پول كاغذي باخت

گروه اقتصادي

حجم اسكناس و مسكوك در دست مردم 39 هزار ميليارد تومان است. اين عدد ماه به ماه در حال كاهش است. آخرين آمار اعلامي بانك مركزي نشان مي‌دهد در فروردين امسال حجم اسكناس در دست مردم 5 هزار ميليارد تومان كم شده است. به جاي تبادل پول كاغذي مبادلات الكترونيكي بين مردم جا باز كرده و امروز حجم آن به 10 درصد از كل نقدينگي كشور رسيده است. عددي كه در شاپرك تبادل شده است؛ سه برابر اسكناس و مسكوكي است كه در دست مردم بوده است. فرهنگ سهل و آسان استفاده از پرداخت‌هاي الكترونيك به تدريج بين مردم فضايي براي جولان يافته و اين اتفاق پول كاغذي را بيش از گذشته از ميدان به در كرده است.
حجم اسكناس و مسكوك در دست اشخاص در اسفند ماه سال گذشته بيش از 39 هزار و 300 ميليارد تومان بوده كه اين رقم در فروردين ماه امسال به 34 هزار و 300 ميليارد تومان كاهش يافته است. بنابر اين گزارش، حجم اسكناس و مسكوك در دست اشخاص در فروردين امسال 7/12 درصد كمتر شده است.
در مقابل عملكرد شاپرك نشان مي‌دهد 129 هزار و 570 ميليارد تومان تبادل مالي به صورت الكترونيك تا بهمن ماه گذشته انجام شده است. اين عدد در مقابل رقم يك هزار و 211 هزار ميليارد توماني نقدينگي 7/10 درصد برآورد مي‌شود. وقتي به روند تبادلات در يك سال گذشته نگاه مي‌كنيم رشد تبادلات و رشد سهم آن از نقدينگي كشور قابل ملاحظه است به طوري كه در فروردين سال گذشته سهم شاپرك از نقدينگي 7/7 درصد برآورد مي‌شد اما اين سهم ظرف مدت كوتاهي به 7/10 درصد افزايش يافت.
به دليل عدم انتشار آمار نقدينگي در اسفند 1395 و سه ماهه نخست سال 1396 توسط بانك مركزي در محاسبه اين شاخص از اطلاعات موجود تا بهمن‌ماه استفاده شده است. در بهمن ماه ارزش تراكنش‌هاي شاپرك 70/10 درصد از كل نقدينگي بوده است كه اين شاخص نسبت به ماه دي افزايش 19/0 درصدي داشته است. در ماه بهمن ارزش تراكنش‌هاي شاپرك رشد 02/3 درصدي داشته است كه در قياس با رشد 21/1 درصدي نقدينگي نسبت به دي ماه افزايش شاخص نسبت ارزش تراكنش‌هاي شاپركي به نقدينگي نسبت به دي ماه را در پي داشته است.
سهم شاپرك 9/3 واحد درصد بيشتر شد
بررسي سهم شاپرك از نقدينگي كشور در سال‌هاي گذشته نيز روندي رو به رشد نشان مي‌دهد. مطالعه عملكرد 1392 تا 1394 حاكي از رشد اين سهم است. در شرايطي كه سهم شاپرك از نقدينگي در فروردين سال 92 حدود 61/6 درصد محاسبه مي‌شد در شهريور 94 اين سهم به 58/10 رشد پيدا كرده است. اين در شرايطي است كه درصد اسكناس و مسكوكات به نقدينگي در طول اين دو سال روندي كاهشي داشته و از 07/6 درصد به 51/3 درصد رسيده است.
به بيان ديگر حجم و قدرت نفوذ تبادلات الكترونيك حتي در دورافتاده‌ترين مناطق كشور نيز قابل مشاهده است. امكان استفاده از ابزارهاي الكترونيك سبب شده حجم اسكناس و مسكوك در دست اشخاص، روندي كاهشي داشته باشد به صورتي كه نسبت اسكناس و مسكوك در دست اشخاص از نقدينگي در شهريور ماه 95 نسبت به مدت مشابه دو سال پيش از آن، بيشتر از 5/2 واحد درصد كاهش نشان مي‌دهد. از آنجا كه دامنه نفوذ استفاده از اين ابزار در حال رشد است لذا انتظار آن است اين روند ادامه داشته باشد. نكته جالب و قابل توجه آن است كه نسبت مورد اشاره به عنوان يك عامل مهم در افزايش ضريب فزاينده در نظر گرفته مي‌شود و به عنوان يك ابزار براي سالم‌سازي نقدينگي به شمار مي‌رود. به‌طوري‌كه به منظور تامين نقدينگي كشور استفاده از اين شبكه، پول پرقدرت كمتري را به اقتصاد كشور تزريق مي‌كند و بخشي از نياز به پول فيزيكي براي پرداخت بهاي كالاها و خدمات مورد تقاضا، توسط شبكه پرداخت الكترونيك كارت جبران مي‌شود.
كدام ابزار پرداخت محبوب‌تر است
بررسي نسبت ارزش تراكنش‌هاي الكترونيكي به نقدينگي از آن جهت اهميت دارد كه نشان مي‌دهد استفاده از شبكه پرداخت الكترونيكي تا چه اندازه در اقتصاد كشور نقش دارد و تا چه حد در روان‌سازي مبادلات اقتصادي كشور مثمر است. براي مطالعه و برآورد نسبت ارزش تراكنش‌هاي شاپرك به نقدينگي درصدي از نقدينگي كه به صورت الكترونيكي از شبكه شاپرك مورد پرداخت قرار مي‌گيرد، محاسبه مي‌شود. وقتي ملاحظه مي‌شود كه ارزش تراكنش‌هاي الكترونيكي 58/10 درصد از كل نقدينگي بوده است اين مفهوم قابل برداشت است كه 5/10 درصد از پول‌هاي موجود در كشور به صورت الكترونيكي و از شبكه شاپرك مبادله شده است. مقايسه نسبت ارزش تراكنش‌هاي شاپرك به نقدينگي، بيانگر روند نوساني و در مجموع رو به رشد آن در دوره مورد بررسي يعني از فروردين تا شهريور ماه 1392 است در چند سال اخير انجام تراكنش‌ها از طريق سيستم شاپرك به سرعت در بين مردم جا باز كرده است. حجم تراكنش‌ها ابتدا در دستگاه‌هاي خودپرداز افزايش يافت، بعد اينترنت و همين طور ساير نظام‌هاي پرداخت مانند تلفن همراه و دستگاه‌هاي كارت‌خوان. آمار يك سال گذشته يعني شهريور 93 به 92 نشان مي‌دهد در بين نظام‌هاي پرداخت بالاترين رشد تعداد تراكنش‌ها را، نظام پرداخت از طريق تلفن همراه داشته است. به عبارت ديگر مردم امسال 60 درصد بيشتر از سال پيش از موبايل براي انجام تراكنش‌هاي بانكي بهره برده‌اند. جالب است بدانيد 833 هزار ميليارد ريال پرداخت از طريق اين شبكه انتقال يافته است كه اين مبلغ هم نسبت به سال قبل افزايش 52 درصدي داشته است. در سال 93 در مجموع سه ميليون و 274 هزار پايانه فروش در كشور وجود داشته كه مجموع پايانه‌ها نيز نسبت به سال قبل البته نه به اندازه حجم تراكنش افزايش داشته و 20 درصد نسبت به يك سال قبل رشد نشان مي‌دهد. جداول گوياست و به خوبي مي‌توان اتفاقاتي كه براي اين نظام‌هاي پرداخت در كشور افتاده را در آن مشاهده كرد.