حيدر عبادي براي نخست‌وزيري مجدد در عراق با چالش‌هايي روبه‌رو است
پيچ و خم‌هاي منطقه سبز بغداد
گروه جهان | در طول سه سال گذشته، حيدر عبادي، نخست‌وزير عراق توانسته است ارتش را بازسازي كند، داعش را شكست دهد و تماميت ارضي كشوري را حفظ كند كه شكاف‌هاي عميقي در آن وجود دارد. نيويورك تايمز مي‌نويسد: دستاوردهاي عبادي باعث شده است كه بسياري او را همچون «آبراهام لينكلن» براي عراق بدانند. اما در شرايطي كه ثبات نسبي در عراق همچنان شكننده است، عبادي تلاش مي‌كند تا هر هفته سخنراني‌هاي پرشوري براي ملتش داشته‌باشد. نيويورك تايمز در گزارشي در مورد وضعيت حيدر عبادي در آستانه انتخابات ارديبهشت ماه عراق مي‌نويسد، عراق همواره مجبور است با تهديد فزاينده برخورد خشونت‌بار فرقه‌گرايانه در كشور، فساد مزمن نهادهاي دولتي و نابرابري شديد كنار بيايد، به خصوص كه طي سال‌هاي اخير ميليون‌ها نفر از شهروندان عراقي به سبب جنگ با داعش آواره شده‌اند.
نيويورك‌تايمز مي‌نويسد عراق در شرايطي براي انتخابات آماده مي‌شود كه چنين انتخاباتي مي‌تواند دستاوردهاي مهم اخير را كاملا معكوس كند، احتمال بازگشت داعش در كشور را مشخص كند و در عين حال اين انتخابات مي‌تواند شكل جديدي به نفوذ ايران در سراسر خاورميانه بدهد. اما اين انتخابات لحظه كليدي براي عبادي هم خواهد بود. او هيچگاه تاكنون يك كارزار انتخاباتي را مديريت نكرده است و تاكنون هم نشان داده است كه در تلاشش براي مذاكره كردن در فضاي بسيار پيچيده سياست عراق ناتوان است. براي مثال همين دو هفته پيش كه ضرب‌الاجل ثبت‌نام براي انتخابات نزديك مي‌شد، عبادي مستقيما خودش وارد يك ميدان مين خطرناك سياسي شد. او فرمانده حشد الشعبي را براي ورود به يك ائتلاف فراگير دعوت كرد تا بتواند از خود چهره ميانه‌روي فراجناحي بسازد كه حتي فراتر از هواداران خودش با ديگر گروه‌ها نيز وارد معامله مي‌شود. اكثريت شيعه مذهب جمعيت عراق از زمان سرنگوني صدام حسين، ديكتاتور پيشين اين كشور تاكنون به چندين دسته و حزب رقيب سياسي تقسيم شده است.
حشد الشعبي به عنوان يك نيروي نظامي مردمي به دليل توانايي‌اش در غلبه بر داعش در بخش‌هايي از عراق از سوي بسياري از شهروندان تحسين مي‌شود، اما در عين حال بخشي از گروه‌هاي سياسي عراق و كشورهاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي اين گروه‌ها را به سياست‌هاي فرقه‌گرايانه متهم مي‌كنند و رهبران اين گروه را اهرم‌هاي ايران در خاك عراق مي‌دانند. همين باعث شد كه برخي از رهبران احزاب سني و كردها نسبت به اين اتحاد اظهار ناخرسندي كردند. حتي مقتدي صدر هم كه شاخه نظامي حزبش عضو حشد الشعبي است اين اتحاد را «ناميمون» توصيف كرد. در عرض 24 ساعت حيدر عبادي مجبور شد از تصميم خود صرف نظر كند و از ائتلاف گسترده بيرون بيايد. در شرايطي كه عبادي همچنان به عنوان برجسته‌ترين سياستمدار عراق و پيشتاز نظرسنجي‌ها شرايط خوبي دارد، اما تلاش شكست خورده‌اش براي گسترش ائتلاف و معامله با گروه‌هاي ديگر باعث شد حمايت بخشي از گروه‌ها و احزابي را كه براي پيروزي نهايي در انتخابات پيش رو نياز دارد از دست بدهد.
