عربستان كليه مذاكرات با قطر را به حالت تعليق درآورد
ميانجيگري دونالد ترامپ
در هاله‌اي از ابهام
ميثم سليماني
شكاف ميان قطر و چهاركشور امارات، بحرين، مصر و عربستان سعودي كه اميد فراواني بود با تماس تلفني ميان امير قطر و وليعهد عربستان سعودي اندكي كاسته شود، اما تعابير وارونه از صحبت‌هاي دو طرف موجب شد كه رابطه از آنچه بود، نيز بدتر شود. طبق گفته رسانه‌هاي عربستان سعودي مدتي پس از اتمام تماس تلفني ميان امير قطر و وليعهد عربستان، تمامي گفت‌وگوها ميان طرفين به حالت تعليق در آمده است.
طبق گزارش‌ها دو طرف مذاكراتي را براي حل بحران روابط ميان قطر و چهار كشور مصر، بحرين، امارات و عربستان سعودي انجام دادند اما شرايط نه‌تنها بهتر نشد بلكه بدتر هم شد. دليل آن هم بهانه عربستان سعودي بود. پس از آنكه رسانه‌هاي قطري بخشي از مذاكره تلفني را منتشر كردند، عربستان، قطر را متهم به تحريف سخنان و اطلاعاتي كرد كه در طول تماس صورت گرفته است و همين موضوع باعث شده است تا عربستان به صورت يك طرفه مذاكرات را تعليق كند. چهار كشور عربي معتقدند كه قطر از تروريسم حمايت مي‌كند، موضوعي كه دوحه همواره آن را انكار كرده است. اما اين موضوع تبديل به بهانه‌اي شد كه چهار كشور عربي در پنجم ژوئن روابط خود با قطر را قطع كنند، عربستان سعودي مرز زميني خود با قطر را مسدود كرد و علاوه بر آن تمامي راه‌هاي ارتباطي هوايي و دريايي قطر با چهار كشور ديگر نيز بسته شد و روابط سياسي خود با اين كشور را قطع كردند.
گفتني است اين تماس تلفني پس از آن صورت گرفت كه دونالد ترامپ، رييس‌جمهوري ايالات متحده به طور جداگانه با هر دو طرف صحبت كرد كه در ابتدا از آن به عنوان يك پيشرفت در بحران ياد شد. لازم به ذكر است اين تماس نخستين ارتباط رسمي بين رياض و دوحه از زمان آغاز بحران بود. رسانه‌هاي دولتي در هر دو طرف گزارش دادند كه امير شيخ تميم بن حمد آل ثاني و محمد بن سلمان وليعهد عربستان در مورد نياز به گفت‌وگو براي حل بحران صحبت كردند.
طبق آنچه آژانس خبري عربستان سعودي منتشر كرده، امير قطر در اين تماس تلفني تمايل خود را براي نشستن سر ميز مذاكره و بحث در مورد خواسته‌هاي چهار كشور عنوان كرده است و اعلام جزييات بيشتر منوط به آن شد كه عربستان با بحرين، مصر و امارات مشورت كند و پس از آن موافقت آنها اعلام شود. در همين حال خبرگزاري قطر اعلام كرد كه وليعهد عربستان سعودي پيشنهاد داده است كه دو فرستاده براي حل مسائل بحث برانگيز تعيين شود به گونه‌اي كه بر حاكميت دو دولت تاثيرگذار نباشد.
