چند خاطره خوب و
يك سوال بي‌پاسخ
الهام نداف
فريدون جيراني كه به حافظه تاريخي سينما معروف است، در تازه‌ترين اظهارات خود توجه رسانه‌ها به دو سينماگري كه دهه60 نام ايران را در مجامع بين‌المللي زنده كرده‌اند، جلب كرده است. اين دو سينماگر هر كدام با يك فيلم، تصوير سينماي ايران را در جهان تغيير دادند اما سينماي ايران به اندازه لياقت‌شان آنها را ندانست: «سينماي پس از انقلاب ايران از سال ۱۳۶۴ با فيلم «دونده» در دنيا مجددا كشف شد، در آن تاريخ در داخل ايران سينما توانست در مقياس جهاني حرف تازه‌اي بزند. «دونده» و «خانه دوست كجاست» نخستين حضور بين‌المللي سينماي ايران پس از انقلاب است.» به اين ترتيب امير نادري و عباس كيارستمي سردمداران سينماي ايران در عرصه بين‌المللي هستند. امير نادري به فاصله شش سال بعد از ساخت «دونده» ساكن امريكا شد و به اندازه كيارستمي فيلمسازي در ايران را تجربه نكرد. اما يك فصل مشترك، حلقه اتصال سينماي نادري و كيارستمي است، تهيه‌كننده هر دو فيلم كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان است. كانوني كه تاريخچه گشايش آن به پيش از انقلاب بازمي‌گردد، اما بعد از استقرار نظام جمهوري اسلامي، اين نهاد زير مجموعه‌اي از وزارت آموزش و پرورش شد و فعاليت‌هاي آموزشي و هنري را با جديت بيشتري دنبال كرد. كانون دهه 60، فيلمسازان مهم را به سينماي ايران و جهان معرفي كرد. بسياري از بزرگان از جمله ناصر تقوايي و بهرام بيضايي از ابتداي گشايش اين مركز هنري، ساخت فيلم كوتاه و بلندشان را با حمايت اين نهاد و البته با محوريت كودكان ادامه دادند و ايران را به دنيا شناساندند. اين روزها اما سينماي ايران و جهان روند ديگري را در پيش گرفته است. ديگر فيلم‌هايي از جنس «دونده» و «خانه دوست كجاست» كمتر مورد توجه قرار مي‌گيرند و سينماي ايران هم پس از فراز و فرودهاي فراوان در دهه‌هاي 70 و 80، مسير خودش را طي مي‌كند. اين روزها سينماي ايران براي پيدا كردن اعتبار در دنيا منتظر حمايت‌هاي يك نهاد دولتي نيست. فيلمسازان امروز نان خلاقيت‌شان را مي‌خورند درست همان كاري كه فرهادي مي‌كند. آنها با هوشمندي حدفاصلي ميان سينماي جشنواره‌اي و مخاطب‌پسند پيدا كرده‌اند و فروش و موفقيت بين‌المللي توامان براي‌شان اهميت دارد. انگار مناسبات فيلمسازي نه تنها در ايران بلكه در همه دنيا به هم ريخته. اما در اين ميان، يك سوال اساسي همچنان بي‌پاسخ مانده است؛ سوالي كه شايد به خاطر تكرار بي‌پاسخش، از سكه افتاده است، سوالي كه شايد ماهيت يك نهاد دولتي را زير سوال ببرد. اين روزها كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان چه مي‌كند؟