بيانيه وزراي خارجه اروپا و امريكا خطاب به سرمايهگذاران و بانكداران خارجي
با ايران معامله كنيد
سيف:براي غرب اين تعهد قراردادي و اخلاقي وجود دارد كه به آنچه در برجام به آن متعهد شدهاند، عمل كنند
از لندن تا بروكسل همه از اجراي برنامه جامع اقدام مشترك سخن ميگويند. صداي انتقادهاي ايران بلند شده و اختلاف ميان امريكا و ايران بر سر اجراي برجام اروپاييهايي را نگران كرده است كه سه سال مذاكرات فشرده هستهاي را با تمام فراز و فرودهاي آن با چنگ و دندان حفظ كرده و به ايستگاه برجام رساندهاند. در امريكا، مخالفان باراك اوباما، رييسجمهور دموكرات اين كشور وي را به دليل آنچه بازگشت سريع و تمامقد ايران به جامعه جهاني ميخوانند، مورد نكوهش قرار ميدهند. در سال انتخابات رياستجمهوري، منتقدان چه از جبهه دموكراتها و چه از طيف جمهوريخواهان هرچه فرياد دارند به دليل برجام بر سر رييسجمهوري ميزنند كه تا چندماه ديگر بايد كرسي رياستجمهوري را واگذار كند و برود. منتقدان اوباما اعتقاد دارند كه توافق هستهاي، ايران را به جامعه جهاني بازگرداند، دست تهران را در معادلههاي منطقهاي بالا برد و به فعاليتهاي هستهاي اين كشور مشروعيت بينالمللي بخشيد. در ايران، مذاكرهكنندگان به مناسبتهاي مختلف به امريكا يادآوري ميكنند كه هنوز انتظارهاي ايران از اجراي برجام برآورده نشده است. اروپاييها نيز در اين ميان تلاش ميكنند با ترغيب بانكها و سرمايهگذاران اروپايي براي بازگشت به ايران، اندكي از تنش ميان تهران و واشنگتن بكاهند. برجام چهارماهه شده است و اين در حالي است كه در رايزنيهاي نهايي عمر اين توافق 10 سال مطرح شده است. اروپاييها تلاش ميكنند با محوريت اتحاديه اروپا نگذارند خشت اول اجراي برجام در همين ماههاي نخست، تا ثريا كج رفتن توافقي را رقم بزند كه عقبه 13 سال مذاكره را در چنته دارد. دولت امريكا ميگويد براي متقاعد كردن كشورها به همكاري با ايران و شفافسازي در خصوص تحريمهاي هستهاي برداشته شده و تحريمهاي غيرهستهاي باقي مانده نمايندگان خود را به 18 كشور فرستاده و اروپاييها هم ميگويند كه اجراي صحيح برجام را چون نان شب بر خود واجب ميدانند. در حال حاضر توپ در ميدان بازيگران غيردولتي اقتصادي و بانكداران خصوصي است كه هيچ كس نميتواند خط و خطوطهاي تجاري و بانكي را به آنها مشق كند.
