در غوطه چه مي‌گذرد
قاسم محبعلي
غوطه در شرق دمشق از جمعيت بسيار بالايي برخوردار است. گفته مي‌شود حدود 500هزار نفر در اين منطقه زندگي مي‌كنند و از همان ابتداي شورش‌ها عليه دولت سوريه اين منطقه در اختيار مخالفان قرار گرفت و نيروهاي مسلح مخالف دولت از اين منطقه براي ناامن كردن دمشق استفاده مي‌كردند. اين منطقه تبديل به يكي از كانون‌هاي اصلي مبارزه عليه دولت شده بود كه با توجه به جمعيت زياد و تسليحات بسياري كه به اين منطقه سرازير مي‌شد مخالفان به راحتي مي‌توانستند در مسير ناامن كردن پايتخت قدم بردارند. از طرف ديگر تا سال 2014شهرهاي اطراف دمشق در اختيار گروه‌هاي مختلف مخالف و تروريست قرار گرفته بود و عملا پايتخت سوريه از غرب و شرق، شمال و جنوب به محاصره درآمده بود. شهرهاي زبداني، اردوگاه يرموك، غوطه، همگي در اختيار مخالفان مسلح قرار داشت و دور تا دور دمشق را در اختيار داشتند. ارتش سوريه به همراه نيروهاي همپيمان خود ابتدا زبداني را محاصره كردند و در نهايت با يك توافق تروريست‌ها و مخالفاني كه در اين شهر بودند به ادلب منتقل شدند. در جنوب هم دولت توانست تا حد زيادي وضعيت خود را بهبود ببخشد، هرچند كه كماكان در جنوب غربي دمشق شورشيان مسلح حضور دارند ولي به‌شدت سابق قدرت عملياتي ندارند. اما تنها منطقه‌اي كه باقي مانده غوطه است. اين منطقه تنها جايي از حومه دمشق است كه در اختيار تروريست‌ها و شورشيان قرار دارد و مي‌توانند با سلاح‌هاي سنگين و نيمه سنگين امنيت دمشق را به خطر اندازند. حالا دولت سوريه شرايط كنوني را فرصت مناسبي دانسته كه بتواند اين منطقه را پس بگيرد. البته پس گرفتن آن بسيار پرهزينه است، چرا كه هم به لحاظ انساني و هم تخريب اماكن اين عمليات بسيار پر تلفات خواهد بود. ارتش نيروهاي زيادي را در اطراف شهر مستقر كرده و عمليات‌هاي سنگيني را براي اين منطقه طرح‌ريزي كرده است تا گروه‌هاي مسلح و تروريست‌هايي كه در غوطه حضور دارند يا تسليم شوند يا اينكه به مانند زبداني يا حلب از منطقه خارج شوند و به منطقه‌اي ديگر مانند ادلب بروند. در حال حاضر اگر دولت سوريه بتواند غوطه را پس بگيرد عملا منطقه مياني سوريه به‌طور كامل در اختيار دولت قرار خواهد گرفت و مخالفين تنها در اطراف باقي مي‌مانند. اكنون مخالفان و گروه‌هاي تروريستي مخالف دولت در جنوب، شمال و شرق سوريه حضور دارند.
