عربستان سعودي براي فرار از فشارهاي بين‌المللي نخست‌وزير لبنان را مقابل دوربين «المستقبل» نشاند
سكانس جديد؛ اعتراف تلويزيوني حريري
سارا معصومي
غيبت سعد حريري، نخست‌وزير مستعفي لبنان از وطن 10 روز شد. هشدارهاي داخلي و بين‌المللي به دولت عربستان سعودي براي بازگرداندن نخست وزير يك كشور مستقل ديگر بالا گرفته است. در حالي كه برخي رسانه‌هاي فرانسوي چند روز پس از سفر رييس‌جمهور فرانسه به عربستان سعودي افشا كرده‌اند كه امانوئل ماكرون درخواست ديدار با سعد حريري را داده اما مورد موافقت محمد بن سلمان قرارنگرفته است، ميشل عون رييس‌جمهور لبنان نيز به رياض هفت روز فرصت داده تا تكليف حضور مشكوك سعد حريري در رياض را مشخص كند. در اين ميان روز يكشنبه خيابان‌هاي بيروت شاهد مراسم سالانه دو ماراتن بود كه هر سال در اين بازه زماني برگزار مي‌شود و عمدتا بهانه آن نيز حمايت از تحقيقات پزشكي يا مسائل حقوق بشري است. اما اين‌بار ميشل عون از شركت‌كنندگان در اين ماراتن خواست تا براي بازگشت سعد حريري به لبنان بدوند. بنابراين اين‌بار سوژه اين ماراتن نخست‌وزير مفقود لبنان بود.
جوانان لبناني با لباس‌هاي عمدتا قرمز و سفيد و در حالي كه پلاكاردهايي حامل دستنوشته‌هاي خاص را در دست داشتند در اين ماراتن شركت كردند. در طول مسير ماراتن پلاكاردهايي ديده مي‌شد كه بر روي آن نوشته بود: مي‌خواهيم نخست وزيرمان به لبنان بازگردد. همزمان با برگزاري اين ماراتن، خط خبري واحدي در غالب رسانه‌هاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي دنبال شد كه در تمام آنها تاكيد شد كه سعد حريري با وجود ميل باطني خود در رياض نگهداري مي‌شود. شامگاه شنبه رسانه‌هاي سعودي عكس‌هايي را از ديدار سعد حريري با ملك سلمان هنگام بازگشت پادشاه سعودي به رياض از مدينه منتشر كردند. تصاويري كه به ضم سعودي براي پايان دادن به ظن لبناني‌ها براي حصر نخست‌وزيرشان در رياض منتشر شده بود اما عجز پنهان در نگاه سعد حريري در خوش و بش با پادشاه سعودي گوياي واقعيت‌هاي بسياري بود. خيابان‌هاي بيروت همزمان با طولاني شدن غيبت سعد حريري مملو از پلاكاردهايي شده كه بر روي آن نوشته شده بود: همه ما منتظر تو هستيم سعد. شركت‌كنندگان در ماراتن همگاني روز يكشنبه در بيروت كلاه‌ها و تي‌شرت‌هايي بر سر و تن داشتند كه بر روي آنها نوشته شده بود: براي تو مي‌دويم. آسوشيتدپرس به نقل از يكي از شركت‌كنندگان در اين ماراتن نوشته است: لبنان در حال تجربه شرايط ويژه و بسيار سختي است. بسياري از مردم سعد حريري را دوست دارند و مايل به بازگشت وي هستند. ميشل عون، رييس‌جمهور لبنان كه 9 روز پيش از طريق تلويزيون العربيه متوجه استعفاي نخست‌وزير دولت خود شد در يك هفته گذشته بارها تاكيد كرده كه استعفاي حريري را نمي‌پذيرد و وي بايد به لبنان بازگردد و در كاخ رياست‌جمهوري دلايل استعفاي خود را به رييس‌جمهور ابلاغ كند. درحالي كه امانوئل ماكرون، رييس‌جمهور فرانسه در جريان سفري از پيش اعلام نشده راهي عربستان سعودي شد و البته موفق به ديدار با سعد حريري نشد، رسانه‌هاي لبناني اعلام كرده‌اند كه جبران باسيل، وزير خارجه لبنان براي بحث و رايزني با رييس‌جمهور فرانسه درباره وضعيت سعد حريري ظرف چند روز آينده به پاريس سفر خواهد كرد.