اما و اگرهاي اتصال مجدد ايران
هتل اينتركانتيننتال لندن، ميزبان كنفرانس بزرگ مالي و بانكي مرتبط با ايران تحت عنوان «اتصال مجدد ايران به جامعه مالي بينالمللي» بود. پنجشنبهاي كاملا اقتصادي براي هيات ايراني اعزام شده به اين كنفرانس يك روزه و بانكداران بينالمللي و سرمايهگذاراني كه ميان آمدن به ايران و تعلل در پا پيش گذاشتن، مردد هستند. قريب به 5 ماه از ورود رسمي ايران و 1+5 به فاز اجرا گذشته است اما هنوز تمام انتظارهاي اقتصادي ايران از اجراي برجام برآورده نشده است. وليالله سيف، رييس كل بانك مركزي بخش اعظمي از وقت خود در دو ماه گذشته از سال نو را صرف سفرهاي متعدد به امريكا و اروپا كرده است. برگزاري كنفرانس روز پنجشنبه در لندن هم ابتكار مشترك ايران و موسسه يورو ماني بود. ايران گامهاي متعهد شده در برنامه جامع اقدام مشترك را برداشته است و طرف مقابل هم هرآنچه را كه بايد، روي كاغذ لغو كرده اما اجرايي كردن آن در صحنه عمل با چالشهاي رنگارنگ بسياري روبه رو است. رييس كل بانك مركزي به همراه برخي مقامها و فعالان اقتصادي ايران راهي پايتخت انگلستان شد تا در كنفرانسي مشترك دو طرف گامهاي لازم جهت بازگشت و اتصال بانكهاي ايراني به جامعه اقتصاد بينالمللي را مورد بررسي قرار دهند. بانكداران بينالمللي و عمدتا سرشاخههاي آنها هنوز نسبت به برقرار شدن رابطه كامل اقتصادي و تجاري با ايران مردد هستند و در حالي كه اشتياق مالي براي بازگشت به ايران دارند اما هنوز از جانب امريكا ضمانتهاي كافي را دريافت نكردهاند. روز پنجشنبه وليالله سيف و هيات ايراني اعزام شده روبهروي نمايندگان بانكهاي بزرگ اروپايي نشستند تا از نزديك و در يك فضاي تعامل، طرف مقابل دغدغههايش را بگويد و طرف ايراني هم در رفع اين نگرانيها تلاش كند. ايران ميخواهد به جايگاه پيشين خود در بانكداري بينالمللي بازگردد و از فرصتهاي به وجود آمده در سايه برجام استفاده كند.
غرب بايد به هر قيمتي تعهداتش را عملي سازد
وليالله سيف به لندن رفت تا در تماس مستقيم و رودر رو با بانكداران اروپايي به آنها بگويد كه روزهاي تحريم عملا به پايان رسيده است و ايران امروز هم شريكي مطمئن است و هم همراهي قوي. رييس كل بانك مركزي ايران كه سخنان وي در جريان سفر به امريكا هم در داخل به ابزاري براي انتقادهاي بيحد و حصر از برجام منتهي شده بود اينبار در لندن خواستار جديت طرفهاي مقابل در اجراي تعهدات مرتبط با برجام در زمينه امور مالي و بانكي شد. مخاطبان سيف مقامات و مسوولان ارشد بانكي و مالي اتحاديه اروپا و انگليس بودند. سيف در اين جلسه خواستار تعهد طرفهاي غربي براي تسهيل در بازگشت ايران به مدار اقتصاد جهاني شد. وي با بيان اينكه طرفهاي مذاكرهكننده در توافق هستهاي به موانع بانكي كاملا آگاهي داشتند، تصريح كرد: اين وظيفه اخلاقي آنهاست كه اكنون تعهداتشان را در چارچوب برجام اجرا كنند. براي غرب اين تعهد قراردادي و اخلاقي وجود دارد كه به آنچه در برجام به آن متعهد شدهاند عمل كنند، حتي اگر اين كار به معني كمك به بانكها با تغيير در قوانين، دستورالعملها و سياستها باشد.
سيف با اشاره به اينكه ايران تجربه اخذ تصميمات دشوار را در دوران جنگ تحميلي و تحريمهاي ظالمانه كسب كرده است، افزود: طرفهاي غربي بايد به هر قيمتي تعهداتشان را عملي سازند. رييس بانك مركزي ايران با اشاره به اينكه گامهاي ابتدايي در راستاي برجام از سوي طرفهاي غربي برداشته شده است، گفت كه اين تلاشها بايد تبديل به پيشرفت عملي شود. سيف گفت: طرفهاي غربي بايد تلاش كنند تا رابطه بانكهاي غربي با ايران سريعا برقرار شود. وي همچنين در جريان سخنرانياش به رشد اقتصادي ايران در طول يك سال گذشته و به اقدامات صورت گرفته براي كاهش تورم اشاره كرد.
