خطر رشد القاعده در جنوب سوريه
گروه جهان| در حالي كه اين روزها بسياري به حق، از شكست داعش و از بين بردن آن در خاك سوريه و عراق خوشحال هستند اما به نظر مي‌رسد كه اتفاقات جديدي در صحنه ميداني سوريه جريان دارد. در حال حاضر بخش عمده‌اي از مخالفان دولت در بخش جنوبي سوريه حضور دارند و عملا كنترل بخش زيادي از استان درعا را برعهده دارند كه هم‌مرز با اردن قرار دارد و اين نيروها مورد حمايت امريكا نيز هستند. اما به نظر مي‌رسد كه اتفاقات جديدي در اين منطقه در حال رخ دادن است. در گزارشي كه موسسه مطالعات جنگ امريكا منتشر كرده نشان مي‌دهد كه موج جديدي از ترورهاي نيروهاي رده بالاي شورشيان در درعا از آگوست 2017 آغاز شده است. بيش از 11 نفر از فرماندهان نيروهاي مخالف دولت در درعا و قنيطره تنها در ماه آگوست كشته شدند. هرچند اين اتفاق چندان جدي گرفته نشده و همگي مورد بي‌اعتنايي قرار گرفتند ولي به نظر مي‌رسد تحركات جدي در حال رخ دادن است. در اين حملات اكثرا عاملان ناشناس بودند و اين فرماندهان با استفاده از بمب‌هايي در ماشين يا از طريق بمب‌هاي كنار جاده‌اي و تيراندازي كشته شده‌اند. از 42 مورد تهاجمي كه توسط موسسه مطالعات جنگ امريكا از 5آگوست تا 21 نوامبر 2017 به ثبت رسيده است تقريبا 55 درصد اين عمليات‌ها موفقيت‌آميز بوده و توانسته‌اند مخالفان و فرماندهان نظامي شورشيان را مورد هدف قرار دهند و آنها را بكشند. اكثر اين فرماندهان نيز از جمله افرادي بودند كه با امريكا نزديك بودند و همكاري مي‌كردند. هرچند در نگاه اول مي‌توان گفت كه اين ترورها از سوي تروريست‌هاي داعش يا از سوي دولت سوريه براي تضعيف مخالفان بوده است اما همه آنها اينچنين نيست بلكه خبر ظهور نيرويي جديد درجنوب سوريه را مي‌دهد. طبق برآوردهاي صورت گرفته به نظر مي‌رسد كه القاعده قصد دارد اقدامات خود را پشت نقاب داعش يا دولت اسد انجام دهد تا به نوعي در خفا عمليات و استراتژي خود را پيش ببرد تا كسي چندان توجهي به آنها نداشته باشد. به احتمال زياد هيات تحريرالشام (HTS) گروه وابسته به القاعده قصد دارد از وضعيت بد امنيتي در جنوب سوريه به منظور پيشبرد اهداف خود براي گسترش قلمروي نفوذ خود و تضعيف يك رقيب در جنوب سوريه قدم بردارد. (هيات تحرير الشام در سال 2016 با گرد هم آمدن چند گروه تروريستي وابسته به القاعده در سوريه تشكيل شد.) القاعده در ماه مه 2017 بيش از 30 تن از مقام‌هاي ارشد خود را به منظور تسريع تلاش‌هايش براي مهار شورشيان ضددولت به منطقه جنوب سوريه اعزام كرد. مناطقي كه در حال حاضر شاهد بيشترين تلفات مخالفان هستيم. گفته مي‌شود كه القاعده از سال 2016 فعاليت‌هاي جدي و گسترده‌اي را در جنوب سوريه انجام داده است. زيرا با توجه به شرايط تروريست‌ها اميدي براي مبارزه با دولت ندارند و تنها به دنبال تثبيت موقعيت خود در مناطق تحت كنترل مخالفان و شورشيان هستند. از 42 حمله تروريستي كه توسط موسسه مطالعات جنگ امريكا در جنوب سوريه بين 5آگوست تا 21 نوامبر2017 به ثبت رسيده است، اكثر آنها در نزديكي شهرها و روستاهايي بوده است كه القاعده پيش‌تر فعاليت خود را در آن مناطق شروع كرده بود و عملا نفوذ زيادي در اين مناطق پيدا كرده است. اهداف آنها نيز كاملا شامل افراد و ساختارهايي مي‌شود كه با هيات تحريرالشام رقابت مي‌كنند.
