نگاهي به كارنامه فوتبال جهان عرب در جام‌جهاني
جام عربي
براي نخستين بار ۴ كشور عرب‌زبان در جام‌جهاني حضور دارند
رسول مجيدي
شنبه‌شب، شب بزرگي براي جهان عرب بود. تيم‌هاي تونس و مراكش به جام‌جهاني صعود كردند تا براي نخستين بار ۴ تيم عربي در مهم‌ترين مسابقات فوتبال دنيا حاضر باشند؛ عربستان، مصر، تونس و مراكش. قاره آفريقا كه در سال‌هاي گذشته همواره تيم‌هايي از مركزش راهي جام جهاني مي‌شدند حالا ۳ كشور شمالي و عربش را راهي جام‌جهاني كرده تا عيش فوتبال دوستان عربي كامل شود. اين در حالي است كه خيلي از مردم اين منطقه منتظر جام‌جهاني ۲۰۲۲ در يك كشور عربي (قطر) بودند اما گويا روسيه براي آنها خوش‌يمن‌تر بود. اما چه انتظاري از اعراب بايد در جام‌جهاني داشت؟ كارنامه آنها در ساليان قبل چگونه بوده؟
فوتبال در كشورهاي عرب‌زبان حسابي محبوب است. در اكثر زمان‌هايي كه تيم‌هاي محبوب اين منطقه به ميدان مي‌روند، جاي خالي در كافه‌ها و قهوه‌خانه‌ها پيدا نمي‌شود. به ويژه در مصر كه تيم‌هايش هواداران ميليوني دارند. مصر نخستين كشوري از اين منطقه بود كه به جام‌جهاني رفت. خيلي زود و در دومين دوره مسابقات كه در سال ۱۹۳۴ در ايتاليا برگزار مي‌شد، آنها تنها در همان راند اول بازي كردند و با شكست ۴ بر ۲ مقابل مجارستان قدرتمند حذف شدند. آن بازي‌ها به صورت تك‌حذفي برگزار مي‌شد و در آخر اين ايتالياي ميزبان بود كه جام را بالاي سر برد. اعراب بعد از آن ديگر رنگ جام‌جهاني را به خود نديدند تا سال ۱۹۷۰. سالي كه مكزيك ميزبان بود و مراكش (مغرب) براي نخستين بار در جام‌جهاني حاضر شد. آنها در مرحله گروهي در جايگاه آخر گروه ايستادند و تنها يك امتياز از بلغارستان گرفتند. در سال ۱۹۷۸ نوبت تونس بود تا طعم حضور در جام‌جهاني را بچشد. آنها هم در همان مرحله اول حذف شدند تا جهان عرب همچنان در تب صعود از گروه بسوزد.
دهه ۸۰ ميلادي اما وضعيت براي فوتبال اعراب بهتر شد. آنها در جام‌جهاني ۱۹۸۲ اسپانيا براي نخستين بار دو نماينده داشتند؛ الجزاير و كويت. الجزاير در آن سال اسير بدشانسي شد وگرنه براي نخستين بار به مرحله حذفي جام هم مي‌رسيد. آنها در گروهي كه سه تيم ۶ امتيازه وجود داشت به دليل تفاضل گل ضعيف‌تر قافيه را به آلمان غربي و اتريش باختند تا در گروه سوم شوند. الجزاير در آن سال تيم آلمان غربي كه نايب‌قهرمان جام شد را در نخستين بازي گروهي ۲ بر يك برد. بعد اما با دو گل به اتريش باخت. در بازي سوم آنها ۳ بر ۲ الجزاير را شكست دادند تا ۶ امتيازي شوند و در صدر گروه قرار بگيرند. بازي نهايي گروه اما فرداي اين پيروزي برگزار مي‌شد. بين دو كشور همسايه يعني آلمان غربي و اتريش. اگر اتريش مي‌برد يا مساوي مي‌كرد، به همراه الجزاير به مرحله بعد صعود مي‌كرد. آلمان هم اگر با برد پرگل از سد اتريش مي‌گذشت به همراه الجزاير مي‌رفت به مرحله حذفي. اين فقط برد با اختلاف كم آلمان بود كه هر دو كشور اروپايي را به مرحله بعد مي‌فرستاد. آلمان در دقيقه ۱۰ بازي گل زد و ديگر هيچ موقعيت گلي در بازي خلق نشد. همين باعث بحث‌هاي زيادي در سال ۱۹۸۲ شد. فيفا هم تصميم گرفت از جام جهاني بعدي بازي‌هاي آخر گروهي را همزمان برگزار كند تا امكان تباني از بين برود. در اين سال البته همانطور كه گفته شد كويت هم در جام‌جهاني حضور داشت اما آنها در گروه خود با تنها امتيازي كه از تيم چكسلواكي گرفتند چهارم شدند.
سال ۱۹۸۶ وضعيت براي جهان عرب بهتر هم شد. ۳ تيم در مكزيك حضور داشتند؛ مراكش، الجزاير و عراق. اين بهترين عملكرد اعراب تا آن زمان بود كه يك‌بار ديگر هم در جام‌جهاني ۹۸ فرانسه تكرار شد. در سال ۸۶ البته يك اتفاق مهم ديگر هم افتاد. مراكش در گروهي كه انگلستان، لهستان و پرتغال حضور داشتند صدرنشين شد و براي نخستين بار به مرحله حذفي راه يافت. آنها در مرحله بعد با يك گل به آلمان غربي كه نايب‌قهرمان جام شد، باختند. عراق و الجزاير اما در مسابقاتي كه حتي تيم سوم هم شانس صعود به مرحله بعد را داشت، در گروه‌هاي خود چهارم شدند. عراق همه بازي‌ها را باخت (به مكزيك ميزبان، پاراگوئه و بلژيك) و الجزاير هم تنها در بازي اول يك امتياز از ايرلند شمالي گرفت. البته دو تيم ديگر گروه حسابي قدرتمند بودند؛ اسپانيا و برزيل.
