پيروزي حسن روحاني در انتخابات رياست‌جمهوري بازتاب بين‌المللي وسيعي يافت
آري به اعتدال، نه به پوپوليسم
سارا معصومي
تصوير مردي با عمامه سفيد با پس‌زمينه بنفش پشت سرش و دست راستي كه به نشانه قدرداني بالا رفته و لبخند معناداري را بر چهره نشانده به يكي از پربازديد‌كننده‌ترين عكس‌هاي رسانه‌هاي بين‌المللي در روز شنبه بدل شد. برخي رسانه‌هاي غربي نيز ترجيح دادند براي اعلام خبر پيروزي حسن روحاني عكس دختران جوان بنفش و سبز‌پوشي را انتخاب كنند كه چندهفته گذشته در كمپين‌هاي تبليغاتي رييس‌جمهور مستقر شركت كرده بودند. تيترها كم و بيش مشابه هم بود: «روحاني در پيروزي‌اي قاطع برنده انتخابات ايران شد»، «رييس‌جمهور ايران با خيال راحت برنده انتخابات شد»، «روحاني با فاصله زياد برنده رقابت‌هاي انتخاباتي شد»، «با پيروزي قاطع روحاني، منتظر گام بعدي اصولگرايان باشيم»، «روحاني وعده تغيير داد اما آيا موفق مي‌شود؟»، «رييس‌جمهور مستقر ايران به دور دوم رياست‌جمهوري‌اش راه يافت»، «ايراني‌ها به روحاني راي دادند در حالي كه توافق هسته‌اي را به ياد داشتند». همراه با سيل تحليل‌ها درباره پيروزي حسن روحاني، مقام‌هاي كشورهاي متفاوت نيز تبريك به وي را آغاز كردند و ابراز اميدواري كردند كه در دوره دوم دولت وي برخي از مشكلات منطقه‌اي حل و فصل شود.
ايراني‌ها به اصلاحات راي دادند
نيويورك تايمز در اين باره مي‌نويسد: حسن روحاني توانست راي بالاي قشر متوسط ايراني را در سبد خود بريزد و در پيروزي قاطع، عنوان رييس دولت دوازدهم را به خود اختصاص دهد. با اين پيروزي، وي اين توانايي را دارد تا به وعده‌هاي انتخاباتي‌اش براي توسعه آزادي‌هاي مدني و همچنين بهبود اوضاع اقتصادي ايران از طريق باز گذاشتن درهاي اين كشور بر روي سرمايه‌گذاران خارجي تا حدودي عمل كند. از سوي ديگر برخي تحليلگران مي‌گويند كه اين پيروزي بايد به وي اين قدرت را بدهد كه بر قدرت جايگاه ميانه‌روها و اصلاح‌طلب‌ها در ايران بيفزايد. رقمي بيش از 41 ميليون ايراني در انتخابات شركت كردند و از اين ميزان حدود 23 ميليون نفر به حسن روحاني راي دادند. رقيب او ابراهيم رييسي نيز حدود پانزده و نيم ميليون راي را در سبد خود جا داد. ميزان مشاركت عمومي در اين انتخابات بسيار بالا بود و گفته مي‌شود كه بيش از 70 درصد از جمعيت 56 ميليوني واجد شرايط براي شركت در انتخابات در اين دوره پاي صندوق‌هاي راي آمدند. هرچند كه اين پيروزي با رقم بسيار بالايي بود اما حسن روحاني 68 ساله در دور دوم دولت خود با مشكلات و چالش‌هاي بسياري هم در داخل ايران و هم در خارج از اين كشور روبه رو خواهد بود. ترميم اوضاع اقتصادي نه چندان مساعد ايران براي دولت دوازدهم به يك ضرورت بدل شده است. هرچند كه وي در نخستين دور حضور در دولت توانست توافق هسته‌اي ايران با 1+5 را رقم بزند و برجام را مي‌توان ميوه نخستين دولت وي دانست اما به نظر مي‌رسد كه به دليل بدعهدي‌هاي امريكا و البته باقي ماندن تحريم‌هاي غيرهسته‌اي ايران از سوي امريكا، برجام نتوانسته آن‌طور كه بايد و شايد در يك سال و نيم گذشته از عمرش بر بهبود اوضاع اقتصادي ايران اثر گذار باشد. يكي ديگر از مشكلات روحاني در