عليرضا كيانپور
همزمان با بالاگرفتن اعتراض‌ها در برخي شهرها و شهرستان‌هاي بزرگ و كوچك كشور، بار ديگر عملكرد صداوسيما به يكي از مهم‌ترين محورهاي مباحث انتقادي تحليلگران تبديل شد و برخي ناظران، انفعال اين رسانه عريض و طويل و رويكرد جانبدارانه آن را به نقد كشيدند. اين درحالي بود كه اين‌بار از يك كانال تلگرامي به عنوان محور بروز بسياري از مشكلات نام برده شد و در چنين شرايطي، ضعف عملكرد صداوسيما بيش از پيش مورد تاكيد قرار گرفت. تا آن‌جا كه روز گذشته علي علي‌عسگري رييس سازمان صداوسيما نيز در كنار وزراي اطلاعات، كشور و ديگر مسوولان امنيتي و انتظامي براي ارايه گزارش به جلسه غيرعلني مجلس رفت. براي اطلاع از برخي جزييات مطرح شده در اين نشست غيرعلني و بررسي دقيق‌تر انتقادها عليه صداوسيما به‌سراغ احسان قاضي‌زاده هاشمي، نماينده اصولگراي فريمان و يكي از دو عضو ناظر مجلس در شوراي نظارت بر عملكرد صداوسيما رفتيم.
باتوجه به مجموع مسائلي كه در روزهاي گذشته در رابطه با عملكرد صداوسيما مطرح شده، آيا شوراي نظارت بر عملكرد صداوسيما بنا ندارد گزارشي در اين رابطه تهيه و ارايه كند؟
اتفاقا ما هفته پيش و قبل از برگزاري جلسه غيرعلني مجلس، در شوراي نظارت بر عملكرد صداوسيما تشكيل جلسه داده و مسائلي را مطرح كرديم و ازقضا بنده جزو نخستين نمايندگاني بودم كه از همان روزهاي اول برپايي تجمع‌ها خواستار تشكيل جلسه غيرعلني در مجلس بودم.
تشكيل جلسه غيرعلني درباره اعتراض‌ها يا عملكرد صداوسيما؟
خير. تاكيدم بر تشكيل جلسه غيرعلني مجلس با محوريت اعتراض‌ها بود. با اين همه، روز دوشنبه هفته قبل در شوراي نظارت بر عملكرد صداوسيما تشكيل جلسه داده و قريب به 2 ساعت درباره جزييات و مباحث مختلف درخصوص اين اعتراض‌ها با محوريت عملكرد صداوسيما در اين راستا بحث كرديم و هفته قبل نيز اين نقاط ضعف، تذكرها و پيشنهادهاي لازم را جمع‌بندي كرده و اين جمع‌بندي اعضاي شوراي نظارت همان هفته قبل به‌صورت مكتوب به رييس سازمان صداوسيما ابلاغ شد. ما در طول يك سال گذشته به‌طور متوسط هر يكشنبه و سه‌شنبه پشت درهاي مجلس تجمع‌هاي مردمي از 40 نفر تا 4 هزار نفر داشتيم. اين تجمع‌ها نيز صرفا مربوط به سپرده‌گذاران موسسات مالي نبود و از تجمع بازنشستگان، صندوق فولاد، معلمان، نهضت سوادآموزي تا تجمع‌هاي كارگري و صنفي را شامل مي‌شد. وقتي بحث موسسه‌هاي مالي و اعتباري كه جامعه‌اي گسترده در كشور را دربرمي‌گيرد و حدود 3 ميليون نفر را شامل مي‌شود، ناديده گرفته و مشكلات‌شان را به‌لحاظ خبري نمي‌بينيم و در چنين شرايطي، شاهديم كه به‌جز صداوسيما، برخي سايت‌ها و خبرگزاري‌ها به اين موضوع مي‌پردازند، طبيعتا ابتكار عمل به دست رسانه رقيب مي‌افتد. در چنين شرايطي مخاطب به سمت رسانه‌اي جذب مي‌شود كه حرفي تندتر و راديكال‌تر مي‌زند. نكته ديگر اين است كه بعضا فشارهايي به صداوسيما مي‌آيد كه چرا به فلان موضوع مثلاً گراني تخم‌مرغ مي‌‌پردازد. حال آنكه اين وظيفه صداوسيماست كه به اين اتفاق‌ها بپردازد. در اين شرايط آقايان در حوزه خبر صداوسيما مي‌گويند ما مي‌خواهيم به اين مسائل بپردازيم اما با محدوديت‌هايي روبرو هستيم. معتقديم رسانه بايد چارچوب‌مند عمل كند و در شرايط بحراني، اتاق بحران داشته باشد و اگر الان زلزله‌اي در نقطه‌اي كشور رخ داد يا اعتراض و تجمعي صورت گرفت، در اتاق بحران صداوسيما اين مساله را مورد بررسي قرار دهد و تصميم‌گيري اين اتاق بحران منوط به تصميم‌گيري شوراي عالي امنيت ملي نشود. چرا كه به هر حال ممكن است تشكيل جلسه اين شورا مثلا چندين ساعت به طول بينجامد و گاهي ممكن است همين مساله منجر به عقب‌ماندگي رسانه از خط خبري شود.
