تير خلاص دوحه به رياض

يسرا بخاخ

دولت قطر روز چهارشنبه هفته گذشته اعلام كرد كه سفير اين كشور بعد از بيش از يك سال و نيم به ايران باز خواهد گشت و سطح روابط تهران و دوحه بار ديگر ارتقا پيدا خواهد كرد. در ژانويه سال 2016 بعد از حوادث مربوط به سفارت و كنسولگري عربستان در تهران و مشهد بنا بر دستور كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس، سفراي اين كشورها از ايران فراخوانده شدند. تنها كشوري كه سفير خود را از ايران خارج نكرد عمان بود، وزارت خارجه اين كشور تنها به محكوم كردن حوادث سفارت و كنسولگري عربستان در تهران و مشهد اكتفا كرد و آن را اقدامي غيرقابل قبول توصيف كرد. حالا بعد از گذشت بيش از يك سال و نيم از آن ماجرا كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس خود درگير بحران تازه‌اي شده‌اندكه اين‌بار تئوريسين اين بحران امارات و عربستان و قرباني آن قطر بوده است. در شرايطي كه يكي از مطالبات كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس مانند عربستان و امارات از قطر قطع روابط خود با ايران بوده و از سوي ديگر گزارش‌هايي مبني بر ميل عربستان براي بهبود روابطش با تهران منتشر شده بود، دولت قطر هم اعلام كرد كه سفير خود را كه بر اساس درخواست عربستان از تهران فرا خوانده بود بعد از يك سال و هشت ماه به ايران باز مي‌گرداند. دوحه در بيانيه‌اي كه در خصوص اعلام بازگشت سفير خود به ايران منتشر كرده بر علاقه قطر براي تقويت روابط خود با ايران در همه زمينه‌ها هم تاكيد كرده است. شيخ محمد بن عبدالرحمن آل ثاني، وزير خارجه اين كشور هم در تماس تلفني با محمدجواد ظريف، وزير خارجه ايران روابط دوجانبه دو كشور و سازوكار تقويت و پيشرفت آن و چند موضوع ديگر كه براي دو كشور از اهميت بالايي برخوردار است را به بحث گذاشت. جابر بن ناصر المري، دبير تحريريه روزنامه العرب قطر گفت كه فراخواندن سفير قطر از تهران اقدامي در راستاي همراهي با عربستان بعد از حوادث مربوط به حمله به سفارت اين كشور در تهران بود اما عربستان در 81 روز گذشته اقدامات دشمنانه‌اي عليه دوحه داشته كه ديگر توجيه منطقي براي پايين ماندن سطح روابط دوحه و تهران كه در اساس براي حمايت از عربستان بوده، باقي نمي‌گذارد. وي كه در برنامه تلويزيوني «الحقيقه» در تلويزيون رسمي قطر حاضر شده بود، اعلام كرد كه محاصره كشورهاي عربي عليه قطر شرايطي را پديد آورده كه بايد سفير قطر در تهران حضور داشته باشد زيرا اين اقدام بر بستر اجتماعي كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس و به صورت جزيي در مسائل اقتصادي تاثيرگذار بوده است. المري افزود كه ايران توانايي اين را داشته كه بعد از محاصره قطر به وسيله كشورهاي عربي وضعيت را براي دوحه آسان‌تر كند. تهران حريم هوايي خود را به روي هواپيماهاي قطري باز كرد و دوحه از آب‌هاي سرزميني ايران براي حمل و نقل دريايي استفاده كرده است و ايران تنها گذرگاه بين‌المللي براي قطر در چند ماه گذشته بوده است. 