مشورتهاي هفتگي اتحاديه اروپا
با امريكا درباره ايران
جري ريگان، معاون بخش سياست تحريمهاي اتحاديه اروپا نيز در سخناني در كنفرانس «اتصال مجدد ايران به جامعه مالي جهاني» در لندن گفت: از سرگيري كامل روابط با ايران زمان خواهد برد. 16ژانويه تمام تحريمهاي سازمان ملل متحد، اتحاديه اروپا و تحريمهاي ثانويه ايالات متحده در حوزه هستهاي برداشته شد و اين رخداد فصل جديدي از رابطه جامعه جهاني با ايران را رقم زد. از اين پس افراد و شركتهاي اروپايي ميتوانند با افراد و شركتهاي ايران مراودات مالي داشته باشند و از تسهيلات كامل بانكي و حمايتهاي تجاري شامل ضمانتهاي مالي و بيمه بهره مند شوند. اتحاديه اروپا به تلاشهاي خود براي اطمينان از ايجاد شرايطي كه بتوان از منافع اقتصادي رابطه با ايران در چارچوب برجام بهرهبرداري كرد، ادامه خواهد داد. بر اساس برجام قرار بود تمام تحريمهاي مرتبط با مساله هستهاي ايران لغو و بيانيهاي به شركتها و بانكها در اين خصوص صادر شود كه اين مهم صورت گرفته است. ما حتي فراتر از آن رفتيم و از طريق تعامل با افراد ذينفوذ، شركتها و موسسات بزرگ تلاش كرديم تا زمينه از سرگيري روابط با ايران را مهياسازيم. ما همواره به طرفهاي ايراني اطمينان داده و گفتهايم كه بخشهاي خصوصي در اتحاديه اروپا بهشدت علاقهمند به از سرگيري روابط تجاري با ايران هستند. بايد بدانيم با وجود اينكه لغو تحريمها يك ضرورت بود اما شرط كافي براي ادغام ايران در جامعه جهاني نيست. جامعه جهاني نياز به زمان دارد تا خود را با واقعيتهاي جديد هماهنگ كند. ما انتظار داريم كه اجرايي شدن برجام فضاي تعاملات بانكي با ايران را بهتر كند همانطور كه اكنون بانكهاي اتريش، آلمان، ايتاليا، فنلاند و هلند، سوييس و ژاپن روابط مالي شان با بانكهاي ايراني را از سرگرفتهاند. ما به دنبال راهكارهايي هستيم كه از طريق شفافسازي، ابهامات و مشكلات را برطرفسازيم. ما ميدانيم كه موضع امريكا براي فعالان بخش اقتصادي حوزه ايران مهم است و آنها ميخواهند كه شناخت درستي از چارچوب مقررات و محدوديتها داشته باشند؛ به همين خاطر به صورت هفتگي با طرفهاي امريكايي مشورت ميكنيم تا شفافيتهاي بيشتري را حاصل كنيم.
لندن مهياي اجراي تعهداتش است
«داميان هيندز» معاون وزير دارايي انگليس نيز كه در كنفرانس لندن حضور داشت، در سخناني با تاكيد بر رفع موانع موجود در تعاملات بانكي با ايران، گفت: لندن آمادگي اجراي تعهداتش را در چارچوب برجام براي رفع اين موانع دارد. بذر گسترش روابط اقتصادي با ايران پاشيده شده است. راه بازگشت ايران به مدار اقتصاد جهاني ساده نيست اما آنهايي كه متعهد به اين راه هستند از منافعش بهره مند خواهند شد.
«فرانسيسكو فيني» مسوول بخش سياست تحريمهاي اتحاديه اروپا از ديگر سخنرانان در اين كنفرانس بينالمللي بود. در هيات ايران نيز مصطفي بهشتيروي، عضو هياتمديره بانك پاسارگاد، حسن قاليباف اصل مديرعامل شركت بورس اوراق بهادار تهران و شماري از مقامات و فعالان اقتصادي ايران حضور داشتند.
