نه يكسان‌سازي و نه حذف صفر
عقب‌نشيني شتابان از وعده‌ها
گروه اقتصادي
رييس كل بانك مركزي در حالي مساله حذف صفر و تغيير واحد پولي ايران را تا دو سال آينده غيرقابل اجرا دانست كه در اوايل زمستان، هيات دولت وعده حذف يك صفر از واحد پولي و تغيير آن از ريال به تومان را داده بود. با اين همه ولي‌الله سيف ادعا مي‌كند ماده مذكور تنها مورد بحث قرار گرفته و تا اجرايي شدن آن نياز به زماني حداقل دو ساله است تا استمرار نرخ تورم تك رقمي ادامه داشته باشد و ثبات حفظ شود. اين گفته‌ها نشان مي‌دهد بانك مركزي فعلا نه تنها به وعده‌اي كه به صورت‌هاي گوناگون از حذف سه يا چهار صفر مي‌داد، كوتاه آمده، بلكه سرنوشت اين ماجرا هم به نوعي شبيه سرنوشت تك نرخي شدن ارز شده و بانك مركزي از وعده‌هاي شتابزده خود فعلا عقب‌نشيني كرده است.
از زمان روي كار آمدن دولت يازدهم، مباحثي مانند حذف تعدادي صفر از واحد پول ملي و يكسان‌سازي نرخ ارز به عنوان ضرورتي مطرح مي‌شدند كه اقتصاد به آن نياز دارد و در دستور قرار دارند. سياستگذاران پولي دولت يازدهم ارز چند نرخي را عامل رانت در اقتصاد مي‌دانند و به شكل مستقيم و غيرمستقيم به اقدام دولت دهم مبني بر چند نرخي كردن ارز در سال‌هاي تحريم انتقاد كردند. با اين همه سناريو آن طوري كه مسوولان بانك مركزي و وزارت اقتصاد فكر مي‌كردند، پيش نرفت؛ تصور عمومي اين بود كه با نتيجه دادن مذاكرات با كشورهاي 1+5 شرايط اقتصادي به سرعت براي رفرم‌هاي متعدد آماده خواهد شد و آنها مي‌توانند با سرعتي مطلوب اقتصاد را به شرايط پيش از تحريم‌ها بازگردانند. اما همين‌كه برجام پيروز شد و توافقات هسته‌اي شكل گرفت، مشكلات بر سر مسوولان خوش‌بين اقتصادي آوار شد. در همان نخستين روزهاي پس از برجام مشخص شد كه بانك‌هاي بزرگ چندان مطمئن نيستند كه اين توافق مستمر باشد و ترس از درگيري‌هاي سياسي ميان جمهوري اسلامي و غرب سبب شد كه هر چند موانع برطرف شد با اين همه ارتباط كماكان غيرممكن به نظر برسد. اين مصايب با روي كار آمدن دولت جديد امريكا پيچيده‌تر هم شد. دونالد ترامپ رييس‌جمهوري دست راستي ايالات متحده، از همان آغاز تبليغات انتخاباتي بر ضرورت مقابله با اين و تلاش براي منزوي كردن آن صحبت كرد. دست بر قضا، راي آوردن او را كمتر كسي جدي گرفت ولي او پيروز شد و از همان آغاز علاوه بر تصميمات سياسي چالش برانگيزي كه داشت، شمشيرش در مقابل ايران را از رو بست تا حالا نه تنها موضوع تك‌نرخي كردن ارز به آينده‌اي نامعلوم محول شود، بلكه به نظر مي‌رسد مسوولان پولي كشور را فعلا از انجام هر رفرم ديگري هم منصرف كرده است و حالا آنها مي‌كوشند تا جايگزين مناسبي براي دلار امريكا پيدا كنند تا مشكلات دامنگير احتمالي گريبان اقتصاد كشور را رها كند.
