روحاني بر علقه‌هاي ارتباطي با روسيه افزود
سوريه تنها سنجاق اتصال نيست
پيش از ديدار روحاني با پوتين، وزير امورخارجه ايران در گفت‌وگويي اعلام كرد كه روس‌ها در صورت نياز مي‌توانند به صورت موردي از پايگاه‌هاي نظامي ايران براي مبارزه با تروريسم استفاده كنند. اتفاقي كه در سال گذشته در پايگاه نوژه همدان نيز رخ داد. ماه جاري ميلادي بود كه ايران براي نخستين‌بار سامانه موشكي اس- 300 دريافتي ازسوي روسيه را آزمايش كرد و گفته مي‌شود كه همكاري‌هاي تسليحاتي ميان تهران و مسكو در حال افزايش نيز هست. با وجود آنكه امريكايي‌ها به‌شدت نگران همكاري‌هاي تسليحاتي ايران و روسيه هستند اما مسكو مي‌گويد كه به هركشوري كه از قوانين بين‌المللي تخطي نكند، سلاح مي‌فروشد و اين مجموعه ايران را هم شامل خواهد شد. برخي از منابع مي‌گويند كه ايران مايل به خريد موشك‌هاي دفاع هوايي و همچنين موشك‌هاي زمين به زمين از روسيه است. با توجه به حجم اسناد امضا شده ميان ايران و روسيه در اين سفر مي‌توان گفت كه هرچند به نظر مي‌رسد همكاري بر سر سوريه مي‌تواند اصلي‌ترين اولويت رابطه ايران و روسيه باشد اما اين رابطه ديگر به تنهايي با يك پرونده سوريه به هم سنجاق نشده است و دو طرف در حال گسترش دامنه اين رابطه هستند.
پوتين در برابر روحاني، اردوغان و نتانياهو
رسانه روسي آر.بي.تي نيز در اين خصوص مي‌نويسد: حجم بالاي اسنادي كه ميان روحاني و پوتين در سفر اخير رييس‌جمهور ايران امضا شد مي‌تواند راه را براي افزايش همكاري‌هاي دو كشور هموارتر سازد. ايران و روسيه هر دو زخمي تحريم‌هاي غرب هستند و به نظر مي‌رسد كه مقام‌هاي دو كشور همديگر را در يك برگ واحد از تاريخ مي‌بينند؛ برگ واحدي كه در آن دو طرف مي‌توانند براي مهارجنگ در سوريه به همكاري‌ها ادامه دهند اما تهران و مسكو هنوز هم ديدگاه‌هاي متفاوتي دارند كه با پيشرفت كار در سوريه مي‌تواند رابطه دوجانبه آنها را تحت‌الشعاع قرار دهد. اين رسانه روس با اشاره به اينكه پوتين با سه‌گانه روحاني، نتانياهو و اردوغان روبه‌رو است، مي‌نويسد: پايان بحران سوريه نزديك‌تر از قبل به نظر مي‌رسد و در چنين شرايطي بازيگران منطقه‌اي كه درگير اين پرونده در شش سال گذشته بوده‌اند، تلاش مي‌كنند منافع حداقلي خود در اين پرونده را حفظ كنند. پيش از ديدار روحاني و پوتين، مسكو در نهمين روز از ماه مارس ميزبان بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير رژيم صهيونيستي بود. يك روز پس از اين تاريخ هم رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه در كرملين با پوتين ديدار كرد. اين ديدارهاي سه‌گانه نشان مي‌دهد كه يكي از كليدهاي مربوط به آينده سياسي سوريه در خاك روسيه است. به نظر مي‌رسد كه روسيه به تركيه وعده داده است كه از حمايت خود از كردهاي سوري بكاهد و همچنين به اسراييلي‌ها نيز وعده داد كه مراقب حجم حضور ايران در سوريه پس از پايان جنگ در اين كشور باشد. هرچند كه نتانياهو پيش و پس از ديدار با پوتين بر نگاه مثبت روسيه به اسراييل و توجه مسكو به دغدغه‌هاي تل‌آويو در خصوص حضور ايران در سوريه تاكيد كرد، اما ناگفته پيداست كه نگراني‌هايي از رابطه روسيه و ايران در اسراييل احساس مي‌شود كه هر روز هم در حال پررنگ‌تر شدن است.