بانكهاي بزرگ و ترس از
ريسك حضور در ايران
كنفرانس يك روزه لندن در حالي برگزار شد كه كمتر از 10 روز پيش هم جان كري، وزير امور خارجه امريكا دوشادوش فيليپ هاموند، همتاي انگليسي خود در لندن با 9 نفر از روساي بانكهاي مهم انگليسي و اروپايي ديدار كرد. ديداري كه در آن كري به صراحت به بانكداران اروپايي اطمينان خاطر داد كه ميتوانند به تجارت با ايران بازگردند و براي چندمين بار هم تذكر داد افرادي كه نسبت به تجارت با ايران سوال دارند ميتوانند از وزارت خزانهداري امريكا سوال كنند. با اين همه خبرهاي رسيده از نشست فوق حاكي از اين بود كه بانكدارهاي اروپايي سخنان كري را كافي ندانستند و خواهان دريافت ضمانتي از وزارت خزانهداري امريكا بودند كه با مخالفت وزير امور خارجه اين كشور روبه رو شد. روز پنجشنبه، جاستين واكر، مدير جرايم مالي انجمن بانكداران بريتانيا پس از پايان اين كنفرانس در گفتوگو با بيبيسي گفت: ديدار اخير وزراي امور خارجه انگليس و امريكا از ديد تجاري اهميت زيادي داشت. اين فرصتي به ما داد تا در خصوص مسائلي كه هنوز حل نشده و باقي مانده است، بحث كنيم. از جمله ريسك حضور بانكهاي خارجي در ايران و همچنين معامله با ايران. در حال حاضر چگونگي انتقال پول اهميت بسياري دارد و مهمتر هم اينكه براي انتقال پول چگونه بايد عمل كرد كه قوانين امريكا در خصوص شركتها و اشخاص نقض نشود. اين كار زمان ميبرد و به همكاري بيشتر ايران و امريكا نياز دارد.
خاتم واكر در ادامه با ابراز خرسندي از شنيدن اين خبر كه ايران قوانين مبارزه با پولشويي و تامين مالي تروريسم را تصويب و اجرا كرده است، گفت: متاسفانه در حال حاضر ايران مانند كره شمالي در ليست سياه كارگروه مالي است و اين مساله بانكها را با چالش جدي روبه رو كرده است. برخي نمايندگان ايران اخيرا با اعضاي كارگروه مالي ديدار كرده و اين خبر خوبي است و اميدوار هستيم كه ايران به زودي از ليست سياه خارج شود. البته اين مسالهاي است كه بايد بين دولتها حل شود. هربانك به شكل مستقل تصميم ميگيرد و نميتوان دستورالعملي براي بانكها صادر كرد. دلايل زيادي براي معامله كردن يا نكردن اين بانكها با ايران وجود دارد. برخي به توانايي اين بانكها در مديريت كردن ريسك فعاليتهاي فرامرزي بازميگردد. مذاكرات براي شروع كار با ايران به شكل مداوم ادامه دارد. اما اين مساله زمان بر است و به سرعت انجام نميگيرد.
توضيحات حضوري امريكا در 18 كشور
امريكا ميگويد شفافسازي كافي را انجام داده است. ايران اين ادعا را قبول ندارد و اروپاييها هم با شك و ترديد به صحت ادعاي امريكاييها نگاه ميكنند. گره كار كجاست؟ آنچه در صحنه عمل تجار و بانكدارهاي اروپايي از آن به عنوان اصليترين چالش ياد ميكنند دو مساله محوري است: نخست مبهم بودن قوانين تحريمهاي باقيمانده امريكا و دوم دوگانگي در اظهارات مقامهاي اين كشور درباره تعامل با ايران. روز گذشته رويترز به نقل از چند حقوقدان كه اغلب با دفتر كنترل داراييهاي خارجي وزارت خزانهداري امريكا پيرامون تحريمهاي ايران در تماس هستند، نوشت: توضيحاتي كه اين نهاد در اختيار آنها قرار ميدهد، اغلب مبهم و فاقد تعهد واشنگتن است. در چندماه گذشته از رفع تحريمهاي هستهاي، ايران وارد معاملاتي به ارزش دستكم 37 ميليارد دلار در بخشهاي نظير ساخت و ساز، هوانوردي و خودروسازي با شركتهاي ايرباس، پژو و شركت ايتاليايي دانيلي شده است. دهها شركت ديگر هم ميگويند در حال مذاكره با شركتهاي همتاي خود در ايران هستند يا با آنها قراردادهاي مشروط امضا كردهاند. اما به گفته حقوقدانها، اجراي اين قراردادها، در صورت امتناع بانكهاي بزرگ اروپايي از تامين اعتبار يا انتقال پول دشوار خواهد بود. شركتهاي اروپايي، رسانهها و مقامات غربي در ماههاي گذشته اذعان كردهاند بانكهاي بينالمللي از نقض تحريمهاي رفعنشده امريكا عليه ايران از انجام تراكنشهاي بانكي مربوط به قراردادهاي تجاري ايران بيم دارند. وزارت خزانهداري امريكا ميگويد كه مقامهاي دولت امريكا براي روشن كردن مسائل پيرامون تحريمهاي ايران به 18 كشور مسافرت كرده و با بانكداران اين كشور ميزگرد برگزار كردهاند.