توطئه سعودي براي خانه تكاني در حزب المستقبل
عربستان سعودي نه تنها به اصلي‌ترين هدف خود كه شوراندن افكار عمومي در لبنان عليه ايران و حزب‌الله بود، نرسيد بلكه اين روزها اين تصاوير محمد بن سلمان، وليعهد سعودي است كه در گوشه و خيابان‌هاي بيروت به آتش كشيده مي‌شود. درحالي كه جريان المستقبل وابسته به خاندان حريري در بيانيه‌اي حمايت همه‌جانبه اين جريان از عربستان سعودي را اعلام كرده و خواهان مجازات كساني شده كه تصاوير وليعهد سعودي را به آتش كشيده‌اند، دخالت‌هاي رياض در امور داخلي لبنان پاياني ندارد. ثامر السبهان، وزير مشاور عربستان در امور شوراي همكاري خليج فارس در توييتر خود ادعاها در مورد شرايط نگهداري سعد حريري در لبنان را بي‌پايه و اساس خوانده و نوشته است: شما پدر او را كشتيد، اميد لبناني‌ها به داشتن زندگي مسالمت‌آميز و آرام را از بين برديد و اكنون تلاش مي‌كنيد او را هم از نظر سياسي و هم فيزيكي از بين ببريد. به زودي شخصي كه لبناني‌ها را فروخت و اكنون مردم را عليه ما تحريك مي‌كند، افشا خواهيم كرد.
اين ادعاي السبهان در حالي مطرح شده است كه رسانه‌هاي غربي مانند اينديپندنت، واشنگتن‌پست و رويترز در چند روز گذشته اخباري در مورد نحوه ورود حريري به رياض و وادار كردن وي به استعفا منتشر كرده‌اند كه در تمام آنها بر بي‌احترامي عربستان سعودي به نخست‌وزير لبنان و به نوعي در حصر نگاه داشتن وي اشاره شده است. رويترز در گزارشي در اين باره نوشته است: اقدام عربستان سعودي در وادار كردن سعد حريري به استعفا لبنان را بار ديگر به ميدان مشاجره‌هايي در خاورميانه بدل كرد كه در يك سوي آن ايران و در سوي ديگر آن عربستان سعودي ايستاده است. تا پيش از اين عراق، سوريه و يمن علنا و عملا ميدان اين رقابت‌ها بودند و اكنون نيز لبنان به محل اين منازعه بدل شده است. درحالي كه سعد حريري از ابتدا به دليل پيوندهاي خانوادگي‌اش با خاندان سعودي مهره رياض در بيروت به حساب مي‌آمد اما به نظر مي‌رسد كه رياض از عملكرد وي در قبال حزب‌الله لبنان راضي نيست و اعتقاد دارد كه وي نتوانسته پس از ترور پدر در سال 2005 ميلادي، از عهده مهار قدرت و نفوذ حزب‌الله برآيد. برخي از منابع لبناني مي‌گويند كه رياض خواهان جانشيني بها حريري به جاي سعد حريري بر رياست حزب المستقبل است. گفته مي‌شود كه بها حريري در عربستان سعودي به سر مي‌برد و در چند روز گذشته آل‌سعود از خانواده حريري خواسته‌اند كه براي بيعت با بها به رياض سفر كنند كه اين درخواست مورد موافقت خانواده حريري قرار نگرفته است. برخي از منابع نزديك به سعد حريري نيز مي‌گويند كه رياض همزمان با نگاه داشتن نخست‌وزير لبنان در حصر تلاش مي‌كند تغييراتي را در معماري حزب المستقبل صورت بدهد. سعد و بها حريري پس از ترور رفيق حريري در سال 2005 ميلادي رابطه پرتنشي را با هم تجربه كردند و اكنون نيز به نظر