رناد منصور، تحليلگر مسائل عراق در موسسه چتم‌هاوس به نيويورك‌تايمز مي‌گويد: «عبادي روي لبه تيغ حركت مي‌كند، او بين بسياري از عراقي‌ها محبوب است اما در عين حال دشمنان بسيار سرسختي هم دارد. در عراق، سياست يعني به اشتراك گذاشتن قدرت. » عبادي اولين‌بار سال 2014 و درست بلافاصله بعد از پيشروي‌هاي عظيم داعش و تصرف يك سوم از خاك عراق بود كه به مقام نخست‌وزيري رسيد. بسياري از شهروندان عراق پيشروي داعش را محصول شكست‌هاي سلف عبادي، يعني نوري مالكي مي‌دانستند كه 8 سال در مقام نخست‌وزيري بود. در شرايطي كه عبادي بعد از انتخاب به عنوان نخست‌وزير، رهبر اجرايي كشور شد، اما مقام رهبري حزبش در اختيار نخست‌وزير پيشين نوري مالكي باقي ماند. در حزب الدعوه كه مالكي و عبادي هر دو عضو آن هستند، مالكي خود يك رقيب سرسخت براي عبادي محسوب مي‌شود كه با وجود گذشته سياسي نسبتا ناموفقش همچنان ايده بازگشت به نخست‌وزيري را در سر دارد. پيچيدگي‌هاي سياسي عراق زماني مشخص مي‌شود كه بدانيم عبادي به درخواست مالكي حق ندارد از منابع و امكانات حزب الدعوه براي تبليغات كارزار فهرست انتخاباتي خود استفاده كند.
عبادي نام فهرست انتخاباتي خود را «ائتلاف نصر» گذاشته است. واقعيت‌هاي سياسي در عرصه عراق باعث شده است تا عملا تقسيم قدرتي در عراق شكل بگيرد كه مقام نخست‌وزيري به شيعيان، مقام تشريفاتي رييس‌جمهور به كردها و مقام رياست پارلمان بر عهده سني‌ها باشد. به نوشته نيويورك تايمز، عبادي اگر بخواهد مقام نخست‌وزير خود را حفظ كند ناگزير است پشتيباني دست كم يكي از قوي‌ترين ائتلاف‌هاي شيعه ديگر را نيز با خود داشته‌باشد. اما هر يك از اين ائتلاف‌هاي شيعه با فهرست‌هاي خود قرار است وارد انتخابات شوند. نوري مالكي با فهرست دولت قانون خود، به دنبال مقام نخست‌وزيري و ائتلاف با او منتفي است. در برابر، تجربه نشان داده است ائتلاف حشد الشعبي به فرماندهي هادي عامري، كه روابط بسيار نزديكي با ايران دارد، ممكن است نه‌تنها كمكي به عبادي نكند، بلكه باعث از دست دادن حمايت ديگر گروه‌هاي سياسي عراق هم بشود. سومين ائتلاف، تحت رهبري مقتدي صدر است. سياستمدار روحاني كه خود را در ميان طرفدارانش به عنوان يك سياستمدار ضد فساد و هوادار حقوق فقرا و بيكاران معروف شده است، او در عين حال اخيرا يكي از منتقدان نفوذ ايران در عراق شده است. مقتدي صدر كه پيش از اين از سوي امريكايي‌ها به عنوان رهبر يك گروه نظامي شناخته مي‌شد كه افرادش سربازان امريكايي را هدف قرار مي‌دادند، در سال‌هاي اخير به يك سياستمدار طرفدار اعراب و ملي‌گراي نسبتا مخالف ايران تبديل شده است. او نيز مانند عبادي يك فهرست انتخاباتي منتشر كرده است كه در آن از ميان سياستمداران سني و شيعه حضور دارند. اما مذاكرات ميان عبادي و صدر هنوز به جايي نرسيده است. 15 روز بعد از پايان مهلت ثبت نام در انتخابات پارلماني، نزديكان عبادي همچنان به دنبال يافتن متحدان بيشتري هستند كه بتوانند استمرار دولت او را تضمين كنند. عبادي اما هنوز فرصت دارد تا خود را به نيروهاي سياسي رقيب ثابت كند. طي روزهاي آينده قرار است همايش بين‌المللي تامين كمك‌هاي خارجي براي بازسازي عراق برگزار شود، عملكرد موفق عبادي در اين همايش به خصوص بر حمايت سني‌ها از او موثر خواهد بود چراكه مناطق سني‌نشين عراق طي 4 سال گذشته به دليل جنگ با داعش به‌شدت دچار خسارت شده‌اند. بر اساس برآورد سازمان ملل متحد بيش از 2 ميليون و 600 هزار عراقي به دليل جنگ داخلي در عراق آواره شده‌اند و خانه‌ها، شهرها و روستاهاي خود را در جنگ از دست داده‌اند. عمده اين شهروندان از ميان سني‌ها هستند. طي هفته‌هاي گذشته گروهي از نمايندگان سني و كرد پارلمان عراق طرحي را براي به تعويق انداختن انتخابات مطرح كردند. استدلال آنها اين بود كه با توجه به حجم بالاي آوارگان و فقدان زيرساخت‌هاي لازم در مناطق جنگزده مكان برگزاري يك انتخابات منصفانه وجود ندارد. اما 10 روز پيش ديوان عالي عراق چنين تاخيري را غيرقانوني و مخالف قانون اساسي اعلام كرد. نيويورك‌تايمز مي‌نويسد كه با وجود همه چالش‌ها احتمال پيروزي عبادي در انتخابات بسيار زياد است چرا كه «او با شكست داعش اميد را در ميان عراقي‌ها بازگردانده است.»