سال ميلادي گذشته و سهم ايران از رخدادهاي هنري جهان
پنج ايراني در فهرست 500 هنرمند برتر جهان
دهمين سال برگزاري جادوي ايرانيMagic of Persia سپتامبر گذشته ميزبان چندين رخداد همزمان از هنر معاصر ايران و جهان در نيويورك بود. در مهم‌ترين اين نمايش‌ها با عنوان «الهام / اصرار» آثار هنرمنداني از خاورميانه و آفريقا بر روي ديوار رفت
بهروز فايقيان/ اگر هنرهاي تجسمي ايران به ويژه در تاريخ معاصر را سكه‌يي در نظر بگيريم، تصوير اين هنر در بيرون از مرزها را حقيقتا بايد روي ديگر اين سكه بدانيم. از قضا چشم‌اندازي كه در رويدادهاي بين‌المللي از هنرهاي تجسمي‌مان ترسيم مي‌شود، شايد به عنوان نگاه و دريافتي از بيرون، واجد قضاوت‌ها و ارزش‌گذاري‌هايي متفاوت از آنچه در ميان خودمان مي‌گذرد، بخشي از واقعيت و به تعبيري ساده‌تر تصوير حقيقي‌تري از هنر ايران در آيينه‌يي باشد كه جهان متكثر امروز در مقابل ما قرار مي‌دهد. با همين بهانه است كه مروري بر حضور هنرهاي تجسمي ايران را در رخدادهاي معتبر سال ميلادي گذشته با شما به اشتراك مي‌گذاريم.
پروژه بلندپروازانه «كاترين داويد» معاون هنري مركز ژرژ پمپيدو، بدون شك از حيث وسعت، اعتبار و سطح علمي يكي از مهم‌ترين عرصه‌هاي حضور هنر ايران در سال جاري ميلادي را رقم زد. موزه هنرهاي مدرن پاريس ميزبان اين نمايش نامتعارف بخش‌هاي كمتر شناخته شده هنر معاصر ايران با عنوان «تاريخ ناويراسته» در ماه مه امسال شد كه نمايش 200 اثر، خلق شده در فاصله سال‌هاي ۱۹۶۰ تا ۲۰۱۴ ايران را در دستور كار داشت. ويژگي منحصر به‌فرد «تاريخ ناويراسته» از آنجا مي‌آمد كه كاترين داويد كيوريتور و مراد منتظمي پژوهشگر ايراني مقيم فرانسه با احتراز از نگاه كليشه‌يي معمول، جنبه‌هايي متفاوت و جامع از آنچه جريان مدرن و معاصر در هنر ايران شمرده مي‌شود را از وراي مستندات در قالب مديوم‌هاي نقاشي، عكس، اينستاليشن، ويديو و حتي فيلم‌هاي مستند در نگاه به 60 سال
تاريخ سياسي و اجتماعي ايران از دريچه آثار تجسمي، بدون قضاوت و بي‌آنكه رايي صادر كنند به نمايش گذاشتند. آثار بهمن محصص و بهجت صدر به عنوان نمونه‌يي از پيشروان مدرنيسم در ايران، عكس‌هايي از مجموعه كاوه گلستان، پوستر‌هاي جشن هنر از قباد شيوا و پوسترهايي از بهزاد و كورش شيشه‌گران، فيلم‌هاي پرويز كيمياوي، عكس‌هاي انقلاب و جنگ بهمن جلالي، نقاشي‌هاي كاظم چليپا، عكس‌هاي محسن راستاني و ديگر عكاسان مطرح ايران چون يحيي دهقان‌پور، رعنا جوادي، مهشيد نوشيرواني، مزدك عياري، تهمينه منزوي و جاسم غضبانپور و البته عكس‌ها و فيلم‌هاي مرتضي آويني تنها بخشي از چشم‌اندازي بود كه «تاريخ ناويراسته» ارايه كرده بود. اين مجموعه كه نظر جامعه هنري و رسانه‌ها از جمله لوموند را هم به خودش جلب كرد، در واقع با نگاهي به هنر و فرهنگ بصري ايران در چند سكانس يعني سال‌هاي ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۰، دوره انقلاب از سال ۱۹۷۹ و جنگ ايران و عراق (۱۹۸۸- ۱۹۸۰) و در نهايت دوران پس از جنگ تا امروز، سهم نسل‌هاي هنرمندان ايران را در بازانديشي شيوه‌يي كه تاريخ سياسي و فرهنگي كشورشان بر اساس آن نوشته مي‌شود، مورد تاكيد قرار مي‌داد؛ نمايشي كه از دوازده دسامبر ۲۰۱۴ نيز در موزه ملي هنرهاي قرن بيست و يكم رم به نمايش درآمده است.