مي‌رسد كه رياض در حال سوءاستفاده از همين وضعيت است. با وجود گمانه‌زني‌هايي در مورد تلاش سعودي براي جايگزين كردن بها با سعد اما حزب المستقبل در بيانيه‌اي رسمي حمايت كامل و همه‌جانبه خود را از نخست‌وزير لبنان اعلام كرده است. درحالي كه سفر رييس‌جمهور فرانسه به عربستان‌سعودي دستاورد فوري را كه انتظار مي‌رفت، نداشته است اما برخي از منابع خبري ادعا مي‌كنند كه پاريس در حال طراحي راهي براي كاستن از فشارها بر سعودي در پرونده سعد حريري و همچنين كمك به حل بحران به وجود آمده در بيروت است. براساس اين طرح كه روزنامه راي‌اليوم آن را منتشر كرده مسوولان فرانسوي از سناريوهاي مختلفي براي كمك به عربستان در حل اين پرونده سخن مي‌گويند كه يكي از آنها انتقال حريري به پاريس براي اقامت موقت با اين بهانه است كه او در لبنان امنيت ندارد. اين سناريو با ادعاهاي رياض درباره دلايل استعفاي حريري هماهنگ است و پس از آن حريري مي‌تواند به بيروت بازگشته يا اينكه در فرانسه بماند. به نظر مي‌رسد اين سناريو موافقت اوليه عربستان را در مقابل سكوت حريري و تكذيب هرگونه بازداشتي در اين كشور به دست آورده است.
استعفا دادم تا ملت را شوكه كنم! شوك مثبت
در نهايت همه‌چيز طبق برنامه پيش رفت و سعد حريري، راس ساعت 22 به وقت تهران مقابل خبرنگار شبكه المستقبل نشست. همان‌طور كه پيش‌بيني مي‌شد پرسش‌ها بسيار نرم‌تر از آنچه كه يك خبرنگار لبناني مي‌توانست از نخست‌وزير مفقود كشورش در خاك كشور ثاني سوال كند طراحي شده بود. سعد حريري در اين مصاحبه زنده تلاش كرد از اضطرابي كه 9 روز قبل هنگام قرائت متن استعفا دچار آن شده بود فاصله بگيرد و مسلط‌تر برخورد كند. هرچند كه در پايان بخش نخست اين گفت‌وگو كه قريب به 25 دقيقه طول كشيد هنگامي كه از مردم لبنان سخن مي‌گفت بغض كرد و ادامه گفت‌وگو به 15 دقيقه بعد و پس از وقت استراحت موكول شد. نخست‌وزير مستعفي لبنان باز هم حزب‌الله و ايران را نشانه گرفت و ادعا كرد كه ايران در امور كشورهاي عربي دخالت مي‌كند و تمايلي به گفت‌وگو با عربستان سعودي ندارد. وي همچنين حزب‌الله را بازوي قوه قهريه و نظامي ايران در منطقه خواند و البته تاكيد كرد كه با شاخه سياسي حزب‌الله مشكلي ندارد. وي استعفاي خود را اقدامي درست و سنجيده دانست و از آن دفاع كرد. مهم‌ترين عبارتي كه سعد حريري در گفت‌وگوي خود چندين بار به آن اشاره كرد شوك مثبت يا بيداري بخشي به مردم لبنان با استعفا بود. وي چندبار به كرات تكرار كرد كه اهل تظاهر و بازي با كارت استعفا نبوده و نيست و زماني دست به استعفا زده كه اين اقدام را در راستاي منافع لبنان ديده است. وي ادعا كرد كه وضعيت در لبنان و منطقه بسيار خطرناك بوده و براي آنكه مردم كشورش و منطقه را متوجه خطر كند دست به استعفا از خاك سعودي و آنهم به شكل ناگهاني زده تا به ظن خود اين شوك مثبت مردم را بيدار كند.
