حضور در بزنگاه مونيخ براي خاموش كردن آتش ترامپ
فريدون مجلسي
ديپلمات اسبق ايران در اتحاديه اروپا
محمدجواد ظريف امسال براي چهارمين سال متوالي، راهي مونيخ شد تا در اجلاس پر اهميت و معتبر كنفرانس امنيتي مونيخ كه 53 سال از عمر آن مي‌گذرد، شركت كند. حضور ظريف به اين نشست مهم جهاني با توجه به شرايط حساس عرصه بين‌المللي و تحولات منطقه‌اي بسيار مهم و قابل توجه است. او تا پيش از اين نمايش خوبي در قامت وزير امور خارجه داشته و توانسته است توانمندي‌هاي خود را در اين كسوت نشان دهد. وزير امور خارجه ايران تا به امروز نشان داده است كه در هر نشستي كه شركت كرده، حضور همراه با موفقيتي را داشته و توانسته است مواضع ايران را به خوبي تشريح كرده و از آن دفاع كند. بي‌ترديد در كنفرانس امنيتي مونيخ موضوعات و مسائلي مطرح مي‌شود كه به نوعي با ايران هم در ارتباط است و شايد موضع‌گيري نيز عليه ايران بشود و به همين خاطر لازم است تا نماينده ايران آنهم در عالي‌ترين سطح به دفاع از ايران بپردازد. همچنين در روزها و هفته‌هاي گذشته شاهد افزايش ارتباطات و تماس‌هاي امريكا با برخي از كشورهاي عربي و اسراييل عليه ايران بوده‌ايم و در اين چارچوب، بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير اسراييل به واشنگتن رفت و مواضع پيشين خود را عليه ايران تكرار كرد. به نظر مي‌آيد اسراييل و عربستان سعودي در دولت ماجراجو و تندروي ترامپ مي‌خواهند آتش بيار معركه‌اي باشند كه دونالد ترامپ شعله‌هاي آن را پيش از پيروزي انتخابات يعني در هنگام مبارزات انتخاباتي روشن كرده بود. اقدامات آتش‌افروزانه ترامپ كه با حمايت لابي‌هاي اسراييلي و عربي در حال فزوني يافتن است كه دولت ايران طي سه سال گذشته توانسته است با رويكردي مبتني بر تعامل سازنده يكي از سخت‌ترين و پيچيده‌ترين بحران‌هاي جهاني يعني بحران اتمي ايران را حل كند و از سويي، مي‌خواهد با در پيش گرفتن سياست‌هاي تعاملي، يك فضاي آرام و مبتني بر اعتمادسازي را در عرصه جهاني ايجاد كند و از اين رهگذر، ضمن پيشبرد سياست‌هاي خود براي حل مسائل منطقه‌اي، فضاي سرمايه‌گذاري خارجي براي توسعه اقتصادي و بازسازي بنيه‌هاي اقتصادي كشور را مهيا سازد. در اين شرايط، حضور ايران در بزنگاه‌هاي مهم بين‌المللي و شركت در نشست‌هايي كه مورد توجه جامعه جهاني است، مي‌تواند در خنثي كردن آن اقدامات آتش‌افروزانه و پيشبرد سياست‌هاي ايران موثر باشد. يادمان باشد هم‌اينك تصوير ايجاد شده در خصوص ايران مثبت‌تر از قبل است و اتفاقا عدم همكاري امريكا با ايران در برجام به خصوص در مسائل بانكي و فشار بر اتحاديه اروپا و بانك‌هاي اروپايي براي عدم همكاري با تهران مي‌تواند ايران را در موضع مظلومانه‌تر و حق به جانب‌تري قرار دهد و موجب شود تا وزير امور خارجه ايران راحت‌تر از سياست‌هاي واشنگتن انتقاد كند. به نظر مي‌آيد برخي از كشورهاي عربي همچون عربستان در اين اجلاس، درخصوص حضور ايران در سوريه و عراق سخنان غيرواقعي و تكراري خود را بيان كنند و اين در حالي است كه حضور ايران در اين كشورها، به درخواست رسمي دولت‌هاي بغداد و دمشق و براي مبارزه با دهشتناك‌ترين گروه‌هاي تروريستي پديد آمده در تاريخ يعني داعش و جبهه النصره بوده است. گروه‌هايي كه تا