القاعده قبلا نيز در محيط امنيتي مشابه سرمايه‌گذاري كرده است. آنها اقدامي كه اكنون در درعا پيش گرفته‌اند را در استان ادلب نيز اجرايي كردند و كاملا شرايط مخالفان مسلح را تحت‌الشعاع اقدامات خود قرار دادند. چرا كه در دوره‌اي استان ادلب مركز نيروهاي ارتش آزاد سوريه محسوب مي‌شد و تحت كنترل اين گروه قرار داشت درست به مانند شرايط حال حاضر استان درعا بود. نيروهاي القاعده زماني در ادلب قدرت خود را گسترش دادند كه توانستند با يكسري ترورها عليه فرماندهان و مقام‌هايي كه منطقه را كنترل مي‌كردند شرايط را در اختيار خود بگيرند. القاعده تلاش كرد تا گروه‌هاي مخالف حمايت شده از سوي ايالات متحده و رهبران اپوزيسيون در منطقه را كنار بگذارد. از همين رو در ژوئيه 2014 از سران جبهه انقلابيون سوريه (SRF) را مورد هدف قرار دادند و يك روند حذف فيزيكي را آغاز كردند. اين عمليات‌ها قبل از تشكيل جيش الفتح در ماه مارس2015 آغاز شد. اما پس از تشكيل اين گروه تروريستي و متحد شدن چند گروه تروريستي در قالب اين گروه القاعده عملا از طريق اين گروه سعي كرد تا نيروهاي خود در اين منطقه را تامين مالي و تجهيزاتي كند. القاعده قصد داشت تا از اين طريق بتواند كنترل كاملي براستان ادلب به عنوان بزرگ‌ترين استان در شمال غرب سوريه داشته باشد. بنابراين عمليات‌هاي موفقيت‌آميزي در راستاي ايجاد يك پناهگاه امن در اين منطقه انجام داد و عملا توانست ديگر گروه‌هاي سلفي تروريستي را در اين منطقه گردآوري كند و از طريق گروه تروريستي جندالاقصي حملات هدفمندي را عليه مخالفان در شمال سوريه انجام دهد. الگوي ترورها عليه گروه‌هاي مخالف تحت حمايت ايالات متحده در جنوب سوريه نشان مي‌دهد كه القاعده تلاش مي‌كند تا موفقيت‌هاي خود در استان ادلب را به مناطق ديگر سوريه نيز گسترش دهد. از همين رو به نظر مي‌رسد كه هيات تحريرالشام قصد دارد كه تحت پوشش داعش و ديگر گروه‌هاي تروريستي عمليات‌هاي خود را در جنوب تسهيل كند به نحوي كه رد پاي زيادي از خود باقي نگذارد.
در حال حاضر القاعده تلاش مي‌كند تا بقاياي گروه‌هاي مخالف و اپوزيسيوني كه تحت حمايت ايالات متحده در جنوب سوريه قرار دارند را كنار بگذارد تا بتواند يك مركز قدرت پايدار را در امتداد مرز سوريه- اردن ايجاد كند. يك عمليات تروريستي به نام القاعده مي‌تواند نخستين گام به منظور ايجاد يك تقسيم‌بندي ميان اپوزيسيون و تشكيل يك مركز براي القاعده در جنوب سوريه باشد. اما به نظر مي‌رسد در حال حاضر القاعده قصد دارد چراغ خاموش اين استراتژي خود را پيش ببرد. زيرا در حال حاضر القاعده عمليات ترور خود را براي اينكه چندان زير ذره بين قرار نگيرد و از هرگونه مجازات و حمله احتمالي عليه خود جلوگيري كند به شكل ديگري و با نام گروه‌ها و جناح‌هاي ديگري انجام مي‌دهد. همچنين گزارش‌ها حاكي از آن است كه القاعده همچنان به تلاش براي تثبيت جايگاه خود در ميان مردم محلي ادامه مي‌دهد تا با درهم تنيدن ميان مردم از هرگونه مداخله خارجي جلوگيري كند. آتش بسي كه اكنون ايالات متحده-روسيه و اردن در استان‌هاي درعا و قنيطره برپا كرده‌اند، محيطي سودمند را براي القاعده فراهم كرده و اين فضا تبديل به پناهگاهي امن در جنوب سوريه براي آنها شده است.
القاعده همچنين مي‌خواهد از تصميم دولت دونالد ترامپ براي پايان دادن به حمايت از گروه‌هاي مخالف و اپوزيسيون كه بناست تا پايان 2017 اجرايي شود بهره‌برداري كامل را ببرد. اين تصميم عملا به برنامه كمك به هزاران نفر نيروي مخالف در سوريه پايان خواهد داد چرا كه امريكا به اين نيروها آموزش و تجهيزات نظامي در اختيار آنها قرار مي‌داد تا بتواند زيرساخت‌هاي اوليه براي تامين امنيت و مديريت استان‌هاي قنيطره و درعا را ايجاد كند. از همين رو پيش‌بيني مي‌شود كه كاهش حمايت‌هاي خارجي به نيروهاي مخالف در جنوب سوريه در نهايت منجر به تقويت هرچه بيشتر القاعده در اين منطقه شود.