مانند پسر ملك سلمان هستم
وي در نخستين مصاحبه تلويزيوني پس از استعفا با خبرنگار شبكه متعلق به جريان المستقبل از ملك سلمان كه مي‌توان فرزند او محمد بن سلمان را معمار و مجري استعفاي حريري دانست دفاع كرد و گفت: ملك سلمان من را مانند پسر خودش مي‌داند و وليعهد عربستان نيز براي من قابل احترام است. ملك سلمان و وليعهد عربستان خواستار امنيت همه مناطق لبنان است. عربستان بيشتر از ساير كشورها در جنگ سال 2006 اسراييل عليه لبنان به ما كمك كرد. عربستان به اقتصاد، برق و آب لبنان كمك مي‌كند، اما ديگران چه كمكي به اين كشور مي‌كنند؟
سعد حريري كه تلويزيون ملي لبنان از پخش نخستين مصاحبه وي به دليل فرمايشي بودن آن خودداري كرد در پاسخ به چند سوال در مورد اينكه چرا از خاك سعودي استعفا داده ادعا كرد كه شايد بهتر بود اين استعفا را در بيروت مي‌داد اما شرايط امنيتي خطرناك بود و جان وي نيز در خطر كامل قرار داشت. اين ادعاي سعد حريري در حالي مطرح شد كه چندساعت پس از استعفاي وي، جوانان لبناني عكس‌هاي سلفي خود با او در فرودگاه بيروت چندساعت پيش از استعفا را منتشر كرده بودند و به نظر نمي‌رسيد كه حريري خندان در آن تصاوير، نگران امنيت جاني خود باشد.
«به زودي» به لبنان باز مي‌گردم
نخست وزير مستعفي لبنان كه البته استعفاي او به گواه ميشل عون هنوز پذيرفته نشده است در بخش‌هايي از اين مصاحبه تاكيد كرد كه به لبنان بازخواهد گشت اما قيد زماني كه براي اين بازگشت به كار برد كاملا مبهم بود و تنها به گفتن اين جمله كه به زودي بازمي گردم اكتفا كرد. در حالي كه مردم لبنان روز گذشته در حمايت از حريري دو ماراتن را انداخته بودند و پلاكاردهايي را بر دست گرفته بودند كه خواهان بازگشت وي به وطن بود، حريري در اين مصاحبه تلويزيوني ادعا كرد كه تصورات اشتباهي در مورد وي در داخل لبنان وجود دارد و به همين دليل وي تصميم به گفت‌وگو با المستقبل گرفته است.
دولت سوريه وداعش مرا تهديد كردند
در حالي كه استعفاي حريري، لبنان را در شوك سياسي فرو برده و مردم عادي ده روز گذشته را با خبرهاي جنگ به شب رسانده‌اند، سعد حريري ادعا كرد كه براي محافظت از خود و خانواده‌اش به رياض رفته و مايل نيست فرزندانش شاهد آن چيزي باشند كه وي با ترور پدرش رفيق حريري در سال 2005 شاهد آن بود. وي در اظهاراتي تازه ادعا كرد كه دولت سوريه و جريان‌هاي وابسته به داعش و جبهه النصره نيز او را تهديد كرده‌اند.
به ولايتي گفتم مخالف دخالت ايران هستم!
سعد حريري كه هم در نطق استعفا و هم در گفت‌وگوي تلويزيوني شب گذشته اتهام‌هاي بي‌سابقه‌اي را عليه ايران مطرح كرد، در بخش‌هايي از اين مصاحبه تاكيد كرد كه منفعت لبنان در اين است كه روابط خود با همه كشورها را حفظ كند. حريري كه هم استعفاي خود را از خاك سعودي اعلام كرد و هم نخستين مصاحبه تلفني را از رياض انجام داد باز هم ادعا كرد كه عربستان در امور لبنان دخالت نمي‌كند و اين ايران است كه در امور داخلي اين كشور دخالت مي‌كند. وي در اين باره گفت: ما مخالف اين هستيم كه ايران از لبنان به عنوان محوري ضد كشورهاي عربي استفاده كند.
