بهانه تراشي براي جنگ
بحرين: مسووليت ناكامي ميانجيگري كويت به عهده قطر است
يسرا بخاخ
بحران ديپلماتيك خاورميانه و تصميم كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس براي قطع روابط خود وارد فاز جديدي شده است كه طي آن اقدامات عملي بيشتري از سوي عربستان، امارات، بحرين و مصر براي ائتلاف‌سازي و ياركشي عليه قطر اتخاذ شده است. عربستان و امارات كه رهبري بحران‌سازي عليه قطر را به عهده گرفته‌اند طي چند روز گذشته تلاش كرده‌اند كشورهاي عربي و اسلامي بيشتري را به پيوستن به ائتلاف خود عليه دوحه تشويق كنند. با اين حال اقدامات ديپلماتيك كويت و ميانجيگري شيخ صباح الاحمد الجابر الصباح، امير اين كشور براي كنترل و حل و فصل بحران ايجاد شده ادامه داشت. كويت اعلام كرده كه تلاش مي‌كند در شرايط بحراني پيش آمده رويكرد اعتدال و توازن را داشته باشد تا از طريق گفت‌وگوي مستقيم بحران ايجاد شده را مديريت و حل كند. مختار غباشي، رييس مركز تحقيقات راهبردي عربي معتقد است با رويكرد كويت امكان حل بحران وجود دارد؛ وي تاكيد كرده است كه عربستان، امارات و بحرين در از اينكه قطر از شوراي همكاري خليج فارس خارج شده و به ايران بپيوندد، وحشت دارند.
اين در حالي است كه امير كويت بعد از سفر به جده و دوبي روز چهارشنبه راهي دوحه شده بود و با تميم بن حمد امير قطر ديدار كرده بود و طي آن مطالبات سعودي‌ها و اماراتي‌ها را به امير قطر منتقل كرد. برخي گمانه‌ها از عدم موافقت قطر با شروط كشورهاي عربي حاكي است و در همين راستا انور قرقاش، وزير دولت در امور خارجي امارات پيش‌بيني كرد كه ميانجيگري كويت در شرايط فعلي به نتيجه نخواهد رسيد و ميانجيگري زماني نتيجه بخش خواهد بود كه قطر به مطالبات كشورهاي عربي تن بدهد. خالد بن احمد آل خليفه، وزير خارجه بحرين نيز گفت: بعيد مي‌داند كه قطر رفتار خود را در قبال كشورهاي عربي تغيير دهد به همين دليل ميانجيگري كويت نتيجه‌بخش نخواهد بود و افزود كه كشورش حق دارد همه اقدامات لازم براي مقابله با سياست‌هاي قطر را اتخاذ كند. وي قطر را مسوول شكست تلاش‌هاي امير كويت براي حل بحران دانست و گفت دوحه حتي فرصت نداد كه همه طرف‌ها به ميز مذاكره بيايند. شرط بازگشت روابط با قطر اصلاح سياست‌ها و رويكرد اين كشور و دور شدن از ايران به عنوان دشمن كشورهاي عربي است.
فروش 72 جنگنده امريكايي به قطر
اما كويت تنها كشوري نيست كه در طول چند روز گذشته براي مديريت اين بحران دست به كار شده است، فرانسه و امريكا نيز تلاش كرده‌اند نقشي در حل و كنترل اين بحران داشته باشند. گرچه دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا با انتشار توييت‌هاي تحريك‌آميزي عليه قطر به جانبداري از جبهه عربستان و امارات در اين بحران متهم شده بود اما حالا با تغيير در موضع خود با سران كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس تماس‌هاي تلفني داشته تا آنها را به پايان دادن به اين بحران تشويق كند و پيشنهاد داده كه واشنگتن آماده است نقش ميانجي براي حل اين بحران را بر عهده بگيرد كه با مخالفت امير قطر مواجه شده است. گزارشگر شبكه ام اس ان بي‌سي امريكا به نقل از منابع خود از كاخ سفيد گزارش داده بود كه احتمالا ترامپ زماني كه عليه قطر توييت مي‌كرده، نمي‌دانسته كه بزرگ‌ترين پايگاه نظامي امريكا در قطر قرار گرفته و 11 هزار نظامي امريكايي در پايگاه العديد قرار دارند كه مركز عمليات هوايي امريكا عليه داعش در خاورميانه به شمار مي‌رود. همزمان وزارت خارجه امريكا اعلام كرد كه پيشرفت‌هايي در توافق صورت گرفته ميان واشنگتن و دوحه براي فروش 72 جنگنده F-15 به قطر صورت گرفته است. سازمان همكاري امنيتي و دفاعي امريكا در نوامبر سال 2016 به كنگره ابلاغ كرده بود كه قرار است واشنگتن 72 جنگنده F-15 به ارزش 1/21 ميليارد دلار به قطر بفروشد.