يك استاد دانشگاه ملي روسيه در اين خصوص مي‌گويد: روسيه هم از جانب ايران و هم از جانب اسراييل درخصوص وضعيت حضور نيروهاي حزب‌الله لبنان و همچنين نيروهاي ايراني در سوريه پسابحران تحت فشار قرار دارد. قطعا يكي از سوژه‌هاي مذاكراتي سوريه پس از جنگ بوده است. من تعجب نمي‌كنم كه روسيه و ايران بر سر بحران جانشيني بشار اسد در يك روند دموكراتيك انتقال قدرت با هم اختلاف داشته باشند. برخلاف تصورها، روسيه در اين سال‌ها صرفا روي بشار اسد سرمايه‌گذاري كرده است و اين در حالي است كه ايران با برخي از مقام‌هاي سياسي و نظامي در سوريه در ارتباط بوده و احتمالا در حال حاضر ليستي از اين كانديداها را براي خود مهيا كرده است. به نظر مي‌رسد كه در حوزه جانشيني بشار اسد، اين ايران باشد كه بتواند حرف خود را به كرسي بنشاند. علي حيدر، وزير سوريه در امور آشتي ملي اخيرا به يك رسانه امريكايي در اين خصوص گفته بود: نفوذ روسيه در سوريه با وجود تمام فعاليت‌هاي نظامي اين كشور محدود است اما برخلاف روسيه، ايران آن كشوري است كه مي‌تواند مولفه‌هاي سوريه پس از جنگ را مشخص كند.
خط قرمزهاي غيرقابل عبور ايران و روسيه
با اين‌همه يك كارشناس ارشد مسايل ايران در آكادمي علوم سياسي روسيه اعتقاد دارد كه نفوذ روسيه بر مسايل داخلي سوريه كمتر از ايران نيست. وي در اين خصوص مي‌گويد: تكنولوژي بالاي نظامي روسيه در بحران چندلايه سياسي و نظامي در سوريه، يك برگ تغيير‌دهنده بازي بود و ايران نيز به خوبي از اين نقش آگاه است. زماني كه بحران در سوريه پايان يابد كه اميدواري‌هايي نيز در اين خصوص وجود دارد، بازيگران بسياري روي زمين هستند و حقيقت اين است كه ايران نمي‌تواند بدون روسيه به صلح پايدار در سوريه دست پيدا كند. با اين‌همه حقيقت اين است كه ايران دست از حمايت از حزب‌الله لبنان برنمي‌دارد و روسيه نيز عملا نمي‌تواند به راحتي ايران و حزب‌الله لبنان را به خروج از سوريه متقاعد كند. روسيه بايد بداند كه حزب‌الله خط قرمز ايران در منطقه است. از سوي ديگر براي روس‌ها، آسيب زدن به رابطه با اسراييل نيز هزينه‌اي است كه كرملين تمايلي براي پرداخت آن ندارد. اين هم خط قرمز روسيه است كه مسكو از آن عبور نمي‌كند. با اين‌همه ايران بر سر ميز مذاكره خوب مي‌داند كه با توجه به حجم تنش ميان تهران و رياض و وجود اختلاف ميان ايران و تركيه و سنگ‌اندازي‌هاي اسراييل در مقطع فعلي، رها كردن دست روس‌ها نيز نمي‌تواند تامين‌كننده منافع ايران در پرونده‌هاي منطقه‌اي به خصوص سوريه باشد.
پيام يك ديدار در كرملين براي ترامپ
مركز تحقيقاتي استراتفور نيز در خصوص اين سفر مي‌نويسد: ديدار مقام‌هاي عالي‌رتبه ايران و روسيه در كرملين يك پيام واحد را براي جهان و به خصوص ايالات متحده مخابره كرد: اتحاد استراتژيك ميان ايران و روسيه قوي‌تر از هرزمان ديگري است. همان‌طور كه پوتين اشاره كرده رابطه دو همسايه از قدمت پنج قرني برخوردار است اما نه پوتين و نه روحاني در اين ديدار رقابت‌هاي ژئوپولتيكي را كه ميان دو كشور وجود دارد فراموش نكردند و به هرحال مي‌توان گفت كه نوعي بي‌اعتمادي همواره در رابطه ميان دو همسايه وجود دارد و اين در حالي است كه دوطرف تلاش مي‌كنند اين رابطه را عمق بيشتري ببخشند. اتحاد روسيه و ايران بر دو پايه استوار است: نخست آنكه اختلاف ميان امريكا و ايران باقي مي‌ماند و همين مساله ايران را وادار به اين مي‌كند كه متحدي استراتژيك براي ايجاد توازن در رابطه با غرب براي خود دست و پا كند. دومين ستون نيز اين است كه تنش در رابطه روسيه با اروپايي‌ها ادامه پيدا مي‌كند و مسكو را به اين سمت مي‌برد كه بر حجم نفوذ خود در پرونده‌هاي موجود در خاورميانه بيفزايد تا بتواند براي خود در رويارويي با امريكا كارت برنده‌هاي بيشتري داشته باشد.