تخلفات ناتمام مديران شهري مشهد
روزي
روزگاري مشهد
«شهرداري مشهد» اين نام مدتي است كه بيشتر از هر زمان ديگري در ميان خبرها خودنمايي مي‌كند. تخلفاتي كه شهرداري مشهد در چند سال گذشته مرتكب شده، پايش را به سازمان بازرسي كل كشور كشانده اما با تمام اينها مديران اين شهر روال خود را تغيير نداده و صراحتا در جلسه شوراي عالي معماري و شهرسازي اعلام مي‌كنند كه هر اقدامي كه بخواهند انجام مي‌دهند. مرتضوي معتقد است مصوبات شوراي عالي معماري و شهرسازي كه در راستاي رسيدگي به تخلفات شهرداري مشهد تصويب شده‌اند غيرقانوني هستند و همين موضوع اين مجوز را به او مي‌دهد كه همچنان چون گذشته به تكليف خود عمل كند.
شوراي شهر مشهد در يكصد و بيست و پنجمين جلسه علني شوراي اسلامي شهر مشهد لايحه شهرداري مشهد در خصوص ابلاغيه اخير شوراي عالي شهرسازي و معماري كشور را مورد بررسي قرار داد و لايحه‌اي را به تصويب رساند كه در آن آمده است: نظر به اينكه ابلاغيه‌هاي شوراي عالي شهرسازي و معماري در چارچوب وظايف و اختيارات احصا شده، شوراي مذكور در ماده 2 قانون نيست، لذا شهرداري مشهد موظف است برابر طرح تفصيلي موجود به مردم پاسخگويي كند. همچنين در جاي ديگري از لايحه آمده است: «مبتني بر بند 34 ماده 71 قانون شوراها و تبصره بند 24 ماده 55 قانون شهرداري‌ها، شهرداري موظف است نقشه‌هاي تفصيلي بلندمرتبه‌سازي و ضوابط مرتبط با آن را در اسرع وقت به شوراي اسلامي شهر ارايه كند.» رفتارها و سخنان اعضاي شوراي شهر و شهرداري در طول اين مدت كه شوراي عالي شهرسازي پس از سال‌ها به مسائل تخلفات و قانون‌گريزي در اين شهر ورود پيدا كرده اين تصور را ايجاد مي‌كند كه دور زدن قانون در سطح مديران شهري مشهد تبديل به يك روال عادي و معمول شده است. اما اين قانون‌گريزي و رفتارهاي خارج از چارچوب اين مديران تبعاتي جبران‌ناپذير هم در پي دارد.
مشهد اين روزها تغييرات اجباري را تجربه مي‌كند كه گويي پا روي تمام هويت و تاريخ اين شهر گذاشته‌اند. هرچند كه مديران شهري مشهد اين را نمي‌پذيرند، هفته گذشته محمدرضا حسين‌نژاد، معاون شهرسازي و معماري شهرداري مشهد در گفت‌وگو با «اعتماد» در مورد رويكرد شهرداري اين شهر در بافت تاريخي و موضوع هويت شهري مشهد گفت كه «رويكردي كه در شوراي چهارم و مديريت جديد شهرداري در خصوص بافت پيراموني حرم رضوي مطرح شده، اين است كه ما بتوانيم هويت فرهنگي و تاريخي و حضور مردم در اطراف بافت پيراموني حرم را حفظ كنيم. بر اين اساس لازم است كه تغييراتي در نحوه تصميم‌گيري‌ها ايجاد شود. حفظ ميراث فرهنگي و بناهاي تاريخي و موارد هويتي كه در اين محدوده قرار دارد و سرلوحه قرار دادن فرهنگ زيارت هدفي است كه در حال حاضر در محيط پيراموني حرم مورد نظر شوراي چهارم و شهردار قرار دارد. اقداماتي كه در گذشته در مورد خانه‌هاي تاريخي انجام شده بر اساس مصوبات كميسيون ماده 5 و مصوبات شوراي عالي شهرسازي و معماري بوده و بعيد به نظر مي‌رسد مديريتي در شهر بخواهد به ميراث فرهنگي بي‌توجهي كند. اگر هم در اثر نزولات جوي و تركيدگي لوله يا ساير مسائل تخريبي صورت گرفته باشد بايد كارشناسان براي مرمت و حفظ بناهاي تاريخي ورود پيدا كنند و نسبت به نگهداري ميراث باارزش فرهنگي كشور و منطقه تلاش كنند.»
