شورش عليه قلدرمآبي

سارا معصومي

هيچ‌كدام از تهديدها، منجر به تغيير نتيجه نشد. دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده و نيكي هيلي، نماينده اين كشور در سازمان ملل يك هفته گذشته را در نقش ژاندارم‌هاي بين‌المللي فرورفتند اما در نهايت آنچه قرار بود كشورهاي مستقل را هنگام راي‌گيري در مجمع عمومي سازمان ملل متحد بترساند در نقش معكوس ظاهر شد و آراي مثبت بيشتري را به نفع سرنوشت قدس در سبد فلسطيني‌ها انداخت. پنجشنبه 20 دسامبر به تاريخي فراموش نشدني براي سازمان ملل تبديل شد: 128 كشور به تصميم رييس‌جمهور ايالات متحده براي اعلام قدس به عنوان پايتخت رژيم اسراييل «نه» گفتند، 8 كشور (امريكا، توگو، پالائو، نائورو، ميكرونزي، جزاير مارشال، هندوراس و گواتمالا) به اضافه رژيم صهيونيستي به تصميم ترامپ آري گفتند و اين در حالي بود كه 35 كشور راي ممتنع به اين تصميم دادند و نمايندگان 21 كشور نيز ترجيح دادند غايب باشند. نكته قابل توجه در به صف ايستادن كشورهاي متحد امريكا در اروپا، آسيا و جهان عرب مقابل تصميم رييس‌جمهور ايالات متحده بود. ترامپ كه 48 ساعت قبل از راي‌گيري در مجمع عمومي سازمان ملل متحد از شوراي امنيت نيز 14 راي منفي دريافت كرده بود در ساعت‌هاي پايان دست به دامان تهديد مالي شد و هشدار داد كه كمك‌هاي مالي واشنگتن به كشورهايي كه به قطعنامه ضدامريكايي راي مثبت دهند قطع خواهد شد. نيكي هيلي نيز در نقش مبصر كلاس ظاهر شده و هشدار داده بود كه اسامي بدها را مي‌نويسم و به رييس‌جمهور تحويل خواهم داد. پس از اين تهديدهاي مالي كشورهاي مستقل عضو سازمان ملل توسط ايالات متحده بود كه رهبران و مقام‌هاي كشورهاي متفاوت مانند رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه خشم خود را عيان كرده و با حمله به رييس‌جمهور امريكا از اعضا خواستند كه راي خود را به دلارهاي امريكا نفروشند. گروكشي‌هاي كودكانه دولت ترامپ به پيش از جلسه راي‌گيري ختم نشد و نيكي هيلي كه به نظر مي‌رسد اين روزها تنها مشاور رييس‌جمهور در امور مربوط به سازمان ملل است پس از جلسه راي‌گيري تشكرنامه‌اي خطاب به كشورهايي كه به نفع تصميم ترامپ در مجمع عمومي راي دادند، راي ممتنع به صندوق انداختند يا در جلسه راي‌گيري حاضر نشدند منتشركرد. البته اين قدرداني به سبك امريكايي به تشكري خشك و خالي محدود نشد و نمايندگان اين كشورها به مهماني در ژانويه به ميزباني نماينده امريكا در سازمان ملل دعوت شدند. هرچند كه اين راي‌گيري جنبه اجرايي نداشت و تنها به عنوان ابزاري براي تشديد فشار بر دونالد ترامپ براي بازپس گرفتن تصميمش درباره قدس مطرح شد اما ضربه‌اي كه تعداد مخالفان اين تصميم به وجه و اعتبار امريكا در سازمان ملل زد به راحتي قابل جبران و ترميم نيست. متحدان قسم خورده و سنتي امريكا مانند بريتانيا، آلمان، فرانسه، ژاپن، عربستان سعودي، بحرين و ترجيح دادند راي مثبت خود به قطعنامه را در تاريخ ثبت كنند. برخي كشورها مانند كانادا، مكزيك و استراليا نيز صلاح را بر غيبت در راي‌گيري ديدند هرچند كه يكي از مقام‌هاي نزديك به دولت كانادا اعلام كرده بود كه قصد اوليه اتاوا دادن راي به نفع تصميم ترامپ بوده اما پس از آنكه رييس‌جمهور پاي تهديد مالي را به ميدان كشيده، اين كشور نيز براي پرهيز از كشوري وابسته به نظر رسيده از حضور در راي‌گيري انصراف داده است. دونالد