خطر تصميم‌هاي احتمالي ترامپ در كمين توافق اوپك
چه كسي بازار نفت را
هدايت مي‌كند؟
گروه اقتصادي
انتخابات اخير ايالات متحده امريكا جامعه جهاني را در شوك فرو برد؛ شوكي كه نشات گرفته از سياست‌هاي غيرقابل پيش‌بيني دونالد ترامپ، رييس‌جمهوري ايالات متحده امريكا است. تحليلگران بازار انرژي آستين بالا زده و ارزيابي‌هاي متفاوتي از اين تحول ارايه مي‌دادند كه اغلب آنها به پشتوانه تجربه تاريخي است كه از رفتار حزب جمهوريخواه يا دموكرات امريكا در دست دارد. به اين معنا كه حزب جمهوريخواه امريكا كه قرابت بيشتري به نفت دارد، حامي ازدياد برداشت نفت و رونق اين صنعت است، در حالي كه دموكرات‌ها از انرژي‌هاي نو استقبال بيشتري مي‌كنند. به همين دليل است كه صنعت نفت در دوران روي كار آمدن جمهوريخواهان رشد قابل توجهي را تجربه كرده است. روند تحولات بازار نفت جهاني در 3 تا 4 سال اخير نشان مي‌دهد آنچه حال اين بازار را ناخوش كرده مازاد عرضه نفت در بازار و كاهش تقاضا براي اين سوخت فسيلي است. در نتيجه كاهش قيمت نفت، سرمايه‌گذاري در اين صنعت نيز به طور قابل توجهي كم شد. با كاهش بهاي نفت، هزينه توليد شيل اويل (نفت صخره‌اي) صرف نداشت، در نتيجه توليد شيل هم رو به كاهش گذاشت. نتيجه اين شد كه دكل‌هاي حفاري امريكا يكي پس از ديگري از فعاليت بازايستادند. از سويي ديگر اداره اطلاعات انرژي امريكا اعلام كرد كه شركت‌هاي توليدكننده نفت و گاز امريكا از ماه مه سال جاري ميلادي ١٤٢ هزار فرصت شغلي را در اين حوزه از دست داده است كه اين ميزان در مقايسه با اكتبر سال ٢٠١٤ ميلادي كه آمار بالاترين ميزان استخدام را داشته (با ميزان جذب ٥٣٨ هزار نفر نيروي انساني) ٢٦ درصد كاهش را نشان مي‌دهد. اين ٢٦ درصد افت در جذب نيروي كار در صنعت نفت و گاز، همسو با افت شمار دكل‌هاي نفت و گاز است كه در ماه مه سال گذشته ميلادي تعداد آن به ٤٠٤ عدد رسيد. اين رقم در مقايسه با پاييز ٢٠١٤ ميلادي كه 1800 دكل گزارش شده، نشان‌دهنده ٧٧ درصد كاهش است. در فاصله زماني ٢٠ ماه گذشته، يعني از اكتبر ٢٠١٤ تا مه ٢٠١٦ ميلادي، به ازاي هر ماه ٧١٠٠ موقعيت شغلي از بين رفته است. اگرچه به نظر مي‌رسد شمار دكل‌هاي نفتي امريكا و فرصت‌هاي شغلي مرتبط به هم باشد، اما توليد نفت خام روند شديد كاهشي را تجربه نكرد كه دليل آن پيشرفت در فناوري حفاري بوده است.