اما مدت كوتاهي پس از انتشار اين خبر از سوي خبرگزاري قطر، عربستان سعودي، قطر را متهم كرد كه در مورد گفت‌وگو جدي نيست و گفت كه ارتباطات بين دو طرف را به حال تعليق در مي‌آورد. به گفته بسياري از تحليلگران، عربستان سعودي به‌شدت از رسانه‌هاي دولتي قطري ناراضي است كه به گونه‌اي جلوه داده نشده كه نشان دهد اين تماس تلفني از سوي دوحه بوده است و شايد چندان تمايلي از سوي عربستان وجود نداشته كه جزييات بيشتري از آنچه خبرگزاري‌هاي عربستاني منتشر كردند، منتشر شود. لازم به ذكر است عربستان سعودي، بحرين، مصر و امارات متحده عربي كه قطر را مورد محاصره و تحريم قرار داده‌اند ليستي از شرايط را براي لغو تحريم‌ها ارايه كرده‌اند كه برخي از آنها عبارتند از: بسته شدن خبرگزاري الجزيره، كاهش روابط با ايران و بسته شدن كانال‌هاي تامين مالي شبكه‌هاي تروريستي، اتهامي كه همواره قطر آن را انكار كرده است. از سوي ديگر تاكنون كويت با حمايت قدرت‌هاي غربي از جمله امريكا تلاش فراواني براي به پايان رساندن اين بحران انجام داده اما تاكنون به نتيجه نرسيده است. در روز جمعه نيز شخص دونالد ترامپ با قطر، عربستان و امارات متحده مذاكراتي را انجام داد تا بتواند بخشي از بحران را كاهش دهد اما اگرچه اين تماس با سرعت به نتيجه رسيد، اما در نهايت شرايط به سمت تعليق مذاكرات پيش رفت. طبق بيانيه‌اي كه كاخ سفيد منتشر كرد، دونالد ترامپ در مذاكرات سه‌جانبه خود بر وحدت ميان شركاي عربي ايالات متحده براي ارتقاي ثبات در منطقه و مبارزه با تهديدات ايران تاكيد كرده و آن را ضروري دانسته است. طبق بيانيه كاخ سفيد ترامپ تاكيد كرده است، كه تمام كشورها بايد بر تعهدات خود پايبند باشند و براي شكست دادن تروريسم و قطع كمك‌هاي مالي براي گروه‌هاي تروريستي و مبارزه با ايدئولوژي‌هاي افراطي تلاش كنند.
اما در حال حاضر اختلاف نظر عمده ميان دو طرف اين است كه بحث و صحبت تلفني چگونه آغاز شده است. طبق گفته خبرگزاري عربستان سعودي، اين تماس با درخواست قطر براي بحث در مورد تمايل براي گفت‌وگو با چهار كشور در خصوص خواسته‌هاي آنها بوده است. اما قطر در بيانيه‌اي عنوان كرد كه اين تماس تلفني با درخواست دونالد ترامپ، رييس‌جمهوري ايالات متحده صورت گرفته است. كه به نظر مي‌رسد با توجه به نحوه و زمان تماس تلفني روايت قطري‌ها از اين تماس صحيح‌تر به نظر مي‌رسد.
با اين حال نشانه‌ها حاكي از آن است كه دونالد ترامپ و تيم سياست خارجي او تلاش‌هاي خود براي حل بحران متحدين ايالات متحده در منطقه را افزايش داده‌اند. دونالد ترامپ در نشست خبري روز هفتم سپتامبر با شيخ صباح احمد الصباح، اميركويت گفت: من معتقدم كه اين بحران را حل خواهيم كرد. وي افزود: اگر ما آن را حل نكنيم، شخصا يك واسطه در اينجا (كاخ سفيد) خواهم بود و اين كار به سرعت انجام خواهد شد.
گفتني است دونالد ترامپ در ماه مه ميلادي به عربستان سعودي سفر كرد و در آنجا از متحدان امريكا خواست تا اقدامي مشترك عليه تروريسم و ايران انجام دهند. اما بحران روابط قطر با 4 كشور عربي متحد امريكا موجب شد تا دستور كار ترامپ زيرسوال برود. ترامپ در حال حاضر از طرفين خواسته تا به يك راه‌حل ديپلماتيك مطابق با تعهدات بين رهبران عرب و دونالد ترامپ در ديدارهاي خود دست پيدا كنند.
