يسرا بخاخ
با فرا رسيدن موعد برگزاري همه‌پرسي كردستان، هشدارها و تهديد‌هاي بغداد و كشورهاي همسايه عراق وارد مرحله عملياتي و اجرايي مي‌شود. بعد از ديدار فرمانده ستاد مشترك ارتش عراق با فرمانده ستاد مشترك ارتش تركيه، گزارش‌هاي رسانه‌اي حاكي است كه بغداد و آنكارا توافق كرده‌اند كميته بحران تشكيل دهند. روزنامه الرأي اليوم در خبري اختصاصي گزارش داد كه تيم مشترك و ويژه به صورت 24 ساعته براي بررسي تحولات همه‌پرسي جدايي كردستان و اقداماتي كه بايد در واكنش به اين مساله برداشته شود ديدار و رايزني مي‌كنند. در حالي كه پيش از اين تركيه گفته بود كه همه‌پرسي كردستان امنيت ملي تركيه را به خطر مي‌اندازد و گزينه نظامي روي ميز است، رزمايش بزرگ ارتش تركيه در شهر كُرد نشين سيلوپي در استان شرناق در نزديكي مرزهاي عراق و تركيه برگزار شده از طرف مرزهاي ايران هم رزمايش نيروهاي سپاه پاسداران با عنوان رزمايش محرم آغاز شده است. سردار سرتيپ دوم پاسدار حبيب شهسواري، سخنگوي رزمايش امنيتي محرم با اشاره به موفقيت‌آميز بودن اين رزمايش گفت: پيام رزمايش امنيتي محرم صلح، آرامش براي امنيت دوستان است. به اين ترتيب سخنگوي شوراي عالي امنيت ملي از مسدود شدن مرزهاي هوايي ايران با منطقه كردستان خبرداد و اعلام كرد: به درخواست دولت مركزي عراق، تمامي پروازهاي ايران به مقصد فرودگاه‌هاي سليمانيه و اربيل و همچنين پروازهاي عبوري از فضاي كشورمان از مبدا اقليم كردستان متوقف شد. اخبار تاييد نشده‌اي هم حكايت از اقدام مشابه تركيه در برابر كردستان و مسدود شدن آسمان اين كشور در برابر كردستان عراق منتشر شده است. سفارت امريكا در عراق هم به شهروندان خود كه در كردستان حضور دارند هشدار داده از وقوع درگيري‌هاي احتمالي همزمان با برگزاري همه‌پرسي كردستان بر حذر باشند. سفارت امريكا از شهروندان خود خواسته در مناطق مورد مناقشه ميان بغداد و اربيل تردد نكنند. حالا ديگر مي‌توان گفت كه واكنش‌هاي منطقه‌اي به همه‌پرسي كردستان از اعتراض‌هاي سياسي به دايره همكاري نظامي رسيده است و به گزارش روزنامه العرب مي‌توان اقدام نظامي تركيه يا ايران در پاسخ به همه‌پرسي كردستان را امري محتمل دانست. علاوه بر آن تركيه صراحتا اعلام كرده كه گزينه نظامي در مقابل كردستان عراق وارد است. در همين راستا العرب نوشته ممكن است نيروهاي پيشمرگه بتوانند وارد درگيري نظامي با نيروهايي مانند الحشد الشعبي شوند اما توان مقابله با چالش‌هاي نظامي خارجي را ندارند.
ناظران مسائل خاورميانه به روزنامه العرب چاپ لندن گفته‌اند تركيه يك اشتباه راهبردي در موضوع كردستان مرتكب شد، آن هم‌زماني بود كه مرزهاي خود را به روي كردستان عراق باز گذاشت و اجازه داد كه اين منطقه به صورت مستقل از دولت مركزي عراق، نفت كردستان را صادر كند. تركيه در آن زمان به اين فكر نمي‌كرد كه روزي آنها (كُردها) به صورت جدي قدم در راه برگزاري همه‌پرسي و جدايي از عراق خواهند گذاشت كه اين مساله مرزهاي تركيه را نيز به خطر مي‌اندازد. پيش از اين نيز زماني كه عراق از تركيه خواست نيروهاي نظامي خود را از بعشيقه در شمال عراق خارج كند، آنكارا گفته بنا بر درخواست مسعود بارزاني براي آموزش نيروهاي محلي، نيروهاي خود را در مركز نظامي بعشيقه مستقر كرده است. منابع كُرد به روزنامه العرب گفته‌اند با وجود اينكه بارزاني تلاش مي‌كند خيلي مصمم به نظر برسد اما فشارهاي بين‌المللي و منطقه‌اي كه روزبه‌روز عليه او تشديد مي‌شود وضعيت را براي او به‌شدت دشوار كرده است.