دهمين دوره آرت وين با عنوان «معاصر نو» در اكتبر 2014 امسال ميزبان ۱۱۸ گالري از سه قاره جهان بود و نام گالري‌هاي آسيايي از آذربايجان، كره جنوبي، تركيه و امارات متحده عربي نيز در اين ميان به چشم مي‌خورد. از ايران نيز گالري شيرين با نمايش آثار نقاشي، مجسمه‌سازي، عكاسي و اينستاليشن از گيزلا وارگا سينايي، نيما بهنود، شادي يوسفيان، ايمان صفايي، فرناز ربيعي‌جاه، عليرضا معصومي، فرشيد لارميان و روشنك امين الهي براي سومين سال پياپي در اين آرت‌فر بين‌المللي حضور داشت. VIENNAFAIR The New Contemporary امروز يكي از مهم‌ترين سكوهاي بين‌المللي براي هنر معاصر برآمده از مركز، شرق و جنوب شرق اروپا محسوب مي‌شود. آرت فر وين با اين حال هنر آسيايي را همواره مورد توجه قرار داده و از جمله بخش فوكوس اين رويداد بر هنر آذربايجان متمركز بود. اين نمايشگاه در سال‌هاي اخير و با فضاي نشاط‌آوري كه در راستاي بروز افكار و گفتمان‌هاي متكثر هنري ايجاد مي‌كند، به سكوي پرتابي كم رقيب براي گالري‌ها و هنرمندان تبديل شده است. برگزاري اين رويداد در شهر وين و در قلب اروپا، اين رويداد را به محل ملاقاتي جذاب براي بازديدكنندگان، هنرمندان، موزه‌دار‌ها، كلكسيونر‌ها و خريداران آثار هنري تبديل، همچنين جايي ثابت براي خود در تقويم نمايشگاه‌هاي مهم هنري پيدا كرده است. آرت وين در اكتبر ۲۰۱۳، موفق‌ترين دوره‌اش را با حضور نزديك به ۲۳۰۰۰ بازديدكننده ثبت و بر اين اساس، بازه گسترده آثار هنري و ميزان بازديدكنندگان، اين نمايش را به عنوان رخدادي مبتكر در بازار جهاني هنر معرفي مي‌كند.
پاريس فوتو كه به دليل شهرت خود در زمينه برنامه‌هاي نو‌آورانه، يكي از رخدادهاي هنري كليدي عكاسي معاصر جهان است، نوامبر امسال هم چهره‌هاي تاثيرگذار در جامعه هنري جهاني را درقالب گفتمان، مصاحبه، مناظره و نمايش در «گرن پاله» پاريس گردهم جمع كرد. گالري راه ابريشم با مديريت آناهيتا قباييان نيز به عنوان تنها موسسه هنري ايراني حاضر در اين رويداد؛ معرفي هشت هنرمند عكاس ايراني يعني كاوه و هنگامه گلستان، شادي قديريان، بابك كاظمي، تهمينه منزوي، بهنام صديقي، بيژن صيفوري و جلال سپهر را در اين دوره در دستور كار قرار داده بود، امسال براي پنجمين بار در پاريس فوتو حضور داشت و چنان كه از سوي مدير اين گالري عنوان شد، قصد داشت مخاطبان خود را در معرض بهترين عكاسي‌هاي ايران قرار داده و بازه گسترده هنري و جلوه‌هاي بصري ايران را ترويج و توجه بازديدكنندگان را به آثار تعدادي از برجسته‌ترين و شناخته شده‌ترين عكاسان ايراني در كنار آثاري از هنرمندان نوظهور و خوش‌آتيه ايران در يكي از مهم‌ترين رخدادهاي فرهنگي و هنري جهان جلب كند. اين هشت هنرمند هر يك با نگاه و برداشت منحصربه‌فرد خود از دنياي پيرامون، تصويري صميمي و محبوب از ايران را در اين رويداد ارائه كردند و منظور ازانتخاب آنان ارايه زاويه ديدي متفاوت از ايران عنوان شدكه عموما در رسانه‌ها و مطبوعات غربي مورد توجه
قرار نگرفته است.
دهمين سال برگزاري جادوي ايرانيMagic of Persia سپتامبر گذشته ميزبان چندين رخداد همزمان از هنر معاصر ايران و جهان در نيويورك بود. در مهم‌ترين اين نمايش‌ها با عنوان «الهام / اصرار» آثار هنرمنداني از خاورميانه و آفريقا بر روي ديوار رفت. همزمان مزايده‌يي از آثار هنرمندان ايراني نيز در اين دوره مجيك پرشيا پيش‌بيني شده بود و در بخش ويژه اين رويداد نيز كارنامه هنري پرويز تناولي مرور شد. پويا آريان‌پور، عليرضا آستانه، محمد بهابادي، ساسان بهنام بختيار، محمد بزرگي، مهران علمي‌نيا، نفيسه عمران، حبيب فرج‌آبادي، شيرين نشاط و طاهر پورحيدري از ديگر هنرمندان حاضر در مجيك آف پرشياي دهم بودند و علي بختيار نيز به عنوان هنرمند مدعو در دهمين دوره اين رويداد كه با حمايت مركز لوانتين و بنياد فرهنگ حضور داشت.