ترامپ براي پرهيز از سرافكندگي در مجمع عمومي سازمان ملل گرد و خاك بسياري به راه انداخت اما زماني كه خاكسترهاي آتش به راه انداخته توسط وي و نيكي هيلي فرونشست، مشخص شد كه كشورهايي كه بيشترين كمك‌هاي مالي از واشنگتن را دريافت مي‌كنند نيز تهديدهاي رييس‌جمهور امريكا را جدي نگرفته و به قطعنامه راي مثبت داده‌اند. افغانستان، مصر، عراق و اردن و پاكستان كشورهاي حاضر در منطقه غرب آسيا هستند كه اتفاقا ترامپ اين روزها بسيار سرگرم سبك و سنگين كردن رابطه با برخي از آنها است. در ميان كشورهاي آفريقايي نيز نيجريه، اتيوپي، آفريقاي جنوبي و تانزانيا كه در ليست دريافت‌كنندگان كمك‌هاي واشنگتن هستند به تصميم ترامپ درباره قدس نه گفتند. در ميان 10 كشوري كه بيشترين كمك را از واشنگتن مي‌گيرند اين تنها كنيا بود كه از شركت در اين راي‌گيري سرباز زد. البته تعداد آراي ممتنع يا كشورهايي كه ترجيح دادند در جلسه راي‌گيري غايب باشند نيز نكته‌هاي بسياري را در خود جاي داده است. آسوشيتدپرس در گزارشي مختصر و مفيد درباره چند و چون آراي داده شده، ممتنع و غايب مي‌نويسد: «تمام اتفاق‌هاي رخ داده در مجمع عمومي سازمان ملل متحد نيز براي اسراييلي‌ها و امريكا بديمن نبودند. برخي از كشورهاي مهم و تاثيرگذار كه اكثر آنها در زمره كشورهاي حاضر در امريكاي لاتين و آفريقا هستند و در چندسال اخير اسراييل فعاليت‌هاي بسيار مالي را در خاك آنها انجام داده ترجيح دادند در اين راي‌گيري شركت نكنند يا راي ممتنع بدهند. با اين وجود نمي‌توان اين نكته را كتمان كرد كه راي مثبت چين و هندوستان به عنوان دوستان جاني تل‌آويو به نفع فلسطيني‌ها، بي‌بي را تا چه اندازه خشمگين كرده است.»آسوشيتدپرس در ادامه مي‌نويسد: «جهان عرب نيز به نفع فلسطين آراي خود را به سبد انداخت كه البته اين نتيجه با توجه به اهميت ماجراي قدس در ذهن فلسطيني‌ها از پيش مشخص بود. با اين وجود اين قابل پيش‌بيني بودن آراي اعراب از شدت ضربه‌اي كه كاخ سفيد از متحدانش در منطقه خورده، نمي‌كاهد. واشنگتن در حال تبيين رابطه خود با رياض، قاهره و ديگر كشورهاي سني اهل جهان اسلام است و اين راي منفي آنها به تصميم ترامپ مي‌تواند بر اما و اگرهاي پيش روي رييس‌جمهور ايالات متحده در همراهي با اين كشورها به خصوص در قضيه مربوط به اتحاد در برابر ايران بيفزايد. از سوي ديگر رد تصميم ترامپ درباره قدس مي‌تواند بر شكاف‌ها ميان كشورهاي عربي و ايالات متحده درباره آينده مذاكرات صلح ميان فلسطين – اسراييل نيز سايه بيندازد.»48 ساعت پس از پايان جلسه مجمع عمومي تحليل‌هاي عميق‌تر از آنچه در اين جلسه گذشت به دست افكار عمومي مي‌رسد. هرچند كه مهم‌ترين دستاورد اين جلسه دست ردي است كه بر سينه قلدرمآبي‌هاي امريكا در سطح بين‌المللي زده شد اما به نظر مي‌رسد كه جهان اسلام بايد تمركز بيشتري بر مساله فلسطين و آگاهي دادن به افكار عمومي در كشورهاي غيراسلامي درباره آن بكند. در فلسطين مردم و مقام‌هاي متفاوت با راهپيمايي، بيانيه و سخنراني‌هاي پرشور اين 128 راي را به حق به معناي حمايت جامعه جهاني از خود دانستند اما آسوشيتدپرس از زاويه ديگري نيز اين راي را بررسي كرده و آن را با راي سال 2012 در همين مجمع عمومي سازمان ملل متحد مقايسه كرده و نوشته است: فلسطيني‌ها احساس مي‌كنند كه حمايت جامعه جهاني را در اختيار دارند و البته كه آنها همواره در مجمع عمومي