آمادهايم تا يك محيط مساعد را براي سرمايهگذاري بينالمللي در ايران فراهم كنيم
جان كري، رييسجمهور امريكا براي شركت در نشست ناتو به بروكسل رفته بود كه اروپاييها وي را پشت ميز نشست مشتركي نشاندند تا در روزهاي نگراني ايران، برجام را از اعلام نخستين نقض از سوي 1+5 نجات دهند. اقتصاديهاي ايران و اروپا در لندن دور هم نشستند و وزراي امور خارجه امريكا، انگليس، فرانسه، آلمان در بروكسل در نشستي به رياست اتحاديه اروپا اجراي برجام را مورد بحث و بررسي قرار دادند. حاشيه نشست ناتو فرصتي شد تا جان كري، فيليپ هاموند، فرانك والتر اشتاين ماير، ژان مارك آيرو به همراه فدريكا موگريني درباره تحريمهاي اقتصادي و مالي ايران در ارتباط با موضوع هستهاي گفتوگو كنند. ثمره اين نشست هم بيانيهاي بود كه در آن تمام طرفها خواستار پايبند ماندن به مفاد توافق هستهاي و اجراي برجام شدند. در اين بيانيه آمده است: تحت برنامه جامع اقدام مشترك (JCPOA)، اتحاديه اروپا و ايالات متحده تحريمهاي اقتصادي و مالي خود را در ارتباط با موضوع هستهاي ايران در ازاي محدوديت فعاليتهاي هستهاي اين كشور برداشتهاند. تعهد به لغو تحريمها در روز اجراي برجام يعني 16ژانويه، 2016 انجام شد و در نتيجه، در زمان حاضر فرصتهاي اقتصادي گستردهاي براي شركتها و موسسات مالي در اروپا و سراسر جهان براي كسب و كار در ايران وجود دارد. تا زماني كه شركتها و موسسات مالي بينالمللي براي تعامل با ايران تمام قوانين را دنبال كنند ما سد راه فعاليتهاي كسب و كار آنها با اين كشورها نخواهيم شد. در برجام، تمام طرفين متعهد شدند تا هر گامي را براي اطمينان به دسترسي ايران در زمينههاي تجارت، تكنولوژي، مالي و انرژي بردارند. علاقه شركتهاي اروپايي و جهاني براي ورود به ايران بالاست و هم به نفع ما و هم به نفع جامعه بينالمللي است كه تحت برجام به شركتها در خصوص كسب و كار با ايران اطمينان دهيم. از جمله اطمينان به بانكهاي اروپايي. در همين خصوص نيز اتحاديه اروپا و كشورهاي عضو آن در حال بررسي ابعاد همكاري با ايران، از جمله استفاده از اعتبار صادراتي براي تسهيل تجارت، تامين مالي پروژه و سرمايهگذاري هستند. دولتهاي ما گامهاي فراواني را در حوزه تحريمها برداشتهاند. ما درك ميكنيم كه شركتها همچنان نگراني و مسائلي را براي كسب و كار با ايران دارند اما ما آماده ارايه توضيحات سريع براي بر طرف كردن مشكلات آنها هستيم. ما شركتها را تشويق ميكنيم كه سوالات خود را براي رسيدگي در خصوص همكاري با ايران طرح كنند تا از فرصت پيش آمده به دليل برداشتهاي نادرست يا فقدان اطلاعات چشم پوشي نكنند. ما آمادهايم تا يك محيط مساعد را براي سرمايهگذاري بينالمللي در ايران فراهم كنيم و حمايت خود را براي تحقق بخشيدن به بهبود اقتصادي در ايران را اعلام ميكنيم. ما متعهد هستيم تا با بخشهاي خصوصي براي انجام فعاليتهاي اقتصادي مذاكره كنيم و به آنها براي همكاري با ايران اطمينان دهيم؛ چرا كه اين اقدام هم به نفع ما خواهد بود و هم جامعه بينالمللي.