نبرد اوپك و ترامپ در بازار نفت
با روي كار آمدن حزب جمهوريخواه در امريكا جان تازه‌اي به اين صنعت دميده شده و فعاليت شركت‌هاي نفتي و در نهايت ازدياد برداشت نفت افزايش يافته است. شنيدن چنين خبري براي اوپكي‌ها كه به‌شدت به دنبال كاهش عرضه نفت در بازار هستند، ناخوشايند است. از همين رو به دنبال توافق ماه اكتبر در نخستين ماه 2017 دورهم جمع شدند تا خطر افزايش توليد نفت امريكا را گوشزد كنند. اوپكي‌ها براي نجات بازار نفت و افزايش قيمت‌ها تصميم به كاهش توليد خود گرفتند؛ تصميمي كه بايد ظرف شش ماه نخست سال جاري ميلادي اجرايي شود. نخستين بازتاب از تصميم اوپك به افزايش نسبي قيمت‌ها انجاميد. اما انتخاب دونالد ترامپ پيش‌بيني‌ها را به هم ريخت. يكي از شعارهاي انتخاباتي دونالد ترامپ كاهش وابستگي امريكا به واردات نفت خام و تحقق روياي استقلال انرژي اين كشور بوده است. تحقق اين هدف صرفا در گروي بالا ماندن قيمت نفت خام و جذاب شدن فرآيند سرمايه‌گذاري براي شركت‌هاي بزرگ نفتي امريكا براي افزايش ظرفيت توليد نفت به ويژه شيل اويل‌ها خواهد بود. تحليلگران و فعالان بازار نفت اعتقاد دارند سقوط قيمت طلاي سياه به زيان امريكايي‌ها خواهد بود و امريكا طرفدار قيمت‌هاي متوسط و رو به بالا در بازار نفت است، زيرا با افزايش قيمت هر بشكه نفت به بيش از ۵۰ دلار، امريكا مي‌تواند نسبت به سرمايه‌گذاري و افزايش توليد از ذخاير شيل اويل خود ادامه دهد. در حالي كه ترامپ عزم خود را براي ازدياد برداشت نفت به بهانه كاهش وابستگي به واردات نفت جزم كرده است، اين سوي كره خاكي اوپكي بر سر كاهش يك ميليون و 200هزار بشكه و غيراوپكي‌ها بر سر كاهش 600هزار بشكه نفت توافق كرده‌اند. براساس توافق مقدماتي (٢٨ سپتامبر، هفتم مهرماه) الجزيره، بايد سطح توليد اوپك به ٣٢ ميليون و 500 هزار تا ٣٣ ميليون بشكه در روز محدود شود. اين توافق مقدماتي البته در وين قطعي شد. اعضاي اوپك و سه عضو غيراوپكي توافق كردند كه به مدت 6 ماه از اول سال ٢٠١٧ ميلادي روزانه يك ميليون و ٢٠٠ هزار بشكه از سطح توليد خود بكاهند و مجموع سقف توليد را به ٣٢ ميليون و 500 هزار بشكه در روز برسانند. به نظر مي‌رسد در آينده نه‌چندان دور اين دو سياست متفاوت بازار نفت را تهديد مي‌كند، اگر ترامپ فرمان افزايش توليد را بدهد، اوپكي‌ها زيان خواهند ديد. البته با توجه به اينكه دو توليدكننده بزرگ نفت (عربستان و روسيه) بر سر كاهش عرضه براي افزايش قيمت نفت تفاهم كرده‌اند، سناريوي ديگري براي بازار نفت مطرح است كه در صورت افزايش عرضه امريكا، آنها هم به صف عرضه‌كنندگان بپيوندند.
تلاش اوپكي‌ها كمرنگ مي‌شود؟
مهدي پورقاضي، كارشناس بازار انرژي با تاكيد بر اينكه با توجه به اينكه يكي از وعده‌هاي انتخاباتي دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا خودكفايي ايالات متحده از نفت مورد نياز صنايع خود است، در گفت‌وگو با «اعتماد» مي‌گويد: ترامپ توجه و تاكيد ويژه‌اي بر رونق صنايع امريكا و اشتغالزايي در اين كشور دارد. حال آنكه به دليل كاهش قيمت نفت شاهد تعديل نيروي شركت‌هاي نفتي بزرگ امريكا بوديم و در ادامه آن توليد نفت شني توجيه اقتصادي نداشت. بنابراين يكي از اولويت‌هاي ترامپ رونق صنعت نفت اين كشور و بازگرداندن دكل‌هاي حفاري بر سر كار است. او ادامه مي‌دهد: گفته مي‌شود ايالات متحده امريكا ذخاير استراتژيك نفتي خود را افزايش داده به اين ترتيب مي‌توان گفت، گفته ترامپ دال بر ازدياد برداشت از موضع قدرت است. از سويي ديگر نمي‌توان امريكا و شركت‌هاي نفتي‌اش را كوچك شمرد. به اين ترتيب با رونق صنعت نفت اين كشور و با در نظر گرفتن تكنولوژي پيشرفت‌هايي كه در صنعت حفاري و در نتيجه افزايش ضريب برداشت دارند بي‌شك شاهد تاثير منفي اين رخداد بر قيمت‌هاي جهاني نفت خواهيم بود. بنابراين مي‌توان گفت كه تلاش اوپكي‌ها و غيراوپكي‌ها در راستاي كاهش قيمت نفت مي‌تواند براي مدتي كمرنگ شوند.