سارا معصومي /افغانستان در سايه دولت وحدت ملي روزهاي جديدي را تجربه مي‌كند؛ روزهايي كه رابطه با جمهوري اسلامي ايران نيز جاي ويژه‌يي را در آن به خود اختصاص داده است. در شرايطي كه تشكيل دولت در افغانستان چندين ماه به طول كشيد و كابينه اين كشور هم هنوز رسما اعلام نشده و آغاز به كار نكرده است اما دولت جديد به رياست‌جمهوري اشرف غني احمدزي عزم خود را براي برقراري رابطه حسنه با كشورهاي همسايه جزم كرده است. بيش از 100 روز از تشكيل دولت در افغانستان مي‌گذرد و در اين مدت معاون رييس اجرايي دولت افغانستان، محمد محقق يك بار به ايران سفر كرده است. در چند روز گذشته نيز تهران ميزبان محمد حنيف اتمر، مشاور امنيت ملي رييس‌جمهور افغانستان بود؛ سياستمداري كاركشته كه سابقه حضور در وزارتخانه‌هاي كشور، آموزش و پرورش و توسعه روستاها را در كارنامه خود دارد. بسياري وي را فردي مورد اطمينان اشرف غني احمدزي مي‌دانند. محمد حنيف اتمر در سفر اخير خود به تهران دو بار با دبير شوراي عالي امنيت ملي كشورمان ديدار كرد و ديداري هم با وزير امور خارجه محمد جواد ظريف داشت. «اعتماد» در واپسين ساعات حضور وي در تهران با وي گفت‌وگوي كوتاهي انجام داد كه در آن مشاور امنيت ملي رييس‌جمهور افغانستان به بررسي سياست‌هاي دولت وحدت ملي در قبال ايران پرداخت. محمد حنيف اتمر در اين گفت‌وگو تاكيد كرد كه به زودي سند جامع همكاري ميان روساي جمهور ايران و افغانستان امضا خواهد شد. در شرايطي كه مساله مهاجران افغان در ايران سال‌هاست كه به پاي ثابت گفت‌وگوهاي دولتمردان متفاوت در دو كشور تبديل شده است، مشاور امنيت ملي رييس‌جمهور افغانستان در اين گفت‌وگو تاكيد مي‌كند كه بايد به اين مساله به شكل ريشه‌يي پرداخته شود. متن اين گفت‌وگو به شرح زير است.
ارزيابي شما از سفر اخير به تهران و گفت‌وگو با مقام‌هاي ايراني چيست؟ آيا در اين سفر در حوزه‌هاي خاصي با طرف ايراني به توافق دست يافته‌ايد؟
ابتدا بايد از مهمان نوازي گرم و صميمانه مردم ايران نهايت رضايت و قدرداني خود را به عمل آورم. ما در اين سفر سه هدف را دنبال مي‌كرديم؛ نخست آنكه با توجه به تشكيل حكومت وحدت ملي در افغانستان، آرزوي دولت جديد و ملت افغانستان اين است كه مناسبات همه‌جانبه خود را با دولت محترم ايران به سطح جديد از همكاري‌ها برساند. اين سطح جديد از همكاري‌ها بايد در يك سند جامع تعريف و بر اين اساس اين همكاري‌ها تضمين شود. بسيار خوشحال هستم كه در اين سفر توانستم در ديدار با همكاران ايراني خود ابعاد متفاوت اين مساله را مورد بررسي قرار دهيم.
مساله دوم مبارزه مشترك ايران و افغانستان با تروريسم و مواد مخدر براي حفظ امنيت در منطقه و حمايت از امنيت ملي هر دو كشور است. در اين راستا ما گفت‌وگوهاي بي‌نهايت مفيدي را در اين دو روز انجام داديم. مساله سوم اين است كه ما ضمن سپاس فراوان از مهمان‌نوازي‌هاي هميشگي ملت و دولت ايران از مهاجران افغان، بخشي از محور بحث در ديدارهاي خود با مقام‌هاي ايراني را به بحث و تبادل‌نظر در خصوص وضعيت مهاجران افغان و مشكلات آنها اختصاص داديم. اين مساله به شكل طبيعي با مسائل امنيتي، مبارزه با مواد مخدر و فرصت‌هاي توسعه اقتصادي در منطقه پيوند خورده است. در مدت زمان حضور در ايران و ديدار با همكاران ايراني مساله‌يي كه موجب خرسندي من شد اين بود كه در دولت ايران دوستان بسيار صميمي با افق فكري بسيار باز مشغول به كار هستند و علاقه‌مندي وافري هم به توسعه روابط با كابل دارند.