امانويل ماكرون، رييس‌جمهور فرانسه نيز با حسن روحاني رييس‌جمهور ايران، امير كويت و سلمان بن عبدالعزيز پادشاه عربستان گفت‌وگو كرده و خواستار حل اين بحران از طريق مذاكره مستقيم شده بود.
قطر: سياست ما تغيير نمي‌كند
در مقابل محمد بن عبدالرحمن آل‌ثاني، وزير خارجه قطر كه بعد از اظهارات دلگرم‌كننده آلمان نسبت به دوحه راهي برلين شده است در نشست خبري مشترك با همتاي آلماني خود گفت امارات، بحرين و عربستان به دنبال ائتلاف‌سازي عليه قطر هستند و اقدامات اتخاذ شده از سوي اين كشورها را نقض آشكار معاهدات بين‌المللي دانست. وي در واكنش به بيانيه مشترك امارات، بحرين، عربستان و مصر در خصوص قرار دادن شماري از شخصيت‌ها و موسسه‌هاي قطري و عربي در فهرست حاميان تروريسم، اين فهرست را بي‌پايه و اساس توصيف كرد و گفت كه انتشار فهرست تروريستي يكي ديگر از اتهامات سريالي عليه قطر است و از وجود نام شماري خبرنگار و موسسه‌هاي خيريه در اين فهرست ابراز شگفتي كرد. وزير خارجه قطر ضمن تاكيد بر اينكه اين كشور سياست‌هاي خارجي خود را تغيير نخواهد داد اعلام كرد دوحه با موجي از اتهامات بي‌پايه و اساس مواجه شده كه با هدف اعمال قدرت و نظر عليه دوحه و وادار كردن اين كشور براي عقب‌نشيني از حاكميت ملي خود شكل گرفته است. زيگمار گابريل، وزير خارجه آلمان نيز كه طي چند روز گذشته با عادل الجبير، وزير خارجه عربستان هم ديدار كرده بود اقدام اين كشور به همراه امارات و بحرين براي قطع روابط خود با قطر را محكوم كرد. گابريل در نشست خبري مشترك با همتاي قطري خود ضمن تاكيد بر اينكه قطر يك شريك راهبردي براي برلين در مقابله با تروريسم است، گفت كه محاصره اقتصادي قطر اقدام قابل قبولي نيست و خواستار رفع آن شد.
عربستان، امارات، مصر و بحرين طي دو روز گذشته با صدور بيانيه‌اي مشترك يك فهرست گروه و افراد مرتبط با سازمان‌هاي تروريستي منتشر كرده‌اند. 59 شخصيت عربي و 12 موسسه در اين فهرست قرار دارند كه نام يوسف القرضاوي، رييس اتحاد علماي مسلمان و از حاميان اصلي گروه‌هاي معارض سوري در اين فهرست قرار داده شده است. قرضاوي يك مبلغ مصري است اما در قطر زندگي مي‌كند و به دايره قدرت در اين كشور نزديك است، در بيانيه مشترك چهار كشور عربي، قرضاوي به حمايت از گروه‌هاي تروريستي و افراط‌گرا و صدور فتوا براي انجام عمليات‌هاي انتحاري متهم شده است، گرچه اتهاماتي كه به قرضاوي وارد شده است دست‌كمي از اقداماتي كه مفتي‌ها و مبلغ‌هاي سعودي انجام داده‌اند، ندارند.
مصر پرونده قطر را به شوراي امنيت مي‌برد
ائتلاف ضد قطري تاكنون 8 عضو گرفته و بعد از عربستان، امارات، بحرين و مصر كشورهايي چون موريتاني، مالديو، جزاير كومور و دولت مستعفي يمن هم روابط خود را با دوحه قطع كرده و اردن و جيبوتي سطح روابط خود را كاهش داده‌اند. حمد بن عيسي آل خليفه، پادشاه بحرين كه پيش‌تر به عربستان سفر كرده بود براي گفت‌وگو درباره اقدام مشترك عليه قطر راهي مصر شد و با عبدالفتاح سيسي، رييس‌جمهور اين كشور ديدار و گفت‌وگو كرد. بر اساس اين خبر سيسي و شاه بحرين توافق كردند كه با تلاش قاهره پرونده بحران قطر را به شوراي امنيت سازمان ملل بكشانند. در همين راستا مصر از شوراي امنيت خواسته تحقيق درباره پرونده آزادي شماري از شهروندان قطري و اميرزاده‌هاي اين كشور در عراق را مورد بررسي قرار دهد. برخي رسانه‌هاي وابسته به عربستان و امارات، قطر را متهم مي‌كنند كه در جريان آزادي گروهي از شهروندان و اميرزاده‌هاي قطري كه در عراق به اسارت گرفته شده بودند به ايران و برخي گروه‌هاي مسلح شيعه غرامت پرداخت كرده است.
