گزارش «اعتماد» از حاشيه ها و پاسخ‌هاي وزير خارجه به پرسش هاي نمايندگان
ظريف : از منافع همه مردم دفاع‌مي‌كنم نه يك جناح
احسان بداغي / محمدرضا باهنر برنامه مخالفان دولت را به هم ريخت. «دوپينگ» لحظات آخر رسايي هم جواب نداد. كريمي قدوسي مجبور شد سوالش را به راي بگذارد و نهايتا ظريف پيروز ميدان مناظره ديروز شد. سوالي كه به گفته كريمي قدوسي 100 نماينده پاي آن را امضا كرده بودند تنها همدلي 86 نفر را برانگيخت. سوال‌كنندگان حتي نتوانستند به تعداد امضاهاي پاي طرح‌شان نظر موافقت ديگر نمايندگان را جلب كنند. هر چند ديروز قرار نبود سوال به راي گذاشته شود و البته كريمي قدوسي هم چنين قصدي نداشت، اما سرانجام با پافشاري باهنر سوال مطرح شد. از همان ميانه‌هاي جلسه مشخص بود كه راي‌گيري از نمايندگان يعني خالي شدن دست جبهه پايداري در تقابل با وزير خارجه. قبلا يك بار در جريان سوال از همين محمد جواد ظريف و دو بار هم وقتي سيد محمود علوي، وزير اطلاعات براي پاسخ به سوالات او به صحن علني آمده بود، در همه آن سه بار هم كريمي قدوسي نگذاشته بود كار به راي‌گيري از نمايندگان كشيده شود. آنجا هم اگر راي‌گيري مي‌شد نتيجه‌يي جز آنچه ديروز اتفاق افتاد، نداشت. ديروز اما قضيه گويا فرق مي‌كرد، تاكتيك قديمي را محمدرضا باهنر با يك جمله از كار انداخت؛ «آقاي كريمي قدوسي، طبق آيين‌نامه مجلس بايد به صراحت بعد از توضيحات وزير بيان كنيد كه قانع شده‌ايد يا نه. اينكه بياييد تمام حرف‌هاي خودتان را بزنيد و وقت مجلس و وزير را بگيريد و نهايتا هم هيچ اتفاقي نيفتد، كه نمي‌شود. صراحتا عنوان كنيد قانع شده‌ايد يا نه.» اين يعني پايان دلخوشي‌هاي دلواپسان.
اولين مشاوره‌ها در غياب ظريف
از تب و تاب مخالفان دولت از همان ساعات اوليه جلسه ديروز معلوم بود كه روي يك كارت زرد احتمالي به وزير خارجه خيلي حساب كرده بودند. صندلي حدادعادل دوباره محل رفت و آمدها بود. هر چه ساعت به 10 و نيم پيش از ظهر نزديك‌تر مي‌شد، رفت و آمدها هم بيشتر مي‌شد. ساعت 10 و نيم ظريف آمد. از ميان مجلسي‌ها، اول محمدحسن ابوترابي به استقبال ظريف رفت و بعد از او حميد رسايي؛ كسي كه در جمع مخالفان بيشترين تحرك را داشت. بعد از پايان نطق‌هاي ميان‌دستور مجلس، كار طرح سوال از ظريف شروع شد. تنها دقايقي قبل از آن علي لاريجاني صحن علني را ترك كرد و جاي خود را به محمدرضا باهنر داد. اما مهم‌تر از آن صندلي‌اي بود كه در ميانه‌هاي صحن خالي شد؛ صندلي حدادعادل. كسي كه از اول شروع جلسه محل مشورت سوال‌كنندگان از ظريف بود اما دقايقي بعد از آمدن وزير خارجه، صحن را ترك كرد. شايد ديگر نيازي به حضور او نبود، مشاوره‌ها تمام شده بودند.