يكي از سه موضوع هدف شما در اين سفر مساله مهاجران افغان بوده است. دولت افغانستان چه دغدغه‌هايي را به شكل رسمي در ديدارهاي خود با مقام‌هاي ايراني در اين سفر در ميان گذاشت؟
ابتدا بايد صميمانه قدرداني كنم كه برخي از مشكلات اخير مهاجران افغان كه در سفر اخير جناب آقاي محقق به ايران با مقام‌هاي كشور شما در ميان گذاشته شد، با نگاه بسيار مثبت دولت محترم ايران روبه‌رو و به اين مسائل پرداخته هم شد. البته هنوز مشكلات كوچك و بزرگ ديگري هم باقي مانده كه اين مسائل همواره سوژه بحث ميان تهران و كابل بوده است. نگراني اصلي دولت افغانستان اين است كه در بحث مهاجران افغان ما بايد به مباحث ريشه‌يي و بنيادي بپردازيم. از يك‌سو مسووليت هر دو دولت است كه در چارچوب تعهدات بين‌المللي و مناسبات بي‌نهايت مفيد متقابل دو كشور به نگراني‌هاي روزمره مهاجران بپردازند و از سوي ديگرهمزمان اين مساله مستلزم يك برنامه‌ريزي جديد است. بر همين اساس مساله مهاجران و مشكلات آنها بايد در يك چارچوب قانوني مورد بررسي قرار بگيرد. خوشبختانه دولت افغانستان در اين خصوص ايده‌ها و طرح‌هاي جدي دارد و من در اين ديدارها متوجه نگاه مثبت همكاران ايراني به اين مساله هم شدم.
شما از تلاش براي امضاي سند جامع همكاري ميان ايران و افغانستان سخن گفتيد و اين در حالي است كه دولت حامد كرزاي، رييس‌جمهور پيشين افغانستان در مدت زمان حضور خود در قدرت توافقنامه همكاري ميان تهران و كابل را امضا نكرد. دولت وحدت ملي هم در حالي تاكنون اين توافقنامه را امضا نكرده كه توافقنامه امنيتي با امريكا و ناتو امضا شده است. دليل اين تعلل را در چه مي‌دانيد؟
يكي از اهداف سفر من همين بود كه موافقتنامه جامع همكاري بين ايران و افغانستان به سطح گفت‌وگوهاي جدي برسد به گونه‌يي كه بتوانيم آن را هرچه سريع‌تر نهايي كنيم. در سه ماهي كه از عمر حكومت وحدت ملي در افغانستان مي‌گذرد گام‌هاي بسيار مهمي برداشته شده است. براي درك اهميت اين مساله بايد به اين موضوع توجه داشته باشيد كه اين گام‌ها در كشوري برداشته شده كه در حال جنگ با تروريسم است اما همزمان دولت در اين كشور مسائل ديپلماتيك را با توجه به اولويت‌بندي‌هاي خود به حاشيه نرانده است. من اميدوارم كه به زودي بتوانيم گفت‌وگوها را در اين راستا نهايي كنيم و افتخار امضاي اين سند را در سطح روساي جمهور هر دو كشور داشته باشيم.
امضاي موافقتنامه امنيتي ميان امريكا و افغانستان به معناي حضور نظامي طولاني‌تر كشورهاي غيرمنطقه‌يي در اين كشور است كه همين مساله نگراني‌هايي را براي كشورهاي منطقه ايجاد كرده است. دولت وحدت ملي براي پاسخ دادن به اين نگراني‌ها چه كارهايي انجام داده است؟
در خصوص موافقتنامه امنيتي كه افغانستان با ايالات متحده امريكا و ناتو امضا كرده است بايد بگويم كه ما اعتقاد داريم كه دولت افغانستان با امضاي اين موافقتنامه نهتنها به نگراني‌هاي امنيتي دولت و مردم افغانستان پرداخته است بلكه به نگراني‌هاي امنيتي كشورهاي همسايه و منطقه از جمله دولت محترم جمهوري اسلامي ايران هم توجه داشته است. اين موافقتنامه‌ها حضور بعدي و خروج حتمي نيروهاي خارجي را در افغانستان تضمين كرده و البته قانونمند هم ساخته است.
مساله دوم اين است كه اين موافقتنامه براي بار نخست همكاران بين‌المللي افغانستان از جمله هر كشور عضو ناتو را مجبور ساخته تا تعهد كنند كه رسما بر اساس چارچوب حقوقي كه در ان لحاظ شده است از خاك افغانستان براي حمله به هيچ كشور ثاني سوءاستفاده نكنند. براي نخستين‌بار است كه ناتو در قالب يك توافقنامه چنين تعهدي را به دولت افغانستان داده است. ناگفته پيدا است كه دولت افغانستان تلاش خواهد كرد تا اين تعهد به شكل كامل در تمام ابعاد آن از سوي طرف مقابل رعايت شود.
