرامي‌خواند بزرگسال را با حس غربت دوران كودكي همدم مي‌كند.» رييس مركز پاسداري از ميراث ناملموس گفت: «اين دارايي با ارزش فرهنگي در بحبوحه فراموشي‌هاي زمانه و در عرصه رقابت محصولات فريبنده فناوري نوين در معرض خطر فراموشي قرار دارد، با اين فناوري‌ها مادران و مادربزرگ‌ها هر روز مخاطبان بيشتري را از دست مي‌دهند. كودكان و نوجوانان نيز جذب بازيچه‌هاي غيربومي، بي‌اصالت و وارداتي مي‌شوند. ژانت اليزابت بليك، مشاور بين‌المللي يونسكو در حوزه ميراث ناملموس هم كه در يكي از پنل‌هاي تخصصي اين برنامه سخنراني داشت با اشاره به اينكه 27 سال پيش يونسكو منشوري را تدوين كرد تا از ميراث ناملموس حفاظت كند، گفت: از 1997 يك تحول در زمينه حفاظت از ميراث فرهنگي و بخش‌هايي از آن آغاز شد. مساله حفاظت و حمايت نيز بخشي از اين تحول است كه ابتدا از ابنيه تاريخي آغاز شد و حالا به سمت ميراث ناملموس مي‌رود. زماني كه كنوانسيون 2003 را پيش‌بيني كردند به مساله نوروز اهميت ويژه‌اي داده شد. نه‌تنها حفظ، بلكه احياي آن نيز قابل اهميت بود. انتقال نقش عروسك‌هاي بومي به مردم امروزي بسيار مهم است، زنان و كودكان نقش كليدي در حفاظت از اين ميراث ناملموس دارند. زنان ارتباطي قوي با ميراث فرهنگي و توسعه پايدار دارند و مي‌توانند خود را با آنان تطبيق دهند و تلاش مي‌كنند رويه‌هاي سنتي را حفظ كنند. عروسك‌هاي سنتي نقش بسزايي در هويت فرهنگي و ملي دارند. جايي مانند اسكاتلند عروسك‌هاي خود را با پوشاندن دامن‌هايي به گردشگران مي‌فروشد. در ايران چه كاري در اين زمينه انجام شده است؟ سيداحمد محيط طباطبايي، عضو هيات اجرايي ايكوم ايران در مورد نوروز و عروسك‌هاي نوروزي براي حاضرين در آيين افتتاحيه اين همايش سه‌روزه سخنراني كرد و در صحبت‌هايش با اشاره به اينكه در اين ايام هر كس در هر نقطه از دنيا تلاش مي‌كند به جايي كه ريشه‌اش از آنجا پا گرفته برود كه اين خود يك سنت نوروزي است. عروسك‌ها دستاوردهاي بشري هستند كه در جهت هنجارهاي اجتماعي به خصوص در دوره شهرنشيني بايد بيشتر به آنها توجه شود، ما عروسك‌ها را مخاطباني قرار داده‌ايم كه حاملان فرهنگي ما هستند، چون به علت سير ميراث معنوي در طول زمان برخي آيين‌ها در قالب عروسك شكل گرفته‌اند.» محيط طباطبايي حاجي فيروز را نمونه‌اي از اين عروسك‌ها دانست كه در حوزه نوروز جاي خود را پيدا كرده‌اند و گفت: عروسك يك پديده بسيار مهم و هنجار فرهنگي است كه نقطه مقابلي هم دارد و از طريق آن مي‌توان مفاهيم فرهنگي ديگري را نيز وارد فرهنگ بومي كرد. نمايشگاه و پنل‌هاي تخصصي عروسك‌هاي نوروزي يكي از برنامه‌هاي مربوط به ويژه برنامه «آيين بزرگداشت ملي نوروز» است كه سازمان ميراث فرهنگي در روزهاي پاياني اسفند برگزار مي‌كند. در بخش ديگر اين ويژه برنامه 12 استان به صورت پايلوت نوروزگاه‌هايي را برپا مي‌كنند و آيين‌هاي سنتي مربوط به نوروز را در استان خود اجرا مي‌كنند، اين برنامه با هدف احياي آيين‌ها و رسوم در حال فراموشي در نقاط مختلف ايران برگزار مي‌شود. نوروزگاه‌ها از 24 تا 29 اسفند ماه در اين 12 استان شروع به كار خواهند كرد.