ايران هرگز اقدامي مشابه عربستان عليه دوحه نداشته است
دبير تحريريه العرب تاكيد كرد كه قطر در همه موضوعات سياسي شفافيت بالايي دارد و روابط تاريخي، جغرافيايي و منافع مشترك اقتصادي با ايران دارد و افزود: ضرورت تاريخي ايجاب مي‌كند همه كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج‌فارس با ايران رابطه داشته باشند. وي تاكيد كرد كه اقدامات دشمنانه‌اي كه عربستان عليه قطر در پيش گرفته هرگز از سوي ايران در قبال قطر اعمال نشده بود، المري در عين حال يادآور شد كه بازگشت سفير قطر به ايران با تحولات پرونده‌هاي منطقه و سياست خارجه قطر در اين خصوص بي‌ارتباط است به ويژه در پرونده بحران سوريه كه دوحه همچنان معتقد است كه بشار اسد، رييس‌جمهور اين كشور يك مجرم جنگي است و بايد او و همه افرادي كه در اين بحران دست داشته‌اند، محاكمه شوند. وي در خصوص روابط كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس مانند بحرين، امارات و عربستان با ايران هم گفت كه به عقيده او روابط اين كشورها با ايران هم از سرگرفته مي‌شود اما اين پرسش را مطرح كرد كه منامه، ابوظبي و رياض چگونه مي‌خواهند بار ديگر با هر كشور و حكومتي كه خلاف سياست‌هاي آنها اقدام كند انگ رابطه با ايران را بزنند. اين روزنامه‌نگار ارشد قطري گفت كه به زودي روابط كشورهاي عربي محاصره‌كننده قطر با ايران براي خاموش كردن آتش جنگ يمن از سرگرفته مي‌شود اما اين‌بار با شروط ايران اين اتفاق مي‌افتد. انور قرقاش، وزير دولت امارات در امور خارجه در واكنش به تصميم قطر براي بالا بردن سطح روابط ديپلماتيك خود با ايران در توييتر نوشت كه اين تصميم با توجيهات و توضيحات زيادي همراه شده و اين وضعيت حاكي از نحوه چرخش سياست‌هاي قطر در خصوص ايران و يمن است. وي ادامه داد تصميمي كه گفته مي‌شود مستقل و در چارچوب تصميمات يك دولت مستقل است نبايد با نگراني و ترس بيان شود و با توجيه خواندن تاكيدهاي قطر بر اينكه بازگشت سفير دوحه به تهران در واكنش به ادامه روابط تجاري امارات و ايران صورت گرفته، گفت اين مساله بر كسي پوشيده نيست كه منافع اساسي ايران در منابع گازي مشتركي است كه با قطر دارد. روزنامه العرب وابسته به عربستان نيز گزارش داد كه اقدام قطر براي بازگرداندن سفيرش به تهران به معناي تلاش براي بالا بردن ميزان تنش با عربستان و جلوگيري از موفقيت ميانجيگري كويت ميان مصر، بحرين، امارات و عربستان با قطر است. اين روزنامه به نقل از ناظران سعودي گزارش داد كه اين اقدام براي تقابل با رياض صورت گرفته كه تلاش مي‌كند آنچه نفوذ ايران در منطقه ناميده مي‌شود را متوقف كند. برخي ناظران نزديك به عربستان معتقدند تصميم قطر براي بازگرداندن سفير اين كشور به تهران، تنها چند ساعت بعد از انتشار اظهارات ظريف در خصوص اينكه ايران با ورود دو هيات ديپلماتيك سعودي به ايران براي بازديد و بازرسي سفارت و كنسولگري عربستان در تهران و مشهد موافقت كرده، صورت گرفت. منابع نزديك به قطر به روزنامه العرب در اين زمينه گفته‌اند كه قطر با اتخاذ سياست‌هاي باز و تلاش براي استفاده بهينه از شرايطي كه ايجاد شده ترجيح داده تا اهداف مشترك خود با ايران را در برابر اهداف مشتركي كه با شوراي همكاري خليج فارس دارد در اولويت قرار دهد. به نظر مي‌رسد كه تاكيد قطر براي قطع همكاري خود با كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس چندان با بحران اخير و نبود كاركرد واقعي از سوي شوراي همكاري خليج فارس براي پايان دادن به اين بحران بي‌ارتباط نباشد. در همين راستا عبدالله بن حمد العذبه، سردبير روزنامه العرب در توييتر خود از دولت قطر خواست تا كشورش از شوراي همكاري خليج فارس خارج شود و گفت: وقتي بزرگ‌ترين كشور در اين سازمان (عربستان) به پيمان اين شورا پايبند نيست، اين سازمان به چتري آشكار براي تجاوز به قطر تبديل شده است. 
ايران استقبال كرد
بهرام قاسمي، سخنگوي وزارت خارجه ايران نيز در گفت‌وگو با ايرنا ضمن تاييد خبر تماس تلفني وزراي خارجه ايران و قطر گفت: اين تماس چهارشنبه شب انجام شده و تمايل طرف قطري براي بازگرداندن سفير خود به تهران مطرح شد كه ما از اين اقدام دولت قطر استقبال مي‌كنيم. قاسمي افزود: قبلا سفير آن كشور براي برخي مشورت‌ها به دوحه فراخوانده شده بود و بازگشت مجدد شان به تهران تصميم و اقدامي منطقي و مثبت به شمار مي‌آيد. همان‌گونه كه پيش‌تر گفته بوديم سياست اصولي و هميشگي ايران توسعه روابط با تمامي همسايگان بوده و خواهد بود و ايران همواره آمادگي دارد در چارچوب احترام متقابل و حفظ منافع مشترك، روابط بهتري با تمامي كشورهاي همسايه خود داشته باشد و همان‌گونه كه وزير امور خارجه اعلام كرده‌اند يكي از اولويت‌هاي اساسي يا ابر اولويت ما در سياست خارجي كشور در دولت جديد، ارتقاي همكاري‌ها و اولويت دادن به توسعه مناسبات همه‌جانبه با كشور‌هاي همسايه خواهد بود. قاسمي افزود: نياز و ضرورت امروز منطقه همكاري دسته جمعي و فايق آمدن بر اختلافات و ايجاد زمينه‌هاي لازم براي رايزني و گفت‌وگوهاي بيشتر در اين منطقه حساس از جهان است.