مساله سومي كه با احترام به همكاران ايراني بايد به آن اشاره كنم اين است كه ما در حال حاضر در افغانستان با تروريسم منطقه‌يي روبه‌رو هستيم. اين تروريسم تنها دشمن افغان‌ها نيست بلكه هدف آن همگان هستند. متاسفانه هيچ كشوري در منطقه وجود ندارد كه هدف يك يا چند گروه از اين تروريست‌ها قرار نگرفته باشد. بنابراين دولت افغانستان سال‌هاست كه به نيابت از هر عضو محترم اين منطقه از جمله جمهوري اسلامي ايران با جريان تروريستي مبارزه مي‌كند. افغانستان خط دفاعي نخست را در برابر تروريست‌هايي تشكيل داده است كه بيرحمي خود را در پاكستان و در افغانستان به تصوير كشيده‌اند. ما اميدوار هستيم كه ايران از شر اين جريان‌هاي تروريستي مصون باشد اما از آنجا كه يك دولت بيدار براي تامين امنيت مردم خود مسووليت دارد بايد همگي با هم در راستاي مهار اين تهديد تلاش كنيم. آنچه در افغانستان با استفاده از همكاري‌هاي بين‌المللي كه در چارچوب اين موافقتنامه‌ها تعريف شده انجام مي‌دهيم در واقع به نفع منطقه و ايران است.
دولت حامد كرزي در بيش از يك دهه حضور خود در قدرت در افغانستان به خوبي از عهده مديريت رابطه با ايران و امريكا به‌شكل مستقل از هم برآمد. آيا دولت وحدت ملي هم براي حفظ اين استقلال در روابط خارجي خود برنامه مدون و خاصي را دنبال مي‌كند؟
حكومت وحدت ملي در افغانستان نهتنها به حفظ اين رابطه متعهد است بلكه آرزو مي‌كند اين رابطه به سطح بالاتري از همكاري‌ها هم برسد. هم در سفر اخير آقاي محقق و هم در سفر جاري بنده به ايران اين هدف دنبال شده است. رابطه افغانستان با ايران رابطه مربوط به حكومت‌ها و وابسته به سياستگذاري حكومت‌هاي متفاوت نيست. رابطه ايران و افغانستان رابطه دو كشور بزرگ با دو قدمت تاريخي قابل توجه است كه اتفاقا دين مشتركي هم دارند. بنابراين رابطه ما با ايران جزيي از ارزش‌هاي ملي و اولويت‌هاي سياست خارجي ما است. در اين راستا هر سياستمدار مسوول افغانستان به مردم اين كشور جوابگو است تا اين رابطه را به بهترين شكل ممكن آن حفظ كند. من معتقد هستم كه همكاران من در ايران هم دقيقا همين ديدگاه را نسبت به رابطه با افغانستان دارند. در پاسخ به اين سوال كه چگونه مي‌توانيم رابطه با ايران را مستقل از رابطه با امريكا و كشورهاي اروپايي مديريت بكنيم بايد بگويم كه سياست موجود دولت فعلي ايران به ما در تحقق اين هدف بسيار كمك مي‌كند. بلوغ سياسي كه ما در رفتارها و سياستگذاري‌هاي همكاران ايراني خود مي‌بينيم به ما اين اطمينان را داده است كه در برابر تهديدهاي مشترك همكاران ايراني ما كمك كرده‌اند تا افغانستان مناسبات سياسي خود را با تمام جوانب و كشورها حفظ بكند. دومين مساله اين است كه همزمان اجماعي در ميان همكاران بين‌المللي افغانستان ايجاد شده است كه رابطه افغانستان با ايران خط قرمزي براي مردم افغانستان است. بنابراين هر نوع همكاري افغانستان با شركاي بين‌المللي با توجه به اين خط قرمز تنظيم مي‌شود. من فكر مي‌كنم كه دولت افغانستان در شرايط بهتري براي مديريت اين رابطه قرار دارد.
شما از تروريسم به عنوان تهديد مشترك براي تمام كشورهاي منطقه سخن گفتيد. آيا دولت وحدت ملي برنامه‌يي براي همكاري‌هاي بيشتر با پاكستان در راستاي مهار حملات جريان‌هاي تروريستي از جمله طالبان دارد؟
در سه ماه گذشته بيشترين وقت دولت وحدت ملي صرف ايجاد چنين رابطه‌يي با دولت اسلام‌آباد در پاكستان شده است. در چند دهه گذشته تروريسم در خاك پاكستان لانه گرفت و در حقيقت تروريسم به صنعت كشتار جمعي تبديل شد. در چنين فضايي همكاري‌هاي افغانستان و پاكستان براي مهار تروريسم نه تنها براي كابل كه براي تمام كشورهاي منطقه از اهميت فوق‌العاده‌يي برخوردار است. در اين راستا بايد اطمينان پاكستان جلب شود كه مبارزه با تروريسم به خصوص پس از كشتار بي‌رحمانه تروريست‌ها در اين كشور درراستاي تامين منافع ملي خود آنها است. پيشرفتي كه ما در اين حوزه با همكاران پاكستاني خود در سه ماه گذشته داشته‌ايم اين اميدواري را در ما ايجاد كرده است كه ما مي‌توانيم در اين خصوص به نتيجه مطلوب برسيم. فكر مي‌كنم تفكر موجود رهبران پاكستان در خصوص اين همكاري بسيار مثبت است.
