كاهش توليد، ضرورت امروز اوپك
سيد محمد علي خطيبي
سفير سابق ايران در اوپك
كاهش توليد نفت ديگر نه يك تئوري، بلكه تبديل به ضرورتي مهم براي كشورهاي توليدكننده نفت و به ويژه اوپك شده است؛ به همين دليل است كه اكنون حتي بحث فريز نفتي جذابيت ندارد و همگان به دنبال كاهش توليد نفت هستند. گرچه براي اجرايي شدن اين تصميم كماكان بايد برنامه‌ريزي كرد.
سفر وزير نفت الجزاير به ايران در حالي انجام مي‌شود كه پس از ماه‌ها، كاهش توليدات اوپك، بيش از هر زمان ديگري به واقعيت نزديك‌تر شده است. ديگر امروز طرح‌هايي مانند فريز براي هيچ توليدكننده‌اي جذاب نيست چرا كه همگان مي‌دانند با توجه به اضافه توليد نفت، فريز كردن به هيچ عنوان كمكي به افزايش قيمت نخواهد كرد. آخرين ارقام از توليد نفت كشورهاي اوپك، حاكي از توليد 33 ميليون و 600 هزار بشكه در روز است، حال آنكه در گزارش دبيرخانه اين سازمان، تقاضا براي توليدات كشورهاي اوپك در شش ماه نخست سال آينده، 32 ميليون و 500 هزار بشكه است. در اين ميان وزير نفت الجزاير با حضور در ايران طرح كاهش يك ميليون و 100 هزار بشكه‌اي كشورهاي اوپك و 600 هزار بشكه‌اي كشورهاي غيراوپك را آورده است. طرحي خوب كه اگر اجرايي شود، قيمت نفت در سال آينده تا مرز 60 دلار رشد مي‌كند.
در رابطه با كشورهاي غيراوپك بايد مد نظر داشت كه اين كشورها كمتر حاضر به همكاري با اوپك شدند و جز دو، سه مقطع در گذشته، هيچگاه اين امر انجام نشده است. گهگاه وعده همكاري هم داده مي‌شد اما اين همكاري‌ها در عمل اجرا نمي‌شد و درنتيجه چندان نمي‌توان به اين وعده‌ها دل خوش كرد. هرچند بايد از هر همكاري استقبال كرد، ولي چندان نمي‌شود به اين دست وعده‌ها دل خوش كرد. در ميان كشورهاي غيراوپكي، سه صادر‌كننده عمده، يعني روسيه، نروژ و مكزيك جايگاه ويژه‌اي دارند و همكاري با اين كشورها نتايج بهتري را به ارمغان مي‌آورد؛ چنانچه يكي از اين سه كشور به طرح كاهش توليد بپيوندد، احتمال دارد ديگر كشورهاي غيراوپكي هم از اين امر پيروي كنند. در حال حاضر روسيه بيش از كشورهاي ديگر، از همكاري با اوپك استقبال كرده و احتمال همكاري آن بالاتر است؛ اما بعيد به نظر مي‌رسد كاهش توليد اين كشور، چندان چشمگير باشد ولي از زاويه ديپلماتيك اهميت زيادي دارد. همچنين از آنجايي كه جلسه آتي اوپك، براي شش ماهه نخست سال آينده برنامه‌ريزي توليد را انجام مي‌دهد، جلسه وزير نفت الجزاير و وزير نفت ايران اهميت بيشتري پيدا مي‌كند و وزير اين كشور با سناريويي به ايران آمده كه
ارقام آن نشان‌دهنده عزم جدي بخشي از توليدكنندگان اوپك براي معقول كردن قيمت‌هاي نفت است. امروز ديگر هيچ كشور توليدكننده‌اي از وضعيت بازار نفت رضايت ندارد. علاوه بر اين و با توجه به اينكه با توجه به ارقام گفته شده، كاهش قيمت يك ميليون و 100 هزار بشكه‌اي اوپك عرضه و تقاضا را متوازن مي‌كند و رقم فوق، رقمي منطقي محسوب مي‌شود لذا فاز اول كاهش توليد در حال انجام شدن است. از سوي ديگر، فاز دوم، در جلسه آغاز مي‌شود. موضوع اين است كه همگان با كاهش توليد موافق خواهند بود اما كمتر كشوري حاضر است توليد خود را كاهش دهد و توقع دارند كشورهاي ديگر اين كار را انجام دهند. به بيان ديگر، اوپكي‌ها دوست دارند از مواهب كاهش توليد بهره‌مند شوند ولي كمتر حاضر خواهند شد كه در اين زمينه پيشگام شوند. در حال حاضر سه كشور ايران، ليبي و نيجريه از كاهش توليد معاف هستند و اين تصميم را بايد يازده كشور ديگر بگيرند. چنانچه در جلسه آتي طرح كاهش با موفقيت راي بياورد، جلسه موفقي بوده و به نظر مي‌رسد با همه پيچ و خم‌ها اين اتفاق بيفتد.
فاز سوم كاهش توليد عمل به تعهدات است. به نظر مي‌رسد اوپك نياز به يك سازمان كنترلي و نظارتي دارد؛ ساز و كاري كه پيش‌تر وجود داشت و كشورهاي متخلف را جريمه مي‌كرد. بارها شده كشورها تعهدي بدهند و سپس آن را زير پا بگذارند، درنتيجه بايد براي اين مساله چاره‌جويي شود. سخت‌ترين فاز نيز همين فاز آخر است ولي با توجه به ضرورت‌هاي اقتصادي كشورها، به نظر مي‌رسد طرح كاهش توليدات نفت با هر چالشي كه مواجه شود، بيش از هر زمان ديگري قابل اجرا شده و اميدواري نسبت به اين امر بالا رفته است. اگر اجراي اين طرح با همكاري برخي توليدكنندگان غيراوپكي هم همراه شود، نتايج آن به مراتب بهتر خواهد بود و سال آينده، سالي خوب براي توليدكنندگان نفت محسوب خواهد شد.