الگوي شهرسازي مشهد، مكه و مدينه است
در راستاي بررسي وضعيت بافت تاريخي مشهد و عملكرد شهرداري در اين منطقه سيد محمد بهشتي، رييس پژوهشگاه ميراث فرهنگي در نشستي نكات قابل تاملي را مطرح كرد كه نشان از وخامت وضعيت شهري مشهد دارد. سيد محمد بهشتي در اين نشست گفت: «در دهه‌هاي اخير، شهر‌هايي كه شرايط مستعدي براي اتفاق‌هايي نظير مشكلاتي كه براي بافت تاريخي مشهد ايجاد شده، داشته‌اند به شكل توفنده‌اي در معرض اين رخداد‌ها واقع شده‌اند. ظاهر امر اين گونه است كه همه قصد دارند با نيت خير نيازهاي امروزي زوار در شهرهاي زيارتي را به بهترين نحو پاسخ دهند و با توجه به ازدياد جمعيت زوار و با افزايش درخواست‌هاي آنان، اين كمك‌ها گويي افزايش مي‌يابد اما اتفاقي كه امروز رخ داده اين است كه در بعد نظري، الگوي مديران شهري مشهد، مكه و مدينه است اما در بعد عملي الگوي‌شان جايي مانند دوبي است. به نظر مي‌رسد در اين كشور قصد نابودي همه آثار تاريخي را دارند همانطور كه وهابي‌ها شواهد تاريخي مكه و مدينه را از بين برده‌اند، كوچه بني هاشم يكي از اين شواهد است كه اين روزها كمتر اثري از آن باقي مانده است.» بهشتي در اين نشست با مقايسه الگويي كه در مشهد در حال اجراست با الگويي كه در عربستان اجرا شده است، گفت: «مسجد الحرام اين روزها در موقعيتي قرار گرفته است كه برج‌هاي بلند مرتبه بسياري آن را احاطه كرده‌اند و براي عده بسياري از مردم كه در آن برج‌ها حضور دارند، كعبه زير پاي‌شان قرار دارد، انگار حرمتي براي اين فضاي مقدس قايل نيستند و نگاه‌شان صرفا تجاري است. عربستان اگر تحت فشار افكار عمومي مسلمانان نبود چه بسا تا به حال اثري از مقبره پيامبر هم باقي نگذاشته بود.» بهشتي با اشاره به اتفاقاتي كه در محدوده حرم رضوي در حال وقوع است، گفت: «جنبه ديگر اين است كه بالاخره با وجود همه دخل و تصرف‌ها زوار در حال رفت و آمد هستند و در نهايت به نظر مي‌آيد سوداگران تلاش مي‌كنند كه از اين رفت و آمدها كاسبي كنند و هرچه مي‌توانند به اين مكان مقدس نزديك‌تر شوند تا درآمد بيشتري كسب كنند. مردم در اين شهر سازشان را بر مفهوم زيارت كوك كرده‌اند و شهر به صورت كالبدي براي مناسك زيارتي شكل گرفته است. اتفاقي كه افتاده است، اتفاق تلخي است حتي اگر مسير اصلاح نيز طي شود، باز هم زخم عميقي به جاي مانده است. هرچند كه اميد پابرجاست و به دليل حرم مطهر امام رضا (ع) و زايران ايشان جريان زيارت هميشه مقدم خواهد بود اما آيندگان از نسل ما به بدي ياد خواهند كرد زيرا زخمي كه به جاي مانده خود سند اين است كه چه دوراني بر اين شهر گذشته است.»