مذاكرات هسته‌يي؛ مذاكرات غيرجناحي
سوال را اول سيدحسين نقوي حسيني، سخنگوي كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مطرح كرد و بعد از او وزير خارجه براي اولين دور از توضيحاتش پشت تريبون رفت. جايي كه اولين سخنش اين بود: «من اطمينان مي‌دهم كه دولت و تيم مذاكره كننده هيچ هدف سياسي و جناحي را در مذاكرات هسته‌يي دنبال نخواهند كرد.» پاسخ‌هاي ظريف اين‌گونه ادامه پيدا كرد: «من عميقا اعتقاد دارم كه جناحي شدن موضوع سياست خارجي نقطه بي‌بازگشت و شكست آن است و هزينه كردن منافع ملي براي هدف‌هاي جناحي و سياسي گناهي نابخشودني است.» اين مشخصا كنايه‌يي بود به منتقدان و مخالفان سياست خارجي دولت كه تقريبا هيچ فرصتي را براي حمله به اين موضوع از دست نمي‌دهند. وي در بخش ديگري از صحبت‌هاي خود با اشاره به اهداف دشمنان ايران با هدف عمده براي تهديدانگاري برنامه‌هاي هسته‌يي، گفت: «اولين هدف ترسيم چهره ناامن و خطرناك از ايران است كه صلح و امنيت بين‌المللي را به خطر مي‌اندازد و هدف دوم آنان نيز تضعيف توان اقتصادي، دفاعي و صنعتي كشور و تحميل فشار بر مردم خوب ايران از طريق تحريم‌هاي ظالمانه و نامشروع شوراي امنيت، دوجانبه و چندجانبه بود.» ظريف در بخش اول سخنانش تاكيد كرد كه مذاكرات هسته‌يي به زعم او «از يك سو چهره‌يي تعامل‌گرا، باثبات و قدرتمند از ايران نشان داد و از سوي ديگر از گسترش تحريم‌ها جلوگيري كرد و در ساختمان تحريم خلل ايجاد كرد و با اين ابتكار سياسي آنها كه در كوره ايران‌هراسي مي‌دميدند و با هدف مهار ايران، افراط‌گرايي و فرقه‌گرايي را تقويت مي‌كردند اكنون در دام چاله كوررنگي استراتژيك خود گرفتار شدند و ايران امروز به اقرار دوست و دشمن نه مشكل منطقه‌يي بلكه عامل ثبات و امنيت در منطقه است.»
رديف سوالات به سمت ظريف
نمايش تقابل‌ها اما تازه از اينجا شروع شد؛ جايي كه ميكروفون در اختيار جواد كريمي قدوسي قرار گرفت. كريمي قدوسي خطاب به ظريف شروع كرد، نه مانند كسي كه از ديگري سوال دارد. همانند كسي كه مي‌خواهد تفهيم اتهام كند؛ «وزير امور خارجه بايد پاسخ دهد كه چرا با وجود اينكه تيم مذاكره‌كننده هسته‌يي از مذاكرات دوجانبه با امريكا منع شده بود، در وين 8 بار ديگر اين موضوع تكرار شد؟ چرا اكثر زمان مذاكرات يك‌سال گذشته متوجه مذاكره با شيطان بزرگ امريكا بوده است؟ چرا در جلسه كميته روابط خارجي سناي امريكا گفتيد كه اگر با ما و دولت كنار نياييد، در 16 ماه ديگر در انتخابات مجلس آينده، مردم ايران به جريان ضدغرب راي مي‌دهند؟ حال مگر شما غربي هستيد كه در آينده مي‌خواهد جريان ضدغربي بيايد؟ چرا هيچ‌وقت تلاش نكرديد محل برگزاري يكي از مذاكرات هسته‌يي را به شرق و كشورهاي آسيايي بياوريد و دايم در نيويورك و ژنو بوديد؟ چرا به ياوه‌گويي امريكايي‌ها پاسخ نمي‌داديد؟ چرا تهديدها و توهين‌ها به ملت ايران را بي‌جواب مي‌گذاشتيد؟ چرا يك گزارش رسمي در مورد مذاكرات و توافق به ملت ايران نداديد؟ چرا در توافق ژنو در همان قدم اول تمام فاكتورهاي اقتدار را يكجا به غربي‌ها داديد و امروز دست ملت ايران در چانه‌زني‌ها خالي است؟ چرا در سفر اشتون با هماهنگي با شما اجازه داده شد كه با عناصري از فتنه‌گران ملاقات شود كه در اين رابطه كميسيون امنيت ملي كميته ويژه‌يي را تشكيل داد و گزارشي را به صحن علني مجلس ارايه كرد كه براساس اين گزارش تشخيص داده شد كه اين اقدام با چراغ سبز و تاييد شما انجام شده است؟ چرا مطرح مي‌كنيد كه رهبري در جريان جزييات مذاكرات هسته‌يي هستند؟ چرا با وجود تشديد تحريم‌ها از طرف مقابل كه برخلاف اصول اصلي توافق بوده، وزارت خارجه مذاكرات را ادامه داد و هيچ اقدام متقابلي انجام نداديد؟ چرا از طرف ديگر مي‌گوييد كه اين مذاكرات بود كه به ملت ايران عزت داد؟ چرا مي‌گوييد كه يك ايراني در خارج از كشور به من گفت كه الان من به عنوان يك ايراني مي‌توانم سر خود را بالا بگيرم؟ چرا تمامي مباني عزت و اقتدار ملت را در 36 سال گذشته ناديده مي‌گيريد و مذاكرات خودتان را منشأ عزت مي‌دانيد؟ چرا در زماني كه تنها 10 روز از حمله رژيم صهيونيستي به غزه نگذشته بود، شما در ژنو در حال مذاكره بوديد و در اين حوزه و مقابله با اين جنايت قدم موثري برنداشتيد؟ چرا در توافق ژنو، تصويب پروتكل الحاقي را تعهد داديد در حالي كه اجازه اين كار را نداشتيد؟» كريمي قدوسي، مسلسل وار از ظريف سوال مي‌پرسيد و دور او را برخي اعضا و نزديكان جبهه پايداري پر كرده بودند. بغل دستش سيد محمود نبويان نشسته بود، مسعود ميركاظمي هم از جاي خودش جابه‌جا شده بود و صندلي پشت سر كريمي قدوسي را گرفته بود. رسايي مرتب مي‌رفت و مي‌آمد. ابراهيم آقا محمدي و صالح جوكار هم بودند و حتي مهرداد بذرپاش هم وقتي مجالي پيدا مي‌كرد، خود را از جايگاه هيات‌رييسه به جايي كه كريمي قدوسي نشسته بود، مي‌رساند. در صحن اما خيلي از نمايندگان داشتند كارهاي ديگري مي‌كردند. در ميان حلقه‌هاي چند نفره‌يي كه براي چند دقيقه‌يي تشكيل مي‌شدند، بازار بحث‌هاي اقتصادي بر سر بودجه داغ بود.
مهشيد ستوده/ ديروز، روز مخالفان دولت نبود. ديروز ديگر صحنه قدرت‌نمايي شان تشويق‌كنندگان هميشگي‌اش را نداشت. نمايش ضعيف شدن قدرت‌شان آنقدر به آنها سخت آمد كه تمام تلاش‌شان را كردند تا به نحوي آن را رفع و رجوع كنند. ريزش اين‌بار دقيقا در ميان مخالفان دولت صورت گرفته است. مخالفاني كه تا ديروز «حلقه نه» را با جمعيتي نزديك به 130 نفر در مجلس تشكيل داده بودند يا مشخصا در مورد وزير خارجه به 86 نفر كاهش يافتند يا آنكه واقعا كاهش يافته‌اند. مخالفان دولت ديروز در مجلس احوال خوشي نداشتند. سوالي كه مدت‌ها براي آن برنامه‌ريزي كرده بودند و در جلسات رسمي و غيررسمي‌شان براي نحوه مطرح كردن آن رايزني كرده بودند سرنوشت خوشي نداشت. نتيجه اين‌بار آن چيزي كه مي‌خواستند نبود. اين‌بار اما روند طي شده‌شان به سمت هدف نبود كه اشتباه بود بلكه اين‌بار هدف‌گذاري از همان ابتدا اشتباه بود. هدف وزيري