هفته هنر معاصر آسيا (ACAW) هم ديگر رويداد عمده‌يي بود كه در سال گذشته ميلادي بخشي ويژه براي ارايه هنر ايراني تدارك ديده بود. در اين دوره از هفته هنر معاصر آسيا معرفي فرح اصولي از نقاشان مطرح كشور در قالب يك نمايش انفرادي در اكتبر گذشته و به ميزباني نيويورك در دستور كار قرار گرفته بود. دلايل انتخاب اين هنرمند براي معرفي در بخش ويژه هفته هنر معاصر آسيا از سوي برگزاركنندگان اين رويداد چنين عنوان شد: « فرح اصولي از اولين هنرمنداني است كه نقاشي‌هاي مينياتور را براي بيان هنري مستحكم، شخصي و معاصر در نشان دادن زندگي زنان به‌كار برده است. سبك هنري اصولي در طول سه دهه پس از انقلاب سال ۱۳۵۷ رشد يافته است. او به دنبال يافتن فرم معناداري براي ابراز افكار و عقايد، اين فرم را در سنت غني و زيبايي لطيف موجود در نقاشي‌ها، معماري و هنرهاي زينتي ايران پيدا كرده است. شكل بدون احساس صورت‌هاي مينياتوري او براي تم جهاني شخصيت‌هاي اصلي مرد و زن مورد نظر وي مناسب به نظر مي‌رسد. آثار اين هنرمند تحت تاثير تجربيات گسترده پيشين و مشاركت پرشور وي در زمينه‌هاي نقاشي، عكاسي، فيلم، انيميشن، گرافيك، ادبيات و تئا‌تر قرار دارد.»
سيزدهمين نمايشگاه آرت ميامي كه پيش درآمدي براي آرت بازل سوييس به شمار مي‌رود، دسامبر سال گذشته در حالي برگزار شد كه در اين دوره ۲۶۷ گالري بين‌المللي از شمال و جنوب امريكا، اروپا، آسيا و آفريقا شامل ۳۱كشور حضور داشتند و گالري شيرين باز هم تنها نماينده ايراني حاضر در اين رويداد بود كه با نمايش آثار ۹ هنرمند جوان ايراني يعني فرناز ربيعي جاه، نيما بهنود، ايمان صفايي، شادي يوسفيان، محمود همداني، اميرنصر
كم گويان، مريم قنبريان، روشنك امين الهي و مهدي قديانلو معرفي هنر اين روزهاي ايران را بر عهده داشت. در جريان اين رخداد در فلوريدا گالري‌هاي معتبر و موزه‌هايي از سرتاسر جهان آثاري را ارايه كردند.
و بالاخره قرار‌گرفتن نام پنج ايراني در فهرست ٥٠٠ هنرمند برتر جهان از سوي
«آرت پرايس» يكي از مراجع ماركت هنر جهان در كنار «فياك» موسسه نمايشگاه‌هاي بين‌المللي پاريس در گزارشي از تحليل و بررسي وضعيت اقتصادي و هنري جهان در سالي كه گذشت، ديگر اتفاقي است كه هنرمعاصر ايران را مورد توجه قرار داد. در اين گزارش كه همزمان با روزهاي پاياني سال و با محوريت نقاشي، مجسمه، ويديو و عكاسي معاصر جهان منتشر شده، جايگاه درحال رشد هنر ايران در منطقه و جهان نيز مورد اشاره قرار گرفته است. فرهاد مشيري، علي بني‌صدر، رضا درخشاني، كوروش شيشه‌گران و افشين پيرهاشمي اين پنج هنرمند هستند كه بر اساس گزارش يادشده مجموع فروش آثارشان در سال 2014 به مبلغي بالغ بر دو ميليون‌دلار رسيده است. در گزارش آرت پرايس همچنين در تحليل شرايط بازار هنري ايرانيان عنوان شده همان‌طور كه جو حاكم بر ايران ميان سنت و مدرنيته مانده است، هنرمندان ايراني نيز شوق خلاقانه خود را با اداي احترام به سنت، تركيب مي‌كنند. آثار آنها كه ريشه در تاريخ دارد و نوعي آگاهي سياسي را با بيننده در ميان مي‌گذارد، در مراكز معتبري چون موزه مدرن تيت لندن، مركز فرهنگي هنري ژرژ پمپيدو در پاريس و گوگنهايم در نيويورك توجه‌ها را به خود جلب كرده‌اند.
و در پايان مجال اينكه نمايش مجموعه عكس‌هاي «زندگي امروز و جنگ» از گوهر دشتي در بخش «جنگ‌هاي روزگار ما» در موزه لوور شهر لنز فرانسه و نمايش نقاشي‌هاي فرهاد جعفري در نمايشگاه جهاني سوررئاليسم در پرتقال و موارد متعدد ديگر در سال شمار 2014 ميلادي حاكي از آن است كه توجه به هنر ايراني در سال گذشته ميلادي تنها محدود به موارد يادشده نمانده است. اگرچه اتفاقاتي كه مرور شد از حيث بزرگي عمده اين رويدادها بودند اما كم نبودند رخدادهايي كه هر يك به شكلي معرفي هنر ايران را در پهنه جهاني
بر عهده داشتند.