آموزش اجباري و رايگان و بودجه كافي، پيش‌شرط پوشش صددرصدي آموزش پيش دبستاني
جميله بهجت
مديرعامل انجمن شاهپري ياري‌گران زنان سيستان و بلوچستان
من با توجه به تجربه‌ام به عنوان يك فعال اجتماعي در استان سيستان و بلوچستان و فعاليتي كه در انجمن «شاهپري ياري‌گران زنان سيستان و بلوچستان» داشته‌ام نكاتي را حول مساثل آموزشي و زيربنايي مطرح مي‌كنم.
ابتدا براي فهم پيش دبستان و ضرورت اين مقطع بايد فقر آموزشي در مناطق دوزبانه را درك كرد. براي مثال ما در سيستان و بلوچستان با بچه‌هايي رو‌به‌رو هستيم كه تا كلاس پنجم مي‌روند ولي هنوز مفهوم كلمات فارسي را نمي‌دانند. در تحقيقات جديد آموزشي، كارشناسان بر اين باورند كه آموزش كودك از دوران جنيني آغاز مي‌شود. كودكان دوزبانه‌اي كه در روستاهاي دورافتاده زندگي مي‌كنند شايد تا ۶سالگي كلمه‌اي به فارسي نشنيده باشند و به دليل فقر به تلويزيون هم دسترسي ندارند. وقتي اين كودكان وارد مدرسه مي‌شوند در كلاس اول، بعضي از آواها را به خوبي نمي‌توانند تلفظ كنند، معلميني هم كه در اين مناطق شاغل مي‌شوند نه تنها در زمينه آموزش كودكان دو زبانه فاقد تجربه هستند بلكه در تدريس سال اول دبستان هم فاقد سابقه كارآمد هستند.
ما از نوآوري براي پوشش صددرصدي در مقطع پيش‌دبستاني صحبت مي‌كنيم در حالي كه اگر عزمي راسخ براي تحقق سه پيش‌شرط اساسي اين آموزش در نظر گرفته نشود هيچ نوآوري اثر ندارد.
1- آموزش اجباري 2- رايگان به معناي واقعي و پوشش كامل همه گروه‌ها 3- مصوب شدن قانون در مجلس و اختصاص بودجه كافي
شايد با همكاري وزارتخانه‌هاي مرتبط و عزم قاطع وپشتيباني قانوني از (برنامه آموزش رايگان و پوشش صددرصدي پيش دبستان) بتوان اميدي داشت در طي 5 سال آينده اتفاق خوبي براي مناطق محروم دوزبانه بيفتد، در غير اين صورت به نظرم اميدي وجود ندارد. براي اميد داشتن در مناطق دوزبانه ضرورت دارد پيش دبستان رايگان باشد بعد از اين اصول اساسي مي‌توان به نوآوري فكر كرد.
هرچند انجمن‌هاي مردم‌نهاد تلاش خود را در اين زمينه انجام مي‌دهند اما مشكل از آنجا شروع مي‌شود كه موقعيت قانوني و اثر‌گذاري انجمن‌هاي مردم نهاد در قوانين به رسميت شناخته نشده است و هر تلاشي تا زماني كه موضع دولت در برابر انجمن‌ها روشن و شفاف نباشد بي‌اثر است. به نظر من نوآوري يعني تجربيات خوب و باكيفيت كشوري را بايد در سطح كشور معرفي كرد تجربياتي مانند پروژه (با من بخوان) كه در سال ۲۰۱۶ جايزه ايبي- آساهي را برنده شد يا تجربه خلاق مركزدوستدار كودك مشتاق زيرنظر انجمن دوستداران كودك كرمان در حوزه كودكان بازمانده از تحصيل، تجربه خود من در انجمن شاهپري به نام «شادي و اميد به آينده» كه يك پروژه فرهنگي، اجتماعي، پزشكي با هدف پيشگيري براي بيماران خاص است از روش‌هاي خلاق كودك محور بهره برده و مادران و پدراني كه اكثرا كم سواد يا بي‌سواد هستند به اين باور رسانده كه مي‌توانند با روش‌هاي خلاق آينده آموزش كودكان‌شان را تضمين كنند. براي فرهنگ‌سازي ضرورت است كه اين پروژه‌ها و اصول آنها ترويج شوند و از آنها درس‌هايي گرفته شود.
در استان سيستان و بلوچستان كودكاني به دليل نداشتن مدرك شناسايي از مدرسه محرومند و با توجه به كم‌سوادي و بي‌سوادي والدين و مشكل قانوني خيلي از اين عزيزان از مهم‌ترين حق خود يعني آموزش بي‌بهره‌اند. در پروژه شادي و اميد به آينده، كودكان بازمانده از تحصيل شناسايي مي‌شوند و باسواد كردن آنان ما را به هدف‌مان كه يك هدف درازمدت است نزديك‌تر مي‌كند اما افسوس كه براي ثبت نام اين عزيزان هنوز با چالش‌هاي فراواني مواجه هستيم. تجربه‌اي را دارم و علاقه‌مندم كه آن را با خوانندگان صفحه مدرسه روزنامه اعتماد سهيم شوم: پري ناز تالاسمي ماژور دارد خواهر كوچكش مشكوك به سرطان است. پدرش شديدا به مواد مخدر معتاد است و مادر با جثه‌اي كوچك و ضعيف نان‌آور خانواده است. پري‌ناز تمام داستان‌هاي ما را شنيده بود و عاشق اين بود كه باسواد شود كه خودش داستان‌ها را به تنهايي بخواند، مادر كه تا كلاس پنجم درس خوانده است و از روستايي از زابل به زاهدان مهاجرت كرده‌اند و به زبان بلوچي صحبت مي‌كند. پري ناز با كمك انجمن و همكاري آموزش و پرورش به كلاس اول رفت در فروردين سال ۱۳۹۵ در بيمارستان براي بچه‌هاي ديگر شعري از كتاب‌هاي كتابخانه پروژه شادي و اميد به آينده را خواند. آن روز او پيش من آمد و گفت من ديگر زبان فارسي را ياد گرفته‌ام و تصميم دارم زبان انگليسي و عربي را ياد بگيرم. دراين استان كودكاني مثل پري‌ناز با استعدادهاي درخشان بسيارند كه هنوز به دليل نداشتن شناسنامه نمي‌توانند به مدرسه بروند.