استعفاي سعد حريري تنها چندساعت پس از ديدار با علي‌اكبر ولايتي، مشاور مقام معظم رهبري در امور بين‌الملل صورت گرفت و همين مساله گمانه‌زني‌هاي بي‌پايه و اساسي در مورد نقش ايران در اين استعفا را ايجاد كرده بود كه نخست‌وزير لبنان در مصاحبه شب گذشته خود اين ادعاها را رد كرد و گفت: ولايتي در ديداري كه با من در بيت‌الوسط (محل اقامت نخست‌وزير) داشت به هيچ‌وجه مرا تهديد نكرد من هم روشن و صريح به او گفتم كه مخالف دخالت‌هاي ايران در امور داخلي كشورهاي عربي و لبنان هستيم.
استعفا را پس مي‌گيرم به شرطي كه...
در حالي كه سيد حسن نصرالله، دبيركل حزب‌الله لبنان در سخنراني اخير خود تاكيد كرده بود كه حريري بايد به وطن بازگردد و سپس اعلام كند كه آيا استعفا مي‌دهد يا خير، حريري پنجره‌اي براي بازپس گرفتن استعفاي خود باز كرد و گفت: به شرطي قبول مي‌كنم، استعفاي خود را پس بگيرم كه حزب‌الله قبول كند، بي‌طرف باشد.
نخست‌وزير مستعفي لبنان در پاسخ به پرسشي درباره حصر خود گفت: از زماني كه وارد عربستان شدم، در منزل خودم هستم و در هيچ مكان ديگري به سر نبرده و نمي‌برم. در عربستان آزاد هستم و مي‌توانم فردا رياض را ترك كنم. سفر من به امارات نيز براي تشريح مواضع لبنان نسبت به ابوظبي بود.
همزماني استعفا من با بازداشت‌ها تصادفي بود
در حالي كه تنها چند ساعت پس از استعفاي سعد حريري موجي از بازداشت‌ها در عربستان سعودي آغاز شد و بيش از 10 شاهزاده سعودي با حكم محمد بن سلمان به حصر برده شدند، حريري در گفت‌وگوي شب گذشته خود ارتباط ميان اين دو مساله را رد كرد و گفت: اميدوارم همان‌طوري كه در عربستان شاهد مبارزه با فساد هستيم، در لبنان هم شاهد آن باشيم. مبارزه با فساد در عربستان يك مساله داخلي است. استعفاي من با بازداشت‌هاي اخير عربستان به صورت تصادفي در يك روز اتفاق افتاد.
سعد حريري در ادامه اين مصاحبه، ادعاهاي رياض درباره نقش ايران و حزب‌الله لبنان در جنگ يمن را تكرار كرد و گفت: امروز سعودي ها در جنگ يمن كشته مي‌شوند و بخشي از مسوليت آن برعهده حزب الله است. وي در ادامه ادعا كرد كه به دستور ايران توطئه‌اي شكل گرفته بود تا لبنان وارد جنگ‌هاي منطقه‌اي شود.
سخنان حريري قابل استناد نيست
پيش از انجام مصاحبه سعد حريري، ميشل عون رييس‌جمهور لبنان تاكيد كرده بود كه به دليل وضعيت پيچيده و مبهم سعدحريري در عربستان، اظهارات وي اعتباري ندارد. دفتر رييس‌جمهور لبنان در بيانيه‌اي كه روزيكشنبه منتشر كرد، به‌سخنراني برنامه‌ريزي شده سعدحريري، نخست‌وزير مستعفي اين كشور واكنش نشان داد. در اين بيانيه آمده است: آزادي‌هاي حريري محدود شده، شرايط اقامت اجباري به وي تحميل شده و حتي از ارتباطات با افراد خانواده‌اش محروم شده است. بر اين اساس هر آنچه كه وي گفته و خواهد گفت‌و تمامي مواضع وي و آنچه به وي نسبت داده شده، شك برانگيز بوده و نمي‌توان به آنها بر اين اساس كه نخست‌وزيري با اراده كامل خود گفته است، استناد كرد.