جام‌جهاني ۱۹۹۰ هم ميزبان دو تيم عربي بود؛ مصر و امارات. هر دو تيم در همان مرحله اول حذف شدند. امارات همه بازي‌هايش را باخت؛ به كلمبيا ۲-هيچ، به آلمان غربي ۵-۱ و به يوگسلاوي ۴-۱. مصر اما دو امتياز گرفت. با اين همه آنها هم مثل امارات در گروه‌شان آخر شدند. مصر در بازي اول با هلند ۱-۱ كرد و بعد به نتيجه بدون گل با جمهوري ايرلند رسيد. آنها در بازي آخر با يك گل به انگلستان باختند.
سال ۱۹۹۴ براي نخستين بار عربستان سعودي به جام‌جهاني رسيد. اين آغاز دوره شكوفايي فوتبال عربستان بود. آنها بعد از اين ۳ بار ديگر هم به صورت پشت سرهم به جام‌جهاني صعود كردند تا در اين زمينه ركورددار باشند. عربستان امسال براي پنجمين بار در جام‌جهاني حضور دارد تا از اين حيث با مراكش و تونس مساوي باشد. اما حضور ۴بار پشت سرهم آنها بين سال‌هاي ۹۴ تا ۲۰۰۶ قطعا به اين راحتي‌ها تكرار نمي‌شود. در سال ۹۴ علاوه بر عربستان، مراكش هم در جام‌جهاني امريكا حضور داشت؛ جامي كه بهترين نتيجه فوتبال عربستان را رقم زد. براي نخستين بار در اين جام دو تيم عربي باهم همگروه شده بودند. در گروه F چهار تيم حضور داشتند كه ۲تاي آنها عربستان و مراكش بودند. آنها در كنار هلند و بلژيك اين گروه را تشكيل مي‌دادند و جالب اينكه عربستان در اين گروه دوم شد و براي نخستين و آخرين بار به مرحله يك‌هشتم نهايي جام صعود كرد. آنها در بازي اول به هلند ۲-۱ باختند و بعد با همين نتيجه مراكش را مغلوب كردند. در بازي آخر هم عربستان با يك گل بلژيك را شكست داد تا راهي مرحله بعد شود. آنها در يك‌هشتم سه بر يك به سوئدي كه در جام سوم شد، باختند تا روياي‌شان به اتمام برسد. مراكش هم در آن گروه به هيچ تيمي نه نگفت و با صفر امتياز در رده چهارم ايستاد.
جام ۹۸ دوباره سه تيم عربي در جام حضور داشتند؛ مراكش، عربستان و تونس. مراكشي‌ها با ۴ امتياز در گروه‌شان سوم شدند. عربستاني‌ها با تك امتيازي كه از آفريقاي جنوبي گرفتند چهارم شدند. تونس هم با يك امتياز در قعر جدول خود قرار گرفت.
در سال ۲۰۰۲ تيم‌هاي عربستان و تونس نماينده اعراب در كره‌جنوبي و ژاپن بودند. هر دو تيم در قعر جدول جاي گرفتند. عربستان بدون امتياز و تونس با يك امتياز. شكست ۸ بر صفر عربستان مقابل آلمان تا سال‌ها خاطر هواداران فوتبال اين كشور را مي‌آزرد.
۲۰۰۶ آلمان هم دوباره اين عربستان و تونس بودند كه رهسپار جام‌جهاني شدند. اين‌بار هم دو تيم عربي باهم همگروه شدند. هر دو تيم تنها يك امتياز گرفتند آن‌هم در ديدار مستقيمي كه باهم داشتند و با نتيجه ۲ - ۲ به پايان رسيد.
سال‌هاي ۲۰۱۰ و ۲۰۱۴ تنها شاهد يك تيم عربي در جام‌جهاني بوديم. الجزاير در اين دو دوره تنها نماينده فوتبال اعراب در مهم‌ترين آوردگاه فوتبال بود. آنها در دوره گذشته با ۴ امتياز در رده دوم گروه خود ايستادند و به مرحله بعدي مسابقات راه يافتند. آنها در مرحله يك هشتم در يك بازي به يادماندني و در حالي كه ۹۰ دقيقه آلمان را متوقف كرده بودند در پايان و در وقت‌هاي اضافه ۲ بر يك به اين تيم باختند تا حذف شوند. آلمان اما تا فينال پيش رفت و قهرمان جام‌جهاني شد. حالا در روسيه براي نخستين بار چهار تيم عربي در جام‌جهاني حضور دارند؛ مراكش، عربستان، تونس و الجزاير. تيم‌هايي كه هريك وضعيت متفاوتي دارند و پيش‌بيني كارنامه آنها در جام پيش‌رو سخت است. تيم مصر را خيلي‌ها بهترين تيم فعلي جهان عرب مي‌دانند كه شايد با كمي شانس در قرعه‌كشي بتواند براي نخستين بار به مرحله حذفي صعود كند.