بعد از تركيه، پاكستان هم نيروي نظامي به قطر مي‌فرستد
بعد از تصويب قانوني در تركيه براي اعزام نيروي نظامي به پايگاه‌هاي نظامي اين كشور در قطر، يك روزنامه تركيه نزديك به دولت اين كشور از تصميم پاكستان براي اعزام 20 هزار نظامي به قطر خبر داد. روزنامه يني شفق تركيه گزارش داد كه با توجه به اعزام نيروهاي تركيه به قطر و وجود توافقي نظامي ميان آنكارا و اسلام‌آباد، 20 هزار نظامي پاكستاني نيز به قطر اعزام خواهند شد. با توجه به اينكه اعزام نيروي نظامي به خاك قطر و فرمان آتش ارتش اين كشور به نيروهاي دريايي خود در صورت ورود شناورها و كشتي‌هاي سعودي و اماراتي به آب‌هاي قطر به نظر مي‌رسد مقابله و بحران ايجاد شده در خليج‌فارس ابعاد تازه‌اي به خود گرفته است. در اين راستا بورهان كوزو، نماينده حزب عدالت و توسعه در پارلمان تركيه در صفحه توييتر خود نوشته كه شايد به ظاهر هدف جناح‌بندي ايجاد شده در منطقه قطر باشد اما در واقع اين تركيه است كه هدف مورد نظر اين بحران است اما آنكارا با سياست خود اين بحران را حل خواهد كرد.
پيش‌تر يك مسوول تركيه به رويترز گفته بود با توجه به تشديد بحران كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس مساله اعزام نيروي نظامي تركيه به قطر در اسرع وقت اجرا خواهد شد. در مقابل نيز آلمان كه تا حدي در اين بحران از قطر جانبداري كرده است و برخي اتهامات وارد شده به اين كشور را رد كرده است، نظاميان خود را از يك پايگاه نظامي در اردن خارج كرده است. شبكه خبري سي‌ان‌ان گزارش داد كه قطر با تشديد تنش و نگراني از احتمال حمله نظامي عربستان از مرزهاي جنوبي خود، نيروهاي مسلح خود را به حالت آماده باش كامل در آورده است و 16 تانك لئوپارد را از انبارهاي نظامي دوحه خارج كرده‌اند. نشريه فارين پاليسي نيز گزارشي با عنوان آيا انزواي ديپلماتيك قطر جنگ بزرگ ديگري را رقم مي‌زند تاكيد كرده كه كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس مدت‌هاست كه به دنبال آغاز جنگ عليه ايران هستند و حالا شايد از وضعيت ايجاد شده عليه قطر براي محقق كردن هدف خود استفاده كنند. نويسنده اين گزارش تاكيد كرده كه ممكن است بتوان اين لحظه در تاريخ را با لحظه‌اي كه آرشيدوك فرانتس فرديناند، وليعهد امپراتوري اتريش - مجارستان در سال 1914 در سارايوو ترور شد و شعله‌هاي جنگ جهاني اول زبانه كشيد، مقايسه كرد زيرا تمام اقداماتي كه كشورهاي عربي عليه قطر اتخاذ كرده‌اند حاكي از بهانه‌تراشي براي به راه انداختن جنگ در منطقه است. با توجه به تاكيد‌هاي پيشين مبني بر اينكه كشورهاي عربي تلاش مي‌كنند قطر را حامي ايران نشان دهند و مدعي مي‌شوند كه روابط ويژه دوحه و تهران دليل «خيانت» قطر به كشورهاي عربي است، نويسنده فارين پاليسي معتقد است كه رياض و ابوظبي از همكاري تهران با دوحه براي استفاده از بنادر ايران براي انتقال مواد غذايي به قطر هم بهانه‌اي خواهند ساخت تا دوحه را به خيانت به كشورهاي عربي متهم كنند.