70 سال برنامه‌ريزي براي توسعه
ايمان ربيعي
دو سال ديگر توسعه در ايران
70 ساله مي‌شود اما ايران هنوز كشور توسعه‌يافته‌اي نيست. آنها كه در سال 1327 به دنيا آمده‌اند، اين روزها واژه پيري را همنشين خود مي‌يابند و همين امر نشان مي‌دهد ايران از پس 70 سال برنامه‌ريزي براي توسعه نتوانسته است مقصود را در آغوش بگيرد. ايران در حالي هنوز كشوري در حال توسعه تلقي مي‌شود كه بررسي‌ها نشان مي‌دهد كشورهايي كه همزمان با ايران فرآيند توسعه را كليد زدند اين روزها توسعه يافته‌اند و جهان از آنان به عنوان قدرت نوظهور ياد مي‌كند. مصداق بارز اين وضعيت در كره جنوبي قابل مشاهده است؛ كشوري آسيايي كه حالا در ميان همسايگان خود چين و ژاپن حرفي براي گفتن يافته است و اتفاقا اين روزها به بهانه حضور رييس‌جمهورش در ايران بسيار درباره تفاوت‌ها و شباهت‌هايش با ايران سخن گفته شده است. بررسي‌ها نشان مي‌دهد از پس 7 دهه اجراي برنامه‌هاي توسعه‌اي در ايران هنوز اقتصاد ايران در چنبره مشكلاتي گرفتار است كه پيش از آغاز اين فرآيند نيز با آن روبه‌رو بود. رشد اقتصادي اندك، فقدان بهره‌وري، بيكاري، تورم بالا و همچنين ناهماهنگي توسعه در بخش‌هاي متعدد سبب شده است اقتصاد ايران نتواند كلاف سردرگم خود را باز كند.
گام اول؛ رشد اقتصادي
برآوردهاي صورت گرفته حكايت از آن دارد كه بالاترين متوسط نرخ رشد اقتصادي در برنامه‌هاي توسعه‌اي اجرا شده پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران به برنامه اول توسعه و پايين‌ترين نرخ رشد به برنامه پنجم توسعه اختصاص داشته است. متوسط رشد اقتصادي در برنامه اول توسعه كه بين سال‌هاي 1368 تا 1372 به مرحله اجرا درآمد 2/7 درصد بود. برآوردهاي مقدماتي نشان مي‌دهد متوسط رشد برنامه پنجم توسعه كه در سال‌هاي 1390 تا 1394 به مرحله اجرا درآمد 5/0- بوده است. اين نخستين باري است كه در طول دوران اجراي برنامه‌هاي توسعه‌اي در ايران، از سال 1327 تاكنون، متوسط نرخ رشد اقتصادي در چهار سال اول اجراي يك برنامه توسعه‌اي منفي مي‌شود.
بر اساس اين گزارش بسياري از كارشناسان معتقدند با توجه به پايين بودن رشد اقتصادي كشور در سال‌هاي اجراي برنامه چهارم و پنجم توسعه، لازم است اقداماتي براي جبران عقب‌ماندگي‌ها در اين حوزه صورت گيرد
گام دوم؛ تورم
ايران از معدود كشورهايي است كه هنوز با نرخ تورم بالاتر از 10 درصد روبه‌روست. هر چند كشورهاي اندكي در جهان وضعيتي مشابه ايران دارند اما ديرپايي تورم در كشور و بالا بودن اين نرخ در 5 دهه اخير وضعيت اقتصادي ايران را ويژه و خاص كرده است.
برآوردهاي صورت گرفته از سوي سازمان مديريت و برنامه‌ريزي نشان مي‌دهد پايين‌ترين متوسط نرخ تورم در ايران در سال‌هاي اجراي برنامه‌هاي توسعه‌اي در دوره اجراي برنامه سوم توسعه محقق شده است. متوسط نرخ تورم در اين دوره زماني كه سال‌هاي 1379 تا 1383 را در بر مي‌گيرد، 1/14 درصد برآورد شده است. اين در حالي است كه بدترين عملكرد در اين حوزه به سال‌هاي اجراي برنامه پنجم توسعه اختصاص دارد. بررسي‌هاي مقدماتي نشانگر آن است كه در اين سال‌ها متوسط نرخ تورم در ايران به حدود 4/25 درصد رسيد. تورم بالاتر از 25 درصد در حالي خودنمايي كرد كه رشد اقتصادي و رشد سرمايه‌گذاري در اين سال‌ها منفي اعلام شده است.
گام سوم؛ بيكاري
خوشبينانه‌ترين بررسي‌ها نشان مي‌دهد ايران در سال‌هاي منتهي به 1400، با حضور 5 ميليون بيكار مواجه است. اين يعني بمب ساعتي بيكاري فعال شده و بايد فكري به حال آن كرد. حضور 5 ميليون بيكار در حالي پيش‌بيني شده است كه ايران رشد اقتصادي معقولي را در 5 سال پيش رو داشته باشد. به نظر مي‌رسد بيكاري در برنامه ششم توسعه نيز رفيق همراه اقتصاد ايران باشد. به اين ترتيب بايد براي حل سه بحران ريشه‌اي اقتصاد ايران تدبيري انديشيد؛ از رشد اقتصادي تا رفع بيكاري.