در روز جمعه نيز ركس تيلرسون، وزيرخارجه امريكا مذاكراتي را با مقامات ارشد كويتي در وزارت خارجه در خصوص بحران قطر انجام داد و شرايط گفت‌وگو در مورد امنيت منطقه و پيشنهاد ميانجيگري امير كويت را نيز مورد بررسي قرار دادند. ركس تيلرسون در مورد امير كويت گفت: ما از تلاش‌هاي ايشان براي كمك به حل و فصل بحران قطر حمايت مي‌كنيم.
اما بسياري معتقدند كه ترامپ سيگنال‌هاي متضادي را در مورد حل اختلافات ارسال كرده است. او اول خود را ميانجي طرفين مي‌نامد و سپس تيلرسون از ميانجيگري كويت كه از آغاز بحران شروع شده پشتيباني مي‌كند. فرستاده‌هاي ديپلماتيك امريكايي به منطقه نيز تلاش خود را به منظور تقويت طرح امير88 ساله كويت براي ميانجيگري آغاز كرده‌اند. با اين حال شيخ صباح در كنفرانس خبري با ترامپ در روز پنج شنبه ابراز اميدواري كرد كه ميانجيگري كويت ميان عربستان و قطر به نتيجه برسد.
فرصت60 روزه براي مذاكره
عبد العزيز بن علي أحمد النعمه، سفير قطر در يونان در مصاحبه خود با يك روزنامه يوناني عنوان كرد كه دولت قطر توانايي رويارويي با وضعيت ناشي از محاصره براي مدت زماني طولاني را دارد. او در اين مصاحبه عنوان كرد، ما در حال حاضر بيش از 3هزار دعوي را براي ارايه به دادگاه‌هاي بين‌المللي آماده كرده‌ايم و 600 پرونده نيز در اتاق‌هاي بازرگاني آماده شده تا به دادگاه‌هاي بين‌المللي ارايه شود. او خاطرنشان كرد كه دولت قطر شكايتي را به سازمان تجارت جهاني (WTO) عليه تحريم‌هاي تجاري ارايه داده است تا از عواقب و آسيب‌هاي اقتصادي ناشي از محاصره اقتصادي جلوگيري كند. وي توضيح داد كه قطر اين شكايت را پس از آن ارايه كرد كه اميد خود را به بازنگيري موضع كشورهاي محاصره‌كننده از دست داد، رفتاري كه متناقض با هنجارهاي اجتماعي و قوانين بين‌المللي است. النعمه همچنين عنوان كرد كه كشورهاي محاصره‌كننده تنها دو گزينه دارند؛ يا اينكه با دولت قطر ظرف 60 روز مذاكره كنند، يا با تحريم‌هاي تجاري و بانك‌هاي بين‌المللي، در صورتي كه سازمان تجارت جهاني به نفع قطر حكم صادر كند روبه‌رو شوند. وي خاطرنشان كرد كه كشورهاي محاصره‌كننده نيز از اين موضوع رنج مي‌برند. چرا كه برخي بانك‌هاي بين‌المللي به دليل مشكلات ناشي از بحران خليج فارس، خدمات خود به قطر را به جاي دوبي از طريق مراكز خود در لندن و نيويورك انجام مي‌دهند. سفير قطر اظهار داشت كه، امضاي توافقنامه مبارزه با تروريسم ميان قطر و امريكا كه به تازگي صورت گرفت نشان‌دهنده آن است كه قدرت‌هاي بزرگ جهاني دولت قطر را به عنوان يك ائتلاف بين‌المللي عليه افراط گرايي و تروريسم مي‌شناسند و قطر نيز به تعهدات بين‌المللي خود براي ارتقاي صلح و امنيت بين‌المللي و تلاش براي حل اختلافات از طريق مسالمت آميز پايبند است. وي با اشاره به بهبود روابط ايران و قطر نيز گفت: بازگشت سفير قطر به تهران، نشان‌دهنده تمايل قطر براي توسعه روابط خود با ايران است و طبق بيانيه وزارت خارجه قطر ابراز اميدواري كرده است كه از سرگيري روابط ديپلماتيك دوحه و تهران، موجب تقويت روابط دو جانبه با جمهوري اسلامي ايران در همه زمينه‌ها شود.