حيدر العبادي، نخست‌وزير عراق هم در نشستي با حضور مسوولان ارشد سياسي، قضايي و نظامي عراق آخرين تحولات كردستان را مورد بررسي قرار داده است و گزينه‌هاي احتمالي براي پاسخ به اقدام كردستان عراق را مورد بررسي قرار داده است. يك منبع سياسي عاليرتبه به روزنامه العربي الجديد گفته كه احتمالا مرحله پيش رو يكي از خطرناك‌ترين مراحل تاريخ عراق است. در حالي كه حيدر العبادي پيش از اين گفته بود بغداد براي يك تكه زمين نمي‌جنگد و در كردستان اقدام نظامي نخواهد داشت، به گفته اين منبع گزينه اقدام نظامي بر روي ميز العبادي وجود دارد و گفت عصيان‌گري مسعود بارزاني در مقابله با دولت مركزي باعث شده تا كشور به ورطه بحران جديدي كشانده شود. ابراهيم جعفري، وزير خارجه عراق دستور داده تا ماموريت هر سفير كُرد عراقي كه در همه‌پرسي جدايي كردستان مشاركت مي‌كند به حالت تعليق در‌آيد و مسووليت اداره سفارت به فرد ديگري موكول شود. در همين راستا ائتلاف ملي عراق كه جلسه ناموفقي با هيات اعزامي كردستان در بغداد داشته از نخست وزير خواست تا دستور دهد همه مسوولان ارشد كُرد كه در پست‌هاي مهم دولتي عراقي هستند و با برگزاري همه‌پرسي مخالفت نكرده‌اند از پُست خود تعليق شوند. در همين راستا صادق اللبان، نماينده پارلمان عراق از اين ائتلاف گفت كه سكوت مسوولان كُرد در خصوص برگزاري همه‌پرسي نوعي همدستي به شمار مي‌رود به همين دليل بايد از حقوق و حاكميت خود دفاع كنيم.
كردها در عراق چه كم دارند؟
فاروق يوسف، نويسنده و تحليلگر عرب در خصوص اينكه چرا در مقابل برگزاري همه‌پرسي كردستان مقاومت صورت مي‌گيرد نوشته كه زيرا كُردها در كردستان چيزي كمتر از يك دولت مستقل ندارند. پرچم، سرود ملي، ارتش، نهاد امنيتي، رسانه كُرد زبان، رييس‌جمهور، كابينه و پارلمان و مرزي كه هيچ فردي حق تجاوز به آن را ندارد، كردستان براي اينكه يك دولت مستقل باشد چه چيزي كم دارد؟ پاسخ اين سوال را بايد در جاه‌طلبي بارزاني جست‌وجو كرد زيرا شراكت از ديد بارزاني و كساني كه از او حمايت مي‌كنند به معناي همكاري براي ساخت دولت عراق جديد نيست بلكه اين شراكت از ديد او نابودي دولت عراق، استفاده از ثروت‌هاي ملي كشور و فراهم كردن بهترين شرايط در داخل دولت عراق براي كُردها و منافع كُردهاست. به همين دليل سفارتخانه‌هاي عراق در خارج از اين كشور به تريبوني براي مسوولان كُرد تبديل شد تا براي استقلال مورد نظرشان تبليغ كنند.
استقلال تنها راه موجود است
مسعود بارزاني در آخرين نشست خبري خود قبل از همه‌پرسي هم گفت كه بغداد باعث شده تا رياست منطقه كردستان تصميم بگيرد تا همه‌پرسي را برگزار كند. وي شراكت با بغداد را تمام شده توصيف كرد و گفته كه در واقع در عراق شراكت واقعي وجود ندارد. رييس منطقه كردستان عراق گفت: خيلي تلاش كرديم تا اوضاع را به بغداد و جامعه جهاني حل و فصل كنيم اما اين بغداد بود كه از پذيرش ما خودداري كرد. وي ادامه داد كه حدود يك سال پيش به بغداد سفر كرده تا در خصوص اختلالي كه در اجراي مبدأ همكاري و شراكت ميان بغداد و اربيل ايجاد شده بود گفت‌وگو كند اما به گفته او فرهنگ سياستمداران در بغداد عدم اعتراف به حقوق مردم كُرد است. بارزاني گفت: چه ضرري دارد كه مردم نظر خود را بيان كنند؟ همه‌پرسي گام اوليه به سوي اظهار رأي كُردها و بيان اين است كه آنها براي آينده خود چه مي‌خواهند. بعد از همه‌پرسي روندي طولاني طي خواهد شد و قرار است بعد از همه‌پرسي مرزهاي كردستان را مشخص كنيم بلكه مذاكرات مفصلي با بغداد خواهيم داشت كه شايد يك يا دو سال به طول بينجامد. وي افزود: مذاكرات با بغداد بر اساس ايجاد رابطه خوبي ميان دو همسايه خواهد بود و ما مي‌خواهيم رابطه خوبي كه ميان پيشمرگه و ارتش عراق وجود دارد حفظ شود. بارزاني گفت كه اجازه نخواهيم داد ميان كُردها، اعراب و تركمان‌ها نزاعي ايجاد شود و اختلافات در حد اختلاف‌هاي سياسي باقي خواهد ماند. وي تاكيد كرد كه رژيم مورد نظر او بر اساس قانون اساسي كه مردم كردستان با آن موافقت كنند شكل خواهد گرفت و افزود: مطالبات ما تنها از طريق استقلال محقق مي‌شود، واكنش‌ها هم هرچه باشد از سرنوشت سياه پيش روي ما بهتر است، جامعه جهاني در نهايت اين حقيقت را مي‌پذيرد.