دوره دوم دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا خواهد بود؛ مردي تندرو و غيرقابل پيش‌بيني كه همين چند روز پيش با تمديد توقف تحريم‌هاي هسته‌اي ايران موافقت كرد. با اين همه در نشستي كه ترامپ در روزهاي شنبه و يكشنبه در پايتخت عربستان سعودي با رهبران كشورهاي اسلامي و عربي دارد، ايران دعوت نشده و حضور ندارد. از سوي ديگر در تيم امنيت ملي ترامپ، همگان ايران را منشا و ريشه مشكلات بي‌شمار در خاورميانه مي‌دانند و اين در حالي است كه كنگره تا دندان مسلح به جمهوريخواهان هم قصد ندارد از ميزان فشارهاي يك جانبه تحريمي بر ايران به دلايل غير هسته‌اي بيفزايد و تا حدودي از ترس بانك‌ها و كمپاني‌هاي خارجي براي كار با ايران بكاهد. حسن روحاني كه از ابتداي حضور در قدرت اعلام كرده بود به دنبال بهبود رابطه اتحاديه اروپا با ايران است، هفته گذشته در جريان رقابت‌هاي انتخاباتي‌اش تاكيد كرد كه در دولت دوازدهم براي برداشتن تحريم‌هاي غيرهسته‌اي هم تلاش خواهد كرد. نيويورك‌تايمز در ادامه مي‌نويسد: روحاني براي بازي با امريكا چند كارت در اختيار دارد. ايران رابطه بسيار خوبي با حيدرالعبادي، نخست‌وزير عراق دارد و از سوي ديگر به عراق هم كمك‌هاي بسياري مي‌كند. هرگونه تلاشي براي مقابله با نفوذ و حضور ايران در سوريه و عراق مي‌تواند تلاش‌ها براي بازپس‌گيري موصل در عراق و رقه در سوريه از دست گروه داعش را ناكام بگذارد. ابراهيم رييسي كه توليت يكي از ثروتمندترين نهادهاي مذهبي در خاورميانه (آستان قدس رضوي) را بر عهده دارد در جريان رقابت‌هاي انتخاباتي‌اش شعار خود را مبارزه با فساد و همچنين بهبود اوضاع اقتصادي بدون كمك گرفتن از خارج از كشور قرار داده بود. وي مخاطب خود را طبقه مذهبي و تهيدستان قرار داده بود. طبقه‌اي كه بيش از سايرين نسبت به دورنماي دولت دوم حسن روحاني نااميد بودند. نتيجه انتخابات روز جمعه در ايران نشان داد كه اكثريت مردم در اين كشور اصلاحات و ميانه روي را بر محدوديت‌هاي اجتماعي كه مورد نظر اصولگرايان است ترجيح مي‌دهند. درچند سال اخير پيروزي حسن روحاني در انتخابات سال 92، رسيدن به توافق هسته‌اي با 1+5 كه در جريان آن نخستين گفت‌وگوهاي دوجانبه ايران و امريكا هم كليد خورد و همچنين انتخابات روز جمعه پيام‌هاي فاحشي به جريان اصولگرايي در ايران بوده است. در جريان انتخابات مجلس شوراي اسلامي در سال گذشته نيز اصلاح‌طلب‌ها توانستند پيروزي خوبي را از آن خود كنند. درحالي كه در ايران توييتر و فيس بوك فيلتر هستند اما در اين انتخابات هم ابراهيم رييسي و هم حسن روحاني از اينستاگرام براي ترغيب راي‌دهندگان جوان براي حضور در پاي صندوق‌هاي راي استفاده كردند. در جريان اين انتخابات، روشنفكران، اهالي فرهنگ و چهره‌هاي سينمايي به اضافه ورزشكاران همه به ميدان آمده بودند و از واجدان شرايط براي راي دادن خواستند كه در اين دور شركت كنند و به تحريم انتخابات نه بگويند. در جريان يك هفته اخير، خيابان‌هاي شهرهاي مختلف ايران شاهد فعاليت‌هاي انتخاباتي هواداران رييسي و روحاني بود كه در بيشتر موارد دوستانه اما با حرارت در مورد اوضاع اقتصادي ايران در آينده بحث و تبادل نظر مي‌كردند.