شما تاكيد داريد كه صداوسيما نمي‌تواند به بحث گراني تخم‌مرغ نپردازد كه اين رويكردي درست است. اما همين رسانه، به‌راحتي از كنار اعتراض‌ها كه قاعدتا به‌مراتب مهم‌تر از گراني تخم‌مرغ است، مي‌گذرد و اين سوال پيش مي‌آيد كه نگاه جناحي در تصميم‌گيري‌هاي صداوسيما موثر است.
لااقل در بحث اين اعتراض‌ها كه همه جناح‌ها يك موضع گرفتند و نمي‌توان اين مساله را به اين شيوه تحليل كرد. چرا كه بسياري از افراد از جريان‌هاي مختلف اظهارنظر كرده و هركدام نيز به نوعي واكنشي يكسان داشتند.
مساله اين است اگر امروز دولت نسبت به مانور بيش از حد صداوسيما بر موضوع گراني تخم‌مرغ انتقاد دارد، به‌خاطر عقبه صداوسيما در برخورد جناحي با مسائل ديگر است.
شخصا معتقدم كه بايد درباره بسياري از مسائل مناظره برگزار كنيم و اساسا در مقطعي بحث‌مان با صداوسيما اين بود كه اگر اين رسانه فضا را ايجاد كند كه گفت‌وگو، ديالوگ و مناظره ايجاد شود و مردم حرف‌هاي كوچه و خيابان را در سطح رسانه ببينيد، هرگز اين وضعيت پيش نمي‌آيد كه يك كانال تلگرام محور جريان اعتراض‌ها شود. زماني كه در افكار عمومي به طور شفاف مسائل را بيان نكنيم و اين مسائل ساده را در سطوح پنهاني و زيرين رسانه‌اي عنوان كنيم، اين شائبه‌ها خواه‌ناخواه در افكار عمومي ايجاد مي‌شود. از طرفي بسياري از همين مردم نيز صف خود را از معترضان جدا كردند. اينكه بگوييم صداوسيما بايد به برخي مسائل نپردازد، درست نيست. معتقدم رسانه‌ها بايد در يك قاب و بستر منطقي، عقلاني و صادقانه با مردم گفت‌وگو كنند. مهم‌ترين ويژگي هر رسانه اين است كه صادقانه با مسائل برخورد كند.
آيا اين ناشي از رويكرد صادقانه صداوسيما است كه به عنوان مثال تحليلگري كه تا همين چندماه پيش در رسانه‌هاي خارجي كه از آن به عنوان رسانه‌هاي معاند ياد مي‌شود، به تحليل مسائل ايران مي‌پرداخت، امروز حداقل هفته‌اي يك‌بار در صداوسيما حاضر مي‌شود و تريبون دارد اما بسياري از چهره‌هاي سياسي اصلاح‌طلب داخل نظام كه دبيركل يك حزب رسمي كشور هستند و در رسانه‌هاي داخلي نيز مي‌نويسند، قادر به حضور در برنامه‌هاي صداوسيما نيستند؟!