اروپا نگرانتر و مشتاقتر از هميشه
جان كري، وزير خارجه امريكا روز پنجشنبه از فرصت ديدار با كاركنان سفارت اين كشور در اتريش نيز براي اظهارنظر در خصوص اجراي برجام و پاسخگويي به برخي ابهامات در خصوص نقش امريكا استفاده كرده و با اشاره به عدم مشكل فني در اجراي توافق هستهاي با ايران گفت: «كاش جريان پولها راحتتر صورت ميگرفت و امور بانكي نيز تسهيل ميشد، اما اين چالشي است كه ايران خود آن را از طرق مختلف ايجاد كرده و تصميمات ديگر ايران نيز در اين موضوع بيتاثير نيست. اما بانكهاي اروپايي ميتوانند در موارد مبهم براي تجارت با ايران از وزارت خزانهداري امريكا سوال كنند.» وزير امور خارجه امريكا كه بسياري وي را معمار توافق هستهاي با ايران ميدانند در بخشهاي ديگري از سخنان خود براي چندمينبار تاكيد كرد كه حل مشكلات پس از برجام به «زمان بيشتري» نياز دارد.
پس از ورود ايران و 1+5 به فاز اجراي برجام، كلاف هزارسر تحريمهاي امريكا عليه ايران بايد در مسير گرهگشايي قرار ميگرفت. با اين همه به نظر ميرسد كه تحريمهايي كه امريكاييها به بهانههاي واهي نقض حقوق بشر، حمايت ايران از آنچه كه آنها جريانهاي تروريستي ميخوانند و همچنين فعاليتهاي موشكي ايران بر اين كشور تحميل كردهاند عملا مسير بازگشت كمپانيها و بانكها به ايران را پرسنگلاخ كرده است. هرچند كه آن تحريمها نميتواند به شكل مستقيم بر تجارت اروپاييها با ايران تاثيرگذار باشد اما بسياري از اين بانكها و كمپانيها از ريسك و هزينه احتمالي ورود به چرخه مالي ايران واهمه دارند. امريكا در چندسال اخير شبكه پيچيدهاي از تحريمها را به بهانههاي مختلف هستهاي و غيرهستهاي بر ايران تحميل كرده است. بخش پرسش و پاسخ وزارت خزانهداري امريكا كه شما ميتوانيد با مراجعه به آن پاسخهاي خود به رايجترين و ممكنترين سوالها در خصوص تجارت با كشورها و تاثيرپذيري آن از تحريمهاي امريكا را بيابيد، اخيرا 402 مورد پرسش و پاسخ در خصوص ايران را ثبت كرده است. علاوه بر ابهامي كه در تفكيك تحريمهاي هستهاي و غيرهستهاي امريكا عليه ايران وجود دارد، بسياري از تحليلگران بخشي از ترديد بانكداران و سرمايهگذاران اروپايي را به انتخابات رياستجمهوري امريكا هم نسبت ميدهند. اينكه كدام چهره و با چه رويكردي در قبال برجام پس از اوباما به روي كرسي رياستجمهوري تكيه بزند، بر اما و اگرهاي تعامل اقتصادي با ايران افزوده است. اروپاييها بيش از هر بازيگر ديگري نگران اجراي برجام هستند چرا كه كمپانيهاي متفاوت اين قاره از زمان ورود ايران و 1+5 به فاز اجرا تا به امروز قراردادهايي با مجموع ارزش 37 ميليارد دلار را با ايران امضا كردهاند.