برگ سبز تاييد ايراني‌ها به روحاني
لس‌آنجلس تايمز درباره نتيجه انتخابات رياست‌جمهوري در ايران مي‌نويسد: حسن روحاني به راحتي توانست با اختلاف بالاي آرا رقيب محافظه‌كار خود را شكست دهد. منابع خبري در ايران مي‌گويند كه 75 درصد از واجدان شرايط در اين انتخابات شركت كرده‌اند كه مي‌توان اين آمار را افزايش ميزان مشاركت عمومي در انتخابات رياست‌جمهوري دانست. البته درصد مشاركت عمومي در 20 سال گذشته هيچگاه در ايران كمتر از 60 درصد نبوده است. روحاني با اين راي در حقيقت برگ سبز مردم براي اصلاحات اقتصادي و همچنين بهبود رابطه با كشورهاي غربي را دريافت كرد. همچنين انتخاب او را مي‌توان مهر تاييدي بر توافق هسته‌اي ايران با 1+5 دانست كه در سال 2015 به دست آمد. توافقي كه در سايه آن ايران محدوديت‌هايي بر برنامه هسته‌اي را پذيرفت و تحريم‌هاي هسته‌اي ايران هم در نتيجه آن برداشته شد. نكته قابل توجه در اين انتخابات اين است كه روحاني توانست در دور دوم 23 ميليون آرا را از آن خود كند و اين در حالي بود كه در سال 92، تعداد 18 ميليون راي به سبد وي ريخته شده بود. اين آمار نشان از بالا رفتن محبوبيت روحاني در چهارسال گذشته دارد. برخي از تحليلگران مي‌گويند كه اين نتيجه را بايد پيروزي براي اصلاح‌طلب‌هاي ايراني دانست كه به دنبال پايان دادن به انزواي بين‌المللي ايران هستند و در داخل هم آزادي‌هاي مدني بيشتري را جست‌وجو مي‌كنند. حسن روحاني در جريان رقابت‌هاي انتخاباتي خود تاكيد كرد كه دولت وي مي‌تواند تحت شرايطي خاص، تحريم‌هاي غيرهسته‌اي را نيز بردارد و در حال حاضر بسياري از كارشناسان مسائل ايران و امريكا تاكيد مي‌كنند كه با وجود سفر ترامپ به عربستان سعودي و سوژه‌هاي ضدايراني كه در اين سفر بر روي ميز است اما امكان ارتباط‌هاي موردي ميان تهران و واشنگتن وجود خواهد داشت.
رفراندومي براي رابطه بهتر با جهان
واشنگتن پست در اين خصوص مي‌نويسد: دستان حسن روحاني به عنوان برنده انتخابات رياست‌جمهوري در ايران بالا رفت. انتخاباتي كه با حضور كم سابقه ايران در پاي صندوق‌هاي راي انجام شد و مي‌توان آن را به رفراندومي براي رسيدن به اين پاسخ كه آيا ايراني‌ها خواهان تداوم بهبود رابطه با غرب هستند يا خير، تعبير كرد. به نظر مي‌رسد كه ريخته شدن 57 درصد آرا به سبد روحاني نشان مي‌دهد كه تلاش‌هاي وي براي پايان دادن به انزواي ايران و همچنين بازگرداندن ايران به بازارهاي جهاني جواب داده است. مهم‌ترين موفقيت به ثبت رسيده وي در دوره اول رياست‌جمهوري‌اش برجام بود. شكست ابراهيم رييسي را مي‌توان شكست مخالفان توسل ايران به ديپلماسي براي حل و فصل مشكلات خواند. يكي ديگر از مسائلي كه در اين انتخابات روي ميز قرار گرفت انتخاب مسير ايران در حوزه سياست خارجي بود: آيا ايراني‌ها به دنبال آزادي‌هاي سياسي بيشتر در مواجه با كشورهاي ديگر هستند يا ترجيح مي‌دهند به مردي راي دهند كه با شعارهاي پوپوليستي بر نگاه به داخل و ناچيز شمردن رابطه‌هاي خارجي تاكيد دارد؟ هرچند كه حسن روحاني در جريان رقابت‌هاي انتخاباتي بر برداشته شدن تحريم‌هاي غيرهسته‌اي تاكيد كرده بود اما وي در داخل امريكا كه يكي از اصلي‌ترين كشورهايي است كه تحريم‌هاي يك جانبه‌اش اقتصاد ايران را تحت الشعاع قرار داده است با مردي مانند ترامپ روبه رو است كه مي‌گويد در حال بازبيني توافق هسته‌اي با ايراني‌ها است. در داخل ايران هرچند كه روحاني وعده آزادي‌هاي مدني بيشتر را داده است اما شايد در چندسال آتي مجبور شود بيشتر تمركز خود را بر اوضاع اقتصادي بگذارد. روحاني در دوره نخست رياست‌جمهوري خود توانست روند رو به صعود تورم را كنترل كند و فروش عادي و مانند سابق نفت ايران را هم از سر بگيرد. با اينهمه نرخ بيكاري هنوز بالا است و برخي از ايراني‌ها از فقر مطلق رنج مي‌برند. بي‌شك نتيجه اين انتخابات مي‌تواند بر سياست‌هاي ايران در خاورميانه از لبنان تا سوريه، از عراق تا بحرين و يمن هم تاثيرگذار باشد. در چند روز آتي بايد شاهد موضع‌گيري‌هاي دونالد ترامپ در قبال ايران در رياض و تل آويو باشيم. مساله‌اي كه نشان مي‌دهد نگاه رييس‌جمهور امريكا در 4 سال آتي به تداوم دولت روحاني چه خواهد بود. هرچند كه تنش ميان تهران و واشنگتن از زمان روي كارآمدن دولت ترامپ افزايش يافته است اما روحاني اعتقاد دارد كه ايران بايد از توسعه رابطه با غرب و همچنين سرمايه‌گذاري‌هاي غرب در ايران بهره‌مند شود. با اينهمه بايد توجه داشت كه دست حسن روحاني براي هر اقدامي در حوزه سياست خارجي باز نيست و نحوه پيشبرد سياست خارجي مساله‌اي است كه نياز به كسب مجوز از رهبري در ايران دارد. انتخابات در ايران با وجود نظارت شديدي كه بر نامزدهاي نهايي صورت مي‌گيرد همواره در فضاي بسيار رقابتي صورت مي‌گيرد و هواداران چهره‌هاي متفاوت تبليغات خود را به كف خيابان‌ها نيز مي‌كشانند.
ايراني‌ها به يارانه نه گفتند
خبرگزاري فرانسه درباره پيروزي روحاني نوشت: ايراني‌ها به تلاش‌هاي رييس‌جمهور مستقر براي بهبود رابطه با غرب و وعده‌هايش براي بهبود اوضاع اقتصادي اعتماد كردند. ميزان حضور مردم پاي صندوق‌هاي راي به اندازه‌اي بود كه زمان راي‌گيري چندين بار تمديد شد. حسن روحاني، روحاني 68 ساله‌اي كه توافق هسته‌اي ايران با 1+5 را رقم زد در جريان رقابت‌هاي انتخاباتي‌اش اعلام كرد كه اين انتخابات گزينش ميان آزادي‌هاي بيشتر و تندروي است. رقيب وي ابراهيم رييسي كه 56 سال سن دارد خود را مدافع طبقه تهيدست خوانده و خواهان موضع‌گيري‌هاي سخت‌تر عليه غرب شده بود. با اينهمه وعده‌هاي وي براي افزايش رقم يارانه‌ها با استقبال چنداني از سوي مردم ايران روبه رو نشد. اين خبرگزاري به نقل از يك تحليلگر مسائل ايران مي‌گويد: «رايي كه به روحاني در مناطق روستايي داده شد نشان مي‌دهد كه مردم ايران ديگر به وعده‌هاي اقتصادي كه ماهيت كاملا پوپوليستي دارند توجهي نمي‌كنند و البته به تغييرات ناگهاني و سينوسي نيز نه مي‌گويند. آنها به اين درك رسيده‌اند كه راهكار حل مشكلات كشورشان مديريت اقتصادي صحيح و ميانه روي و اعتدال در روابط خارجي است.» درحالي كه دولت ترامپ فعلا با تمديد توقف تحريم‌هاي ايران برگ سبزي به برجام نشان داده اما سفر ترامپ به رياض و تل آويو و همچنين تهديد به بازنگري رابطه با ايران همچنان مي‌تواند ايراني‌ها را نگران كند.