صداوسيما همواره از چهره‌هاي اصلاح‌طلب هم دعوت كرده و ما هم تاكيد كرديم كه از همه گرايش‌ها و جناح‌ها براي حضور در برنامه‌هاي تحليلي تلويزيون و راديو دعوت شوند. هم‌اكنون نيز تاكيد ما اين است كه تمامي گرايش‌ها و جريان‌ها و گروه‌ها بتوانند در صداوسيما حاضر شده و اظهارنظر كنند.
چه كسي تشخيص مي‌دهد كه مثلا آن تحليلگر رسانه فارسي زبان بيرون از ايران به تلويزيون بيايد اما دبيركل يك حزب قانوني و شناسنامه‌دار نيايد؟!
اين مساله‌اي است كه بايد بطور مشخص مورد بررسي قرار گيرد.
يعني نظارتي در اين رابطه وجود دارد؟
بله! ما درباره حضور تمام گرايش‌هاي مختلف در برنامه‌هاي گوناگون صداوسيما آمار مي‌گيريم. به عنوان مثال در همين مجلس نيز نمايندگان از همه گرايش‌ها و فراكسيون‌هاي مختلف مجلس به تلويزيون مي‌روند. شما مي‌بينيد آقايان تابش، تاجگردون و كواكبيان به عنوان اصلاح‌طلبان مجلس به تلويزيون مي‌روند. ممكن است شما بگوييد چرا فلان چهره نرفته و خبرنگار ديگري نيز بگويد چرا فلان چهره ديگر نرفته است. اما بنده مي‌توانم بگويم در ميان نمايندگان از تمامي طيف‌ها و فراكسيون‌ها اعم از اصلاح‌طلب، اصولگرا و مستقل در برنامه‌هاي تلويزيون حاضر مي‌شوند.
آيا شما اين حق را به مخاطب مي‌دهيد كه از اين رويكرد صداوسيما اين‌طور برداشت كند كه اگر مخالف دولت باشيم، حتي اگر ماركسيست يا ساكن لندن باشيم، مي‌توانيم از تريبون صداوسيما استفاده كنيم و اگر موافق دولت باشيم، جايي در تلويزيون نداريم.
آن‌چنان كه گفتم اين مساله بايد بررسي شود. ما گزارش‌هايي تهيه كرده و باز هم به اين رويه ادامه مي‌دهيم اما بايد بر اين نكته تاكيد كنم كه ميزان حضور نمايندگان اصلاح‌طلب مجلس در تريبون‌هاي مختلف صداوسيما بسيار زياد است و حتي منجر به آن شده كه برخي نمايندگان اصولگرا و مستقل نيز اعتراض كنند و ما از آن سو نيز اعتراض‌هايي داشتيم.
شما به عنوان نماينده مردم فريمان، از بخشي از مردم خراسان نيز نمايندگي مي‌كنيد. اين روزها بعضا مطرح شد كه آتش اعتراض‌ها از آن منطقه و ازجانب برخي مخالفان دولت شعله‌ور شد. نظرتان چيست؟
اين آدرس انحرافي دادن به اعتراض‌ها است و كساني كه با اين آدرس‌هاي انحرافي موضوع را تحليل كنند، دچار اشتباه شده و اين اشتباه تداوم نيز خواهد يافت. واقعيت اين است كه يكي از دلائلي كه منجر به آغاز شدن اعتراض‌ها از مشهد شد، اين است كه بسياري از موسسه‌هاي مالي و اعتباري در اين منطقه بودند. البته نمي‌گويم تمام اين موسسات اما به هر حال پديده، ميزان، ثامن‌الحجج و افضل توس جزو موسساتي بودند كه با مشكلاتي روبرو شدند و مال‌باختگان آنها نيز به طور دايم مقابل استانداري و دادگستري تجمع‌هايي برگزار مي‌كردند. طبيعتا اينكه در تجمع‌هاي آنها نفوذي ازسوي معاندين صورت گرفته باشد يا اين تجمع‌ها به انحراف كشيده شده باشد، جاي بحث و بررسي دارد.