اما اگر بخواهيم نيروهايي كه در غوطه حضور دارند را مورد بررسي قرار دهيم مي‌توان گفت كه آنها چند گروه مختلف يعني تركيبي از مخالفان مسلح و نيروهاي تروريستي هستند. در اين منطقه نيروهاي احرارالشام، جبهه‌النصره و ديگر گروه‌ها حضور دارند. برخي از اين گروه‌ها هم ارتباطات قبيله‌اي در منطقه دارند و هم با برخي كشورهاي خارجي مرتبط هستند. برخي از اين گروه‌ها با تركيه و برخي ديگر با قطر يا عربستان سعودي نزديك هستند و كمك‌هاي خود را از طريق اين كشورها دريافت مي‌كنند. لازم به ذكر است كه مناطق سني‌نشين سوريه در ابتداي بحران در اختيار مخالفان قرار گرفت. غوطه نيز از مناطق سني‌نشين و پرجمعيت دمشق محسوب مي‌شود. مردم اين منطقه نيز از ابتدا با دولت بشار اسد و علويان موافق نبودند، از همين رو غوطه تبديل به مركزي شد تا مخالفان از جنبش اوليه كه مسالمت‌آميز بود، فاصله بگيرند و مخالفان مسلح در اين منطقه مستقر شوند و مردم هم به دليل آنكه طبيعتا با دولت مخالف بودند با گروه‌ها مسلح همراهي كنند. يكي از دلايلي كه تاكنون تروريست‌ها و نيروهاي مخالف مسلح توانستند در اين منطقه باقي بمانند، همراهي مردم سني منطقه بوده است. ولي در اين منطقه نيز به مانند ساير مناطق سوريه تروريست‌هاي مسلحي حضور دارند كه نه‌تنها با دولت مخالفند بلكه بين خود نيز توافق ندارند و درگيري دارند. در حال حاضر نيز شرايط در غوطه به نحوي شده است كه مردم از گردونه اداره شهر خارج شدند و اين گروه‌هاي مسلح هستند كه اين منطقه را كنترل مي‌كنند. در حال حاضر نيز ارتش سوريه به دليل اينكه احساس كرده تركيه مشغول عمليات در شمال است، فرصت را مناسب دانسته تا نيروهاي خود را از شمال به مركز سوريه منتقل كند تا بتواند با تمام قوا اين منطقه را پس بگيرد و مركز كشور را از وجود تروريست‌ها و مخالفين پاكسازي كند.
اكنون بحث‌هايي در شوراي امنيت براي آتش‌بس يك‌ماهه در غوطه مطرح است. اما در واقعيت چنين موضوعي بسيار مشكل است. روس‌ها تلاش مي‌كنند كه در اين شرايط بازي خود را داشته باشند و از آنجايي كه غربي‌ها مي‌دانند منطقه به‌طور كامل محاصره شده است امكان كمك‌رساني ديگري به آنجا وجود ندارد، روس‌ها نيز به دنبال خريدن زمان براي پايان يافتن عمليات دولت در منطقه غوطه هستند. بنابراين اكنون يك بازي سياسي براي گرفتن زمان وجود دارد. اما از طرفي ديگر به دليل هزينه‌هاي بازپس‌گيري غوطه فاجعه انساني نيز در اين منطقه در حال رخ دادن است و تعداد زيادي از مردم تاكنون جان خود را از دست دادند و تا زماني كه ارتش وارد شهر شود تعداد زيادي از تروريست‌ها و مردم عادي جان خود را از دست مي‌دهند. مخالفان دولت نيز شايد علاقه‌مند باشند براي اينكه هرچه بيشتر اعتبار دولت سوريه و حاميان دولت را در افكار عمومي از بين ببرند و به نحوي نمايشي از اين موضوع داشته باشند كه بشار اسد مردم خود را مي‌كشد. اما واقعيت آن است كه تروريست‌ها و مخالفان مسلح در ميان مردم هستند.
از سوي ديگر امريكا نيز در اين ميان تهديد كرده كه در اين منطقه دست به اقدام نظامي خواهد زد. واقعيت آن است كه اگر امريكا بخواهد، دخالت كند اين توانايي وجود دارد كه ارتش سوريه را وادار به عقب‌نشيني كند، زيرا آنها نمي‌خواهند وارد برخورد مستقيم با امريكا شوند. نمونه آن را نيز چندي پيش در ديرالزور شاهد بوديم، كه امريكايي‌ها هم نيروهاي سوري و هم طبق ادعاي آنها تعدادي از نيروهاي روس را نيز مورد هدف قرار دادند. امريكايي‌ها تاكنون چنين قصدي را از خود نشان نداده‌اند كه بخواهند مستقيما عليه دولت وارد عمل شوند، اما اگر چنين قصدي را مانند پايگاه الشعيرات و ديرالزور داشته باشند و وارد عمل شوند، شرايط تغيير خواهد كرد اما واقعيت آن است كه غوطه به اندازه ديرالزور براي امريكايي‌ها پر اهميت نيست و تاكنون قصدي از خود براي مداخله در اين منطقه را نشان نداده‌اند.