همچنين با توجه به تغييراتي كه در سطح بين‌المللي در حال رخ دادن است كه براساس آن محتمل است ايران بخواهد با كشورهاي حوزه پولي يورو روابط نزديك‌تري داشته باشد، چون اعضاي اتحاديه اروپا، به‌شدت از روي كار آمدن ترامپ ناراضي هستند و رييس‌جمهوري امريكا هم با اظهارنظرات مثبت نسبت به جريان راست افراطي و جدايي‌طلب در اروپا بر اين آتش دميد. با اين وصف انگلستان تلاش خود را آغاز كرده تا به كشورهاي عربي حوزه خليج فارس نزديك شود و ايران سعي مي‌كند با آلمان و فرانسه نزديك‌تر باشد. با اين همه آمارها هم از افزايش مراودات تجاري دو كشور در سال گذشته خبر مي‌دهند. اين مسائل نشان مي‌دهد كه اگر روابط تجاري با اروپا باز هم رشد كند، واحد پولي يورو مي‌تواند جايگزين مناسبي براي دلار باشد تا ايران بتواند مشكلات پولي خود را تخفيف دهد.
در همين رابطه ولي‌الله سيف، رييس كل بانك مركزي در گفت‌وگو با مهر درباره حذف صفر از پول ملي و اينكه اين موضوع در بودجه سال جاري ديده نشده است، گفت: در دولت مصوبه‌اي براي حذف صفر نداشتيم و قصد چنين كاري را نداريم.
وي افزود: بانك مركزي لايحه‌اي به دولت فرستاد كه هنوز هم در دست بررسي است كه در يكي از مواد آن مطرح شده بود واحد پول ايران چيست؟ در اينجا بحث شد كه وقتي مردم واحد پول ايران را تومان مي‌شناسند، چرا ريال بگوييم؟ لذا در اين ماده آمد كه واحد پول ايران تومان باشد. البته اين هم هنوز قطعي نشده و بايد به مجلس برود؛ لذا براي حذف صفر برنامه‌اي نداشتيم.
امكان حذف صفر، دو سال آينده
رييس كل بانك مركزي، توضيح داد: به دليل انباشتي از تحريم‌هاي سال‌هاي گذشته موجب شده تعداد صفر‌هاي اسكناس‌ها زياد شود و حذف صفر در زماني امكان‌پذير خواهد شد كه از ثبات و پايداري تورم تك‌رقمي اطمينان پيدا كنيم.
او با بيان اينكه شايد ظرف يكي دو سال آينده شرايط خوبي براي حذف صفر باشد، گفت: با توجه به روند تورم تك‌رقمي كه شاهد آن هستيم، با استمرار اين روند در دو يا سه سال ديگر شرايط براي حذف صفر فراهم مي‌شود.
سيف همچنين درباره تغيير ارز گزارش‌دهي و در پاسخ به اين سوال كه چه ارزي جايگزين دلار خواهد شد؟ گفت: مشغول بررسي هستيم و اين موضوع در دستور كار بانك مركزي قرار دارد. مهم اين است چه نوع ارزي جايگزين شود. ارزي كه مي‌خواهد جايگزين شود بايد بايد دو ويژگي داشته باشد، يكي آنكه در صادرات و واردات كشور ما نقش اساسي و سهم بالاتر داشته باشد و ديگر آنكه آن ارز خودش از ثبات و استحكام لازم برخوردار باشد؛ لذا همكاران ما دارند اين موضوع را بررسي مي‌كنند.
رييس كل بانك مركزي همچنين درباره عدم تعامل و مراوده بانك‌هاي بزرگ جهان با بانك‌هاي كشور و استمرار مشكلات بانكي گفت: يكي از مشكلات بانك‌هاي ما صورت‌هاي مالي بانك‌ها است كه از شفافيت لازم برخوردار نيست.
سيف ادامه داد: يكي ديگر از اشكالات ما عدم تعادل ترازنامه‌اي و مالي بانك‌هاست. يكي ديگر از موانع
بر‌مي‌گردد به استانداردهاي عملياتي بانكي كه بايد در بانك‌ها اجرا شود. يكي از موارد ديگر بر مي‌گردد به مقررات مبارزه با پولشويي و ضد تامين مالي تروريست كه اينها استانداردهاي روز دنيا است و تا زماني كه بانك‌هاي ما مجهز به اين موارد نباشند بانك‌هاي ديگر حاضر به همكاري با آنها نيستند.