آيا سندي مبني بر اينكه نطفه اعتراض‌هاي سراسري مشخصا از تجمع‌هاي موسسات مالي و اعتباري كاشته شده باشد، در دست است؟ آيا در نشست غيرعلني ديروز به اين مهم اشاره شد؟
اين افراد در كانال‌هاي مختلف از تجمع‌هاي خود سخن گفته بودند اما اينكه بگوييم اين اتفاق به‌صورت سازماندهي شده ازسوي يك جريان سياسي مخالف دولت مديريت شده، مستند نيست و هيچ سندي در اين رابطه ارايه نشده است. البته ممكن است هركسي هر نوع تاويلي داشته باشد چرا كه ممكن است در اين تجمع‌ها انواع افراد و اشخاص حضور داشته باشند. ممكن است طيف‌هاي مختلف اجتماعي از سنين گوناگون حضور داشته باشند كه البته اين‌طور كه عنوان شد، 76 درصد بازداشت‌شدگان زير 30 سال بودند يا سطح تحصيلاتي پايين همچون ديپلم يا زيرديپلم داشتند. با اين حال اينكه بخواهيم بگوييم چون تجمع‌ها از آن خطه بوده و از خراسان به كل كشور هدايت شده، نظريه غلطي است.
آيا به عنوان يك فرد آشنا به رسانه، اين نظر را مي‌پذيريد كه باتوجه به آنكه شفافيت رسانه‌اي در اين ماجرا در سطحي حداقلي بود، تئوري‌هاي تحليل ماجرا به‌سمت تئوري‌هاي توطئه پيش رفتند؟!
اتفاقا يكي از خواسته‌هاي ما از رسانه ملي اين بود كه شفاف‌سازي بيشتري در اين رابطه داشته باشد تا مردم آگاه شوند تا بازار اين نوع گمانه‌زني‌ها بسته شود.
آيا اين گمانه‌زني كه عنوان شد سايت منتسب به يكي از مسوولان پيشين در شعله‌ور شدن آتش اعتراض‌ها نقش داشته را نيز ازجمله همين دست گمانه‌زني‌ها مي‌دانيد؟
اين بحث ديگري است كه مسوولان امنيتي بايد درباره آن نظر بدهند. به هر حال بايد عزيزان در مجموعه وزارت اطلاعات و اطلاعات سپاه موضوع را بررسي كنند و طبيعتا اگر به جمع‌بندي قطعي رسيدند، بايد برخورد قاطع و جدي با آن صورت گيرد.
آخرين سوال اينكه راهكار حل مشكل فيلترينگ تلگرام را چطور مي‌بينيد؟
در اين رابطه معتقدم بايد يك اپليكيشن قوي ايراني براي پاسخگويي به نياز مخاطب داخلي ايجاد كنيم.
اما نظرسنجي‌ها نشان مي‌دهد درصورت فيلتر شدن تلگرام، مردم به سمت اپليكيشن‌هاي ايراني جايگزين نمي‌روند، بلكه به سمت واتس‌آپ مي‌روند.
قبل از تلگرام نيز وايبر مورد استفاده بود و بعد از آن همه به سمت تلگرام كوچ كردند. مردم طبيعتا تعصب خاصي بر خود تلگرام ندارند. مساله امكانات و فضايي است كه بتوانند امورات‌شان را بگذارنند. معتقديم بايد به اين مرحله برسيم كه يك نرم‌افزار خوب با اعتمادسازي بالا ايجاد كنيم كه كار متوليان حوزه آي‌تي‌سي است.
اين‌طور كه پيداست مردم ممكن است به اپليكيشن داخلي اعتماد نداشته باشند،همين بي‌اعتمادي ناشي از ضعف عملكرد صداوسيما نيست؟
خير. آيا فكر مي‌كنيد در تلگرام تحت رصد و كنترل نيستيد و احتمال رصد وجود ندارد؟
شخصا مطمئنم كه اين احتمال وجود دارد اما آيا مردم هم همين‌طور فكر مي‌كنند؟!
(با خنده) موفق باشيد!