بود كه مدافعانش در ميان خود مخالفان دولت هم كم نيست. وزيري كه سوالات مطرح شده از او بسياري را متعجب مي‌كرد و خود بارها به توانمندي‌اش اعتراف كرده بودند. اشتباه در هدف‌گذاري برايشان يك شكست را رقم زد. توافق اين بود كه به وزير حمله‌هاي‌شان را بكنند و بعد با توجه به اشتباهي كه در هدف‌گذاري كرده بودند از خير راي‌گيري بگذرند. اما ورق برگشت. يك راي‌گيري همه‌چيز را فاش كرد. هر چقدر هم كه مخالفان دولت تلاش داشتند از آن عده از مخالفاني بگويند كه به راي‌گيري نرسيده بودند و جلسه را ترك كرده بودند اما رويارويي 125 به 86 نفر كمي شرايط را پيچيده‌تر كرد. هر چقدر هم كه مخالفان دولت به تكاپو افتادند تا با جمع و تفريق تعدادشان را بيشتر از اين حرف‌ها نشان بدهند اما بازهم نتيجه جلسه ديروز برخلاف ساير برنامه‌ريزي‌هاي‌شان به نفع‌شان نبود. سوال 100 نماينده از وزير خارجه از همان ابتدا طراحانش را دودل كرد. توي كارشان از همان ابتدا «نه» افتاده بود. نه به مطرح كردن سوال. سفرهاي هر چند وقت يك‌بار ظريف همزمان مطرح كردن آن را عقب مي‌انداخت و آنها را دودل‌تر مي‌كرد. يك روز مي‌گفتند كه از مطرح كردن سوال منصرف شده‌اند و فردايش خبر از دوباره مطرح شدن آن مي‌دادند. با اين همه در ميان سوال‌كنندگان عده‌يي هم بودند كه بدشان نمي‌آمد زهرچشمي از ظريف در صحن علني بگيرند. همان‌هايي كه در روزهاي بررسي صلاحيت وزرا تلاش ويژه داشتند تا با طرح مسائلي مثل تلاش او براي گرفتن اقامت و اين‌گونه مسائل ردش كنند، ديروز هم با سوال‌هايي شبيه به همين او را به صحن علني مجلس كشاندند. رگبار سوالات بر سرش ريختند تا شايد زهرچشم را بگيرند. اما هدف‌گذاري اشتباه از همين جا بود كه معلوم شد. ظريف آن چيزي نبود كه مخالفان دولت انتظارش را داشتند. علاوه بر اين شرايط مجلس هم آن‌گونه نبود كه هميشه برايشان فراهم بود. اين‌بار نتوانستند با يك نظر نصفه و نيمه ظريف را از بهارستان عازم وزارت خارجه كنند بلكه اين‌بار راس مجلس بود كه مقابل‌شان ايستاد. راس مجلس ديروز اجازه تندروي در حوزه سياست خارجي دولت را به مخالفان نداد. اجازه‌يي كه شايد اگر در ساير حوزه‌ها نيز در ماه‌هاي اخير راس مجلس از تندروها سلب كرده بود حالا دولت روحاني در چنين شرايطي نبود. حالا روحاني تا اين اندازه از مجلس نااميد نبود. اما ديروز در غياب علي لاريجاني، محمدرضا باهنر به خوبي وظيفه‌اش را انجام داد. به خوبي از پس تندروي مخالفان دولت بر آمد تا نشان دهد آن‌گونه كه تصور مي‌شود قدرتش در برابر جريان مقابل دولت كم نشده است. علي لاريجاني اواسط جلسه رفت تا متهم نشود. محمدرضا باهنر بهترين گزينه بود. هم قاطع بود و هم مديريتش در چنين شرايطي ثابت شده بود. اين شايد بهترين جايگزين علي لاريجاني بود. ديروز اما مخالفان دولت با راي‌شان آن هم درست در شرايطي كه هر روز به حمله‌هاي‌شان به دولت مي‌افزايند به تحليل جديدي از خود رسيدند. تحليلي كه آينده روابط دو قوه را نيز تغيير خواهد داد.