به امروز لطمات و ضرباتي را به امريكا و اتحاديه اروپا وارد كرده‌اند و خطر آنها منحصر به ايران نيست. ايران با حضور خود در اجلاس مونيخ مي‌تواند با تشريح سياست‌هاي خود در عرصه خاورميانه، خود را تا حدود بسيار زيادي از اتهام مداخله در امور داخلي كشورها مبرا سازد و واقعيت‌ها را بي‌پرده براي كشورهاي ديگر بيان كند. شايد تنها چالشي كه وجود داشته باشد، اتهام آزمايش‌هاي موشكي ايران باشد كه در اين مورد نيز ايران بارها اعلام كرده است كه تهران پيشقدم حمله به كشورها نخواهد بود و توانمندي موشكي‌اش را به ناچار و براساس تجارب تاريخي خود در جنگ هشت ساله با عراق و براي بازدارندگي ايجاد كرده است. در اين باره نيز ظريف در مقاطع مختلف مورد سوال قرار گرفته و در هر مورد نيز او بهتر از قبل در اين باره پاسخ داده است. با اين وجود، بحران سوريه در كنار موضوع برجام و ضرورت ادامه اجراي آن و پايبندي كشورها به تعهدات‌شان بايد مهم‌ترين دستوركار ظريف در اين اجلاس باشد و تلاش‌هاي او بايد در راستاي مجاب ساختن كشورهاي منطقه و دنيا براي پايان دادن به بحران سوريه باشد؛ بحراني كه منجر به كشته شدن صدها هزار نفر شده و ملت بيست و چند ميليوني سوريه را آواره ساخته و سوريه را به كشوري ويران تبديل كرده است. بي‌ترديد تشويق كشورها براي نشستن پشت ميز گفت‌وگو و مجبور كردن گروه‌هاي متخاصم براي مذاكره با دولت سوريه و پيدا كردن راهي براي مبارزه با گروه‌هاي مسلح تروريستي اقداماتي را كه مي‌تواند در كنفرانس امنيتي مونيخ دنبال شود و مي‌تواند اثرات مثبتي را هم به دنبال داشته باشد. موضوع مهم ديگري كه ظريف مي‌تواند در كنفرانس امنيتي مونيخ آن را مطرح كرده و به نوعي زمينه پيدا كردن راهكار براي حل و فصل بحران را پيدا كند، جنگ نابرابر يمن است. من فكر مي‌كنم برخي از كشورها به ويژه كشورهاي عربي خليج فارس خواهان دريافت امتيازي از سوي ايران باشند و آن امتياز، عدم حمايت از حوثي‌ها در جنگي باشد كه رياض سردمدار آغاز آن بوده است. اين درخواست در حالي است كه آن گونه كه مسوولان ايراني تاكيد دارند، تهران حمايت نظامي و لجستيكي از گروه‌هاي يمني ندارد و تنها از خواست‌هاي مشروع مردم يمن حمايت مي‌كند. با اين وجود، ايران مي‌تواند با بيان نظرات خود، طرفين را به گفت‌وگو دعوت كند و راه‌حل‌هاي مرضي‌الطرفين اراده دهد. به هر حال سياست محل داد و ستد است و اين كار بايد با رعايت اخلاق ديپلماتيك و در نظر گرفتن منافع ملي و مصلحت‌هاي منطقه انجام شود. ظريف و تيم او در سه سال گذشته نشان داده‌اند كه به خوبي با قواعد كار آشنا هستند و مي‌توانند با همين قواعد، كشورهاي غربي را به پذيرش طرح‌هاي ايران وادار كنند. پس حضور ايران در اين اجلاس مهم است؛ به‌خصوص آنكه روابط ميان امريكا و اروپا مبهم‌تر و آشفته‌تر از هر زمان ديگري است و از طرفي، شكست خوردن دولت ترامپ از ديوان عالي امريكا موجب شده است تا آنها مجبور به عقب‌نشيني پي‌درپي باشند. اين وضعيت بسيار مناسبي براي بهره‌برداري از سوي ايران است و بهتر است در اين شرايط ايران با همه بازيگران از جمله اروپا ارتباطاتش را براي فردا افزايش دهد چراكه سرعت تحولات جهاني پرشتاب است و ممكن است چينش نيروها و وضعيت كنوني مانند امروز براي ايران نباشد.