از چنين حمايتي برخوردار بوده‌اند و دليل آن هم اين است كه بر تعداد كشورهاي در حال توسعه كه با مساله فلسطين ابراز همدردي مي‌كنند در سطح بين‌المللي افزوده شده است. اما آنچه به هرحال بايد آن را تا حدودي نگران‌كننده دانست از مقام مقايسه آراي به نفع فلسطين در مجمع عمومي در سال جاري و سال 2012 به دست مي‌آيد. در جريان راي‌گيري در مجمع عمومي سازمان ملل در سال 2012، 138 كشور راي مثبت و به نفع فلسطين دادند و اين رقم در روز پنجشنبه به 128 مورد رسيد. مكزيك و آرژانتين دو كشوري كه نتانياهو در اوايل سال جاري ميلادي سفري به آن دو داشت سابق بر اين در راي‌گيري‌هايي از اين دست به نفع فلسطين راي مي‌دادند و اين در حالي است كه اين‌بار هر دو ترجيح دادند غايب ميدان باشند. دو كشور عضو امريكاي لاتين گوآتمالا و هندوراس حتي پا را از راي ممتنع يا غيبت فراتر نهادند و به اين قطعنامه راي منفي دادند. اوگاندا و سودان جنوبي نيز كه مورد ملاطفت نتانياهو در چندسال اخير قرار گرفتند در اين راي‌گيري غايب بودند و اين در حالي است كه هر دو سابقه حمايت از فلسطين را در كارنامه خود دارند. ميانمار و فيليپين دو كشوري كه هر دو با اتهام‌هاي نقض حقوق بشر روبه‌رو هستند نيز به ترتيب راي ممتنع داده و در جلسه حضور پيدا نكردند. هر دو اين كشورها در سال 2012 به نفع فلسطين در مجمع عمومي راي داده بودند. اما معناي راي مثبت بريتانيا، فرانسه و آلمان براي ايالات متحده چيست؟از اين پس امريكا نه فقط در پرونده‌هايي مانند صلح فلسطين – اسراييل بلكه در ماجراي توافق هسته‌اي با ايران نيز نمي‌تواند چشم اميدي به همراهي اروپايي‌ها داشته باشد. با اين وجود كشورهايي مانند لهستان، مجارستان و جمهوري چك كه رابطه دوستانه‌تري با اسراييل دارند و هر سه نيز دولت‌هاي ملي‌گرا را در اين مقطع زماني تجربه مي‌كنند در راي‌گيري شركت نكردند. البته كه اين شكاف در ميان كشورهاي اروپايي براي آينده تصميم‌گيري اتحاديه درباره يك رويكرد واحد در قبال مذاكرات صلح نيز مي‌تواند دردسرساز باشد. آيا ترامپ كمك‌هاي مالي به كشورهايي كه راي مثبت به قطعنامه ضدامريكايي دادند را قطع مي‌كند؟ نيويورك تايمز در پاسخ به اين سوال مي‌نويسد: ترامپ براي دست زدن به چنين اقدامي با محدوديت‌هاي بسياري روبه رو است و مي‌توان گفت كه عملا غيرممكن است كه واشنگتن بتواند در يك بازه زماني كوتاه‌مدت كمك‌ها به كشورهايي مانند مصر يا اردن را كه متحدان استراتژيك امريكا در خاورميانه هستند، قطع كند. نيويورك‌تايمز در ادامه مي‌نويسد: مقام‌هاي نزديك به رييس‌جمهور در كاخ سفيد مي‌گويند كه وي براي متوقف كردن بخش يا تمام كمك‌ها به برخي از كشورهاي دريافت‌كننده آمادگي كامل دارد و اين كشورها مي‌تواند حتي مصر را كه كمك به آن موظفي از سوي كنگره است را هم شامل شود. كاخ سفيد تابستان گذشته پرداخت كمك 300 ميليون دلاري به قاهره را به دليل برخي گزارش‌ها درباره نقض حقوق بشر در اين كشور متوقف كرد. البته در آن سوي ميدان نيز تحليلگراني هستند كه وابستگي امريكا به كشورهايي مانند اردن و مصر را قابل توجه مي‌دانند. البته سخنگوي وزارت امور خارجه ايالات‌متحده روز جمعه تاحدودي از اين وضع تند و تيز ترامپ فاصله گرفت و تاكيد كرد كه رييس‌جمهور اعتقاد دارند كه راي در مجمع عمومي سازمان ملل متحد تنها فاكتور تصميم‌گيرنده در روابط خارجي امريكا نخواهد بود.