ترامپ، اصلي‌ترين چالش رييس دولت دوازدهم
بلومبرگ درباره پيروزي حسن روحاني در انتخابات مي‌نويسد: درست در ساعاتي كه رييس‌جمهور مستقر ايران از راهيابي خود به دور دوم رياست‌جمهوري مطمئن شده است، دونالد ترامپ رييس‌جمهور ايالات متحده با بسته قراردادي 100 ميليارد دلاري تسليحاتي به رياض مي‌رسد. همين سفر مي‌تواند نشان‌دهنده چالشي باشد كه روحاني حداقل در سطح خارجي با آن روبه رو خواهد بود. روحاني كه موفق شد 57 درصد آراي ماخوذه را به خود اختصاص دهد در جريان رقابت‌هاي انتخاباتي خود وعده اوضاع اقتصادي آزادتر را داده و از رابطه بهتر با جهان سخن گفته؛ وعده‌هايي كه به نظر مي‌رسد مقبول جامعه جوان و روز به روز شهرنشين‌تر ايراني قرار گرفته است. با اين همه شايد راي بالايي كه روحاني توانست در صندوق خود بيندازد عملا در برخي حوزه‌ها مانند سياست خارجي براي پيشبرد شعارهاي وي كافي نباشد و به موانع خارجي برخورد كند. انتخاب رياض و تل‌آويو به عنوان نخستين مقصدهاي تور فرامرزي ترامپ نشان مي‌دهد كه وي با چه مشكلاتي روبه رو است. روحاني كه در دوره نخست دولت توانست تحريم‌هاي هسته‌اي را بردارد وعده داده كه تحريم‌هاي غيرهسته‌اي را هم در چهارسال دوم برخواهد داشت. تحريم‌هايي كه بيشتر پيرامون مساله فعاليت‌هاي موشكي ايران و اتهام‌ها درباره نقض حقوق بشر در اين كشور هستند. برخي از تحليلگران مي‌گويند كه با وجود ترامپ در كاخ سفيد رسيدن به چنين مقصدي اگر نگوييم غيرممكن كه سخت خواهد بود. وزارت خارجه امريكا روز چهارشنبه بر حجم تحريم‌هاي غيرهسته‌اي ايران افزود و يك مقام ارشد اسراييل هم مي‌گويد كه نتانياهو در جريان سفر ترامپ به تل‌آويو از وي مي‌خواهد كه بر حجم تحريم‌هاي غيرهسته‌اي ايران بيفزايد تا فشار بر تهران براي عقب‌نشيني از فرصت‌هاي منطقه‌اي در اختيارش افزايش پيدا كند. دولت ترامپ نشان داده كه برخلاف باراك اوباما كه به دنبال تسهيل ارتباط‌هاي اقتصادي با ايران به خصوص در دوره پسابرجام بود علاقه‌اي به اين گشايش در بازار اقتصادي تهران ندارد. يك تحليلگر مسائل خاورميانه در اين باره به بلومبرگ مي‌گويد: در زمين بازي با حاصل جمع صفر در خاورميانه، رابطه بهتر سعودي با امريكا و اسراييل بي‌شك به معناي رابطه تلخ و تند با تهران خواهد بود.
حاشيه‌هاي يك انتخاب
ميزان مشاركت عمومي در انتخابات رياست‌جمهوري ايران به سوژه‌اي براي اظهارنظر در فضاي مجازي بدل شده است. يك كاربر امريكايي در توييتر خود نوشت: در انتخابات رياست‌جمهوري ايران كه با مشاركت 70 درصدي برگزار شد 25 ميليون نفر به حسن روحاني و اعتدال راي دادند. تقريبا جمعيتي برابر با جمعيت عربستان سعودي! با اين همه ترامپ با سعودي‌ها قرارداد تسليحاتي چندصد ميليارد دلاري امضا مي‌كند. همچنين چند كاربر ايراني به تيتر خبرگزاري لوموند فرانسه در مورد انتخابات ايران اشاره كردند كه نوشته بود: «ملت ايران در رفراندوم خود به سه برابر شدن سهم‌شان از يارانه نه گفتند. اين كشور هلند، سوييس يا نروژ نبود بلكه كشوري در خاورميانه پرالتهاب بود.» كريستين امانپور، خبرنگار ارشد CNN نيز در توييتر خود نوشت: جمعيت جوان ايراني مانع از عقب‌گرد كشور به گذشته شد و با راي به روحاني به آينده‌اي بازتر راي داد. الي گرانمايه از تحليلگران مسائل ايران نيز در توييتر خود نوشت: اين جوانان ايراني سرخوش از نتيجه انتخابات به حرف تندروهاي در واشنگتن نشسته كه به آنها مي‌گويند راي ندهيد، گوش نمي‌دهند. ليز، دوست خبرنگار BBC نيز در صفحه توييتر خود نوشت: خاورميانه همزمان شاهد دو اتفاق تاريخي بود: «پيروزي حسن روحاني و نخستين نشست دونالد ترامپ با رهبران كشورهاي اسلامي در رياض.»