رييس پژوهشگاه ميراث فرهنگي در بخشي از صحبت‌هايش به تخلفات صورت گرفته توسط شهرداري و شوراي شهر مشهد اشاره كرد و گفت: «مشهد متعلق به شوراي شهر و شهرداري مشهد نيست بلكه متعلق به همه جهان اسلام و شيعيان ايران است، رضايت خاطر اين افراد بايد جلب شود نه اينكه در پشت درهاي بسته تصميم‌گيري شود و اتفاقاتي رخ دهد كه حتي خلاف قوانين و مقررات يك شهر كوچك است. بايد توجه كرد كه مفهوم زيارت مفهوم اعتقادي براي شيعيان است و شهرهاي زيارتي به اعتبار جريان زيارت شكل گرفته است هر چند كه سكونت، داد و ستد، رفت و آمد و خدمات در آن شهر وجود داشته باشد اما شاكله اصلي زيارت است و رفتارها و فرهنگ متاثر از اين مفهوم در بازارها و نقاط مختلف مشهد شكل گرفته است.»
صحبت‌هاي بهشتي در اين نشست واكنش‌هايي را از سوي نمايندگان شوراي شهر مشهد در پي داشت، از جمله اينكه محمد كمال سروي‌ها نايب‌رييس شوراي اسلامي شهر مشهد درباره اظهارات سيد محمد بهشتي رييس پژوهشگاه ميراث فرهنگي گفت: «در طي 5/2 سال گذشته بيشترين همكاري با سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري صورت گرفت براي نمونه شهرداري مشهد با ورود خود معضلات منطقه توس را حل كرد و از طرفي در حالي كه بر اساس توافقنامه بايد موزه واقع در كوهسنگي در صورت عدم پايان ساخت در زمان مقرر به شهرداري مشهد سپرده مي‌شد اما با همكاري و كمك به سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري اين مشكل را نيز براي آنها حل كرديم. در اطراف حرم رضوي نيز هر مكاني كه ميراث فرهنگي و گردشگري به ما اعلام كرد نبايد تخريب شود، شهرداري منازل مدنظر را بازسازي كرد تا به عنوان موزه و گنجينه‌اي گران بها جزيي از هويت شهر مشهد حفظ شوند اما مكان‌‌هايي كه ثبت فرهنگي نشده شهرداري مشهد تملك كرده و طرح نوسازي بافت پيراموني حرم مطهر رضوي را اجرا كرده است.» سروي‌ها ضمن اينكه بهشتي را مديري ضعيف خطاب كرد صحبت‌هاي او را دور از شان دانست و گفت: «با اين تفاسير بيانات محمد بهشتي دور از شأن بود و ادبياتي كه وي در مورد شوراي شهر و مديريت شهري مشهد استفاده كرد، بسيار زشت و زننده بود زيرا شوراي چهارم و شهرداري مشهد بر اساس منويات مقام معظم رهبري طي 5/2 سال گذشته فعاليت كردند و به گفته امام‌جمعه مشهد شيب خدمتي در شهر تغيير يافته و شهردار خدوم مشهد در طي اين سال‌ها به اعتقاد مردم و كارشناسان، زيرساخت‌هاي شهر مشهد را براي نسل امروز و آينده توسعه داده و اقدامات فرهنگي فراواني در شهر انجام شده اما متاسفانه به جاي تقدير اين گونه با ادبيات زشت به مديريت شهري و شوراي شهر مشهد اهانت مي‌كنند. ما به بيانات يك مدير ضعيف همكاري خود را با سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري قطع نمي‌كنيم زيرا اين سازمان را جزيي از نظام مقدس جمهوري اسلامي ايران مي‌دانيم.»