حامياني كه وابسته مالي هستند

در ميان 10 عضو سازمان ملل كه به اين قطعنامه راي منفي دادند اسامي كشورهايي ديده مي‌شود كه شايد چندان هم نام‌آشنا يا تاثيرگذار در سطح بين‌المللي نباشند اما رابطه مالي آنها با ايالات متحده يا رژيم اسراييل به نوعي در قرار گرفتن آنها در كنار واشنگتن و تل آويو تاثيرگذار بوده است. كشوري مانند توگو، در سال 2015 قريب به 14 ميليون دلار كمك از ايالات متحده دريافت كرده است كه 6 ميليون دلار آن مربوط به مسائل بهداشتي و سلامت عمومي بوده و رقمي از آن نيز مختص به آموزش‌هاي نظامي و كمك‌هاي تجهيزاتي بوده است. هندوراس نيز در سال 2017 براساس برنامه‌ريزي‌هاي انجام گرفته قريب به دو ميليون دلار كمك از ايالات متحده براي مديريت مرزي دريافت كرده است و اين در حالي است كه اين كشور در فاصله سال‌هاي 2015 و 2016 نيز ميزبان قريب به 47 ميليون دلار كمك از واشنگتن بوده است. گواتمالا نيز براساس برنامه‌ريزي‌هاي اعلام شده از سوي وزارت خارجه امريكا در سال 2018 دريافت‌كننده بيش از 80 ميليون دلار كمك مالي از سوي امريكا خواهد بود. جزاير مارشال يكي ديگر از كشورهايي بود كه به فلسطيني‌ها در مجمع عمومي پشت كرد. براساس اطلاعات موجود روي وب‌سايت وزارت خارجه ايالات متحده، در جريان قحطي در جزاير مارشال در سال 2013 ميلادي در اين كشور ايالات متحده بيش از 5 ميليون دلار به اين كشور كمك مالي كرده است. علاوه بر اين امريكا به طور متوسط سالانه 70 ميليون دلار كمك به اين كشور تحت‌عناوين متفاوت مي‌كند. ميكرونزي نيز براساس توافق انجام داده با امريكا تا سال 2023 سالانه مبلغي قريب به 130 ميليون دلار از امريكا دريافت مي‌كند. كشور پالائو نيز در سال 2010 بسته همكاري‌هاي مشتركي را با امريكا امضا كرد كه عمر اين بسته 15 سال معرفي شده است. تا پايان سال 2011رقم تعيين شده براي اين بسته 148 ميليون دلار بوده است. كشور نائورو نيز از قاعده دريافت كمك‌هاي امريكا مستثني نيست و واشنگتن يكي از كمك‌كنندگان به اين كشور در حوزه‌هاي متفاوت سلامت عمومي، بهداشت و نظامي چه به شكل مستقيم و چه با واسطه‌گري نهادهاي بين‌المللي است.

شكست در صحن مهم‌ترين نهاد بين‌المللي

«نه» بلند به تصميم ترامپ درباره قدس در حقيقت يك شكست بزرگ در مهم‌ترين صحن بين‌المللي براي رييس‌جمهوري بود كه به دنبال موفقيت در حوزه سياست خارجي در قريب به يك سال گذشته از عمر دولتش بوده و هنوز هم در اين مسير موفقيتي به دست نياورده است. ترامپ يك بار سازمان ملل را به كلوپ تفريحي تشبيه كرده بود اما اكنون جدي‌ترين «نه» را از تريبون همين كلوپ شنيده است. البته ترامپ نخستين رييس‌جمهور ايالات متحده نبود كه چنين رابطه پرفراز و نشيبي را با سازمان ملل تجربه كرد. از زماني كه فرانكلين روزولت تلاش براي شكل‌گيري نهادي جهاني و بين‌المللي را پس از جنگ جهاني دوم آغاز كرد اين نهاد همواره از سوي دولت‌هاي مختلف در امريكا مورد انتقاد قرار داشته و گاه چهره‌هايي مانند سفير امريكا در سازمان ملل در دولت جرالد فورد سازمان ملل را نهادي خطرناك توصيف كرده‌اند. جورج بوش نيز در سال 2003 در همين سازمان ملل براي حمله به عراق با متحدانش به اختلاف خورد و البته رابطه واشنگتن با سازمان در دوره باراك اوباما توسعه پيدا كرد. البته ترامپ از زمان روزولت تاكنون نخستين رييس‌جمهوري است كه در يك سال نخست حضور در كاخ سفيد به اين حجم اختلاف با سازمان برخورد مي‌كند.