آيا دولت وحدت ملي در 100 روزي كه از عمر آن مي‌گذرد روند مذاكره با طالبان افغانستان براي رسيدن به صلح را آغاز كرده است؟
ما در حال حاضر مذاكرات رسمي با طالبان براي رسيدن به صلح نداريم. تماس‌هايي در اين خصوص برقرار شده و رابطه‌هايي هم وجود دارد اما مذاكرات رسمي تاكنون در اين سه ماه آغاز نشده است. سياست ما بر اين مبنا است كه مردم افغانستان حاضر هستند كه از تلاش‌ها براي رسيدن به صلح و مصالحه حمايت كنند مشروط بر اينكه ارزش‌هايي كه در قانون اساسي ما قيد شده در اين ميان از بين نرود. مردم افغانستان از برگشت تروريست‌ها و مخالفان مسلح به دامان ملت استقبال مي‌كنند اما اين به معناي استقبال از بازگشت رژيم آنها يا تفكر طالباني نيست. بلكه از بازگشت آنها به عنوان شهروندان داراي حقوق مساوي استقبال مي‌كنند. ما هم در همين چارچوب سياست مصالحه خود را تعريف كرده‌ايم. اميدوار هستم كه در ماه‌هاي آتي پيشرفت را در آغاز مذاكرات مستقيم و رسمي با طالبان شاهد باشيم. البته اين اميدواري ما را فارغ از دغدغه‌ها و تلاش‌هاي‌مان براي تحكيم توانايي‌هاي قواي مسلح افغانستان نمي‌كند. ما همچنان براي تجهيز و تعليم آنها تمام تلاش خود را خواهيم كرد.
دولت وحدت ملي در افغانستان با اما و اگرهاي بسياري تشكيل شد. در حال حاضر هم كابينه در اين كشور تشكيل نشده است. مهم‌ترين چالش‌هاي پيش روي اين دولت را چه مي‌دانيد؟
چندي پيش هم با همكاران افغان شما اين مساله را به طنز در ميان گذاشتم كه همواره خبرنگارها منتظر رفتن كابينه هستند و اين نخستين‌بار است كه همگان تا اين اندازه مشتاق آغاز به كار كابينه جديد هستند. تشكيل كابينه در افغانستان بيش از زماني كه انتظار مي‌رفت طول كشيده است كه البته در اين مسير مشكلاتي وجود داشته است. همين جا بايد تاكيد كنم كه مشكلات در سطح رهبري حكومت وحدت ملي كاملا قابل حل‌و‌فصل است چرا كه جمعي كه حكومت وحدت ملي را تشكيل داده‌اند تقريبا از تمام جريان‌هاي سياسي موثر و قابل ملاحظه افغانستان هستند و البته كه به اجماع رساندن آنها در سه ماه كار اساني نيست. با اينهمه تشكيل كابينه حتمي است و اميدوارم كه در روزهاي آتي شاهد پيشرفت قابل ملاحظه دولت وحدت ملي در اين خصوص باشيم. پس از تشكيل كابينه پيشبرد ساير امور به مراتب براي دولت وحدت ملي آسان‌تر خواهد بود.
برش
آرزوي دولت و ملت افغانستان اين است كه مناسبات همه‌جانبه خود را با دولت محترم ايران به سطح جديدي از همكاري‌ها برساند. اين سطح جديد از همكاري‌ها بايد در يك سند جامع تعريف و بر اين اساس اين همكاري‌ها تضمين شود
ما در حال حاضر مذاكرات رسمي با طالبان براي رسيدن به صلح نداريم. تماس‌هايي در اين خصوص برقرار شده و رابطه‌هايي هم وجود دارد اما مذاكرات رسمي تاكنون در اين سه ماه آغاز نشده است.
با امضاي موافقتنامه امنيتي افغانستان با امريكا و ناتو نهتنها به نگراني‌هاي امنيتي دولت و مردم افغانستان پرداخته شده است بلكه به نگراني‌هاي امنيتي كشورهاي همسايه و منطقه از جمله دولت محترم جمهوري اسلامي ايران هم توجه داشته است