انديشه در تاريخ
جايگاه زبان در انديشه
«آنچه در يك روايت اتفاق مي‌افتد دقيقا هيچ است: آنچه رخ مي‌دهد صرفا زبان است؛ ماجراي زبان، مراسم بي‌وقفه ظهورش... در مورد ريشه‌هاي روايت به ندرت چيزي بيش از ريشه‌هاي زبان مي‌دانيم» اين نقل قول رولان بارت به خوبي نشان‌دهنده جايگاه محوري زبان در مباحث انديشه‌اي سده بيستم است. با محوري شدن بحث زبان و اهميت گفتار و كلام در مباحث علوم انساني و اجتماعي و سياسي مبحث تحليل گفتمان نيز اهميتي يكه و ويژه يافته است؛ به‌طوري كه در سال‌هاي اخير بحث از تحليل گفتمان به يكي از مضامين آشنا در ميان اهالي علوم انساني در حوزه‌هاي فلسفه، سياست، جامعه‌شناسي، روانشناسي، ادبيات و... بدل شده است. با اين همه آثاري كه به‌طور آشكار و به دور از تقييد و دشواري به اين مضمون بپردازند، در فارسي
انگشت‌شمارند. كتاب درآمدي بر تحليل انتقادي گفتمان، نوشته حسين صافي پيرلوجه كه به تازگي به همت نشر ني منتشر شده است، در اين زمينه راهگشاست. نويسنده در كتاب در پنج فصل مباحث مربوط به تحليل گفتمان انتقادي را مورد بحث و بررسي قرار داده است. فصل نخست پايگاه‌هاي زبان شناختي نام دارد و در آن پيامدهاي بازي با دستگاه نشانه‌پرداز زبان از منظر ساختارگرايي سوسوري مورد بحث قرار مي‌گيرد. در اين فصل همچنين زبان به مثابه دستگاهي از نشانه‌هاي قراردادي معرفي مي‌شود. فصل دوم نقد گفتمان روايي است و در آن مباحثي چون نقد ادبي در مقام تاويل اثر و نقد ادبي در مقام تحليل متن مورد بحث قرار مي‌گيرد. فصل سوم كتاب ساختارشناسي روايت در سطح داستان نام دارد و مباحث آن عبارتند از: ساختار روايت در سطح داستان، بي‌نيازي داستان از پيرنگ، تعريف رويداد بر پايه كنش، ساختار داستان در قالب گفتمان، همنشيني رويدادها در طول داستان و جانشيني رويدادها در عرض داستان. مباحث زمان بندي، كارگزاري، كانوني‌سازي و داستان سرايي در فصل چهارم كتاب با عنوان ساختارشناسي روايت در سطح گفتمان بحث مي‌شوند و فصل پنجم و پاياني كتاب نيز بازتاب رمزگان‌هاي فرهنگي در گفتمان روايي نام دارد كه در اين فصل رمزگان‌هاي فرهنگي، پرو آيرتيك، هرمنوتيك، سميك، نمادين و ارجاعي بحث مي‌شوند. يكي از نقاط قابل توجه كتاب وجود كتابنامه‌هايي در انتهاي هر فصل است كه خواننده مي‌تواند با رجوع به آنها با منابع بسياري در آن زمينه آشنا شود.
رهايي از ستيزهاي تاريخ گذشته
«اسير افتخار» كتابي است با تكيه بر موضوع نفت، به قلم فريدون مجلسي، ديپلمات پيشين و تحليلگر مسائل بين‌الملل كه به تازگي به بازار نشر عرضه شده است. «اسير افتخار» رماني سياسي، رئاليستي و مستند است كه با يك جريان پليسي آغاز مي‌شود و با يك رويداد عاطفي ادامه پيدا مي‌كند. اين كتاب درباره فردي است كه خود و ديگران را به اسارت افتخاري كه كسب كرده، درآورده است. مانند نويسنده‌اي كه اثري خلق مي‌كند كه تبديل به كار شاخصي مي‌شود و بعد از آن ديگر نمي‌تواند كاري به ارزش و اعتبار آن اثر خلق كند. ماجرايي از تحولات سلطه ديدگاهي تاريخي، برآمده از عقايدي آميخته با توهمات آرماني و احساسي كه اكنون يا بايد خود را با واقعيات زمان تطبيق دهد و از زير بار تسليم به ستيزهاي تاريخ گذشته» برهاند يا با بقا در گذشته، در تضادي ناسازگار با واقعيات امروزي به عداوتي پايدار و بيگانه ستيز ادامه دهد. داستاني است به موازات يك زندگي عادي انساني، تابع طبيعت و زمان كه مي‌كوشد خود را با واقعيات پيراموني وفق دهد و با نيازهاي گاه رمانتيك طبيعي نيز سازگار باشد. اما مشروطه، استبداد صغير، جنگ جهاني اول، هرج و مرج، كودتا و برآمدن رضا شاه، جنگ دوم، ملي شدن صنعت نفت، قيام ۳۰ تير، كودتاي ۲۸ مرداد، انقلاب سفيد، حزب رستاخيز، انقلاب اسلامي، جنگ عراق، ماجراي هسته‌اي و تحريم... همه در يك داستان نمي‌گنجند. آن‌گونه كه فريدون مجلسي خود گفته، نتيجه‌گيري كتاب ارايه يك ديدگاه سياسي درباره جريان ملي شدن نهضت نفت به رهبري زنده‌ياد دكتر محمد مصدق است. مجلسي مي‌گويد به عنوان يك ديپلمات سابق يا يك روزنامه‌نگار كه دوران نهضت ملي شدن نفت را مشاهده كرده است، بسياري از گرفتاري‌هاي امروز ايران را حاصل به ثمر نرسيدن آن برنامه‌ها در دوره ملي شدن نفت مي‌داند. او در اين باره مي‌گويد: هميشه در اين فكر بودم كه سخني درباره نهضت ملي شدن نفت دارم و بهتر است آن را بيان كنم. به باورم ما دچار اسارتي در رابطه با ملي شدن نفت هستيم و بهتر اين است كه مسائل تاريخي را به تاريخ بسپاريم و خودمان را از اين اسارت بيرون بكشيم؛ اسارتي كه هنوز برخي با عوض شدن سيستم، مرگ شاه و درگذشت مصدق چه در داخل و چه خارج در آن به سر مي‌برند در حالي كه اين موضوع، مساله مختومه‌اي است.