بارزاني خطاب به كشورهاي مجاور عراق هم گفت در طول 25 سال ثابت كرده كه ما عامل ثبات در منطقه بوده‌ايم و كُردها مي‌خواهند روابط خوبي با كشورهاي مجاور داشته باشند به همين دليل دست دوستي را به سوي آنها دراز مي‌كنيم و اميدواريم آنها نيز چنين كنند. رييس منطقه كردستان عراق گفت: ما اشتباه كرديم كه در سال 2003 به سوي بغداد آمديم بايد سال 2008 رهاي‌شان مي‌كرديم.
وي در پاسخ به خبرنگاران هم گفت كه نيروهاي پيشمرگه دستور دارند كه امنيت را حفظ كنند و هيچ طرفي را تحريك نكنند، با اين حال تاكيد كرد كه كردستان پاسخ هر اقدام تحريك‌آميزي در كركوك را مي‌دهد. بارزاني در خصوص تصميم ايران براي بستن حريم هوايي خود به روي كردستان گفت: از اين موضوع اطلاع نداشتم اما ايران آزاد است كه هر تصميمي مي‌خواهد بگيرد. وي در خصوص بيانيه تلويزيوني نخست‌وزير عراق هم گفت كه من تا زماني كه العبادي به من حمله نكند به او حمله نمي‌كنم و به اظهارات او واكنش نشان نمي‌دهم زيرا قرار است همسايگان خوبي براي هم باشيم و با بغداد در خصوص پرونده‌هاي نفت، گاز، آب، مرز و روابط دو جانبه گفت‌وگو خواهيم كرد.
وي همچنين در خصوص گزارش‌هاي منتشر شده درباره حضور سردار قاسم سليماني در كردستان عراق گفت: بله ايشان اينجا حضور داشتند و من شخصا با ايشان ديدار كردم.
از فاسدان بپرسيد
حيدر العبادي، نخست‌وزير عراق هم همزمان با نشست خبري مسعود بارزاني در نطقي تلويزيوني اعلام كرد كه از درخواست از مردم براي بازگشت به دوره تاريكي متعجب و حيرت زده شده‌ايم، مخالف از دست دادن شهروندان كُرد خود هستيم و با دولت قوميتي و نژادپرست هم مخالفيم.
وي تاكيد كرد كه اكثر مشكلات كردستان داخلي است و ربطي به بغداد ندارد و در صورت دعوت به جدايي اين مشكلات تشديد خواهد شد. حيدر العبادي گفت: چرا پرداخت حقوق‌ها در كردستان متوقف شده است؟پول نفت كردستان در كجا هزينه مي‌شود؟ در حالي كه سود حاصل از فروش نفت كردستان معادل يك چهارم كل نفت عراق است چرا سود حاصل از فروش آن مانند آنچه در بغداد رخ مي‌دهد وارد يك حساب مشخص نمي‌شود؟ اربيل استقلال را بهانه كرده تا از انتشار اطلاعات مربوط به سود فروش نفت كه حاكي از فساد مالي است جلوگيري كند.
نخست وزير عراق تاكيد كرد كه برگزاري همه‌پرسي از يك طرف خلاف قانون اساسي عراق است به همين دليل با آن كنار نمي‌آييم و دولت اقداماتي براي حفظ وحدت عراق اتخاذ خواهد كرد. حيدر العبادي خطاب به شهروندان كُرد عراقي گفت كه از مسوولان كُرد بپرسيد سود حاصل از فروش روزانه 900 هزار بشكه نفت چه شده؟ چرا حقوق‌ها را در منطقه كردستان افزايش نداده‌اند؟ از مسوولان منطقه كردستان بپرسيد كه چرا اجازه نمي‌دهند نظارتي بر دارايي‌هاي عمومي وجود داشته باشد. چون مي‌خواهند فساد اداري و مالي خود را به بهانه استقلال بپوشانند.