اراده سوريه براي آزادي حومه دمشق
در برابر نگراني جامعه جهاني از افزايش تلفات غيرنظامي
آيا غوطه شرقي رنگ آرامش خواهد ديد؟
شهاب شهسواري
دولت سوريه عزم خود را براي آزادسازي غوطه‌شرقي، آخرين حومه دمشق كه در كنترل نيروهاي شورشي است، جزم كرده است. در حالي كه رسانه‌ها از افزايش آمار تلفات در غوطه شرقي خبر مي‌دهند، ارتش سوريه روز پنجشنبه با انتشار بيانيه‌اي و توزيع آن در منطقه غوطه، از تمامي شهروندان غيرنظامي خواسته است تا اين منطقه را ترك كنند. به گزارش خبرگزاري شينهوا، روز پنجشنبه هلي‌كوپترهاي ارتش سوريه بر فراز منطقه غوطه‌شرقي متن چاپ شده بيانيه‌اي را پخش كردند كه در آن از شهروندان غيرنظامي خواسته‌شده منطقه را ترك كنند و از هرگونه همكاري با نيروهاي مسلح شورشي خودداري كنند. در اين بيانيه آمده است: «برادران و خواهران ساكن غوطه شرقي، اين منطقه توسط ارتش سوريه محاصره شده است، همه از جنگي كه هيچ دستاوردي براي سوريه به جز كشتار و تخريب خانه‌ها، مدارس و بيمارستان‌ها نداشت، خسته‌شده‌اند. خويشاوندان ما در غوطه! اميدواريم كه با افراد مسلح همكاري نكنيد تا جان‌تان در امان باشد و از شما مي‌خواهيم كه براي تضمين امنيت از منطقه خارج شويد.» در اين بيانيه وعده داده‌شده است كه غيرنظامياني كه غوطه شرقي را ترك كنند در امنيت خواهند بود و امكانات امدادي از جمله غذا و محل اقامت در اختيار آنان قرار داده مي‌شود و براي بازگشت به خانه‌هاي‌شان پس از «شكست تروريست‌ها» آزاد خواهند بود.
غوطه شرقي روي ميز شوراي امنيت
عمليات براي آزادي غوطه شرقي از هفته گذشته با شدت بيشتري آغاز شده است و رسانه‌ها از افزايش شديد تعداد كشته‌شدگان در اين نبرد و عبور آن از 400 نفر طي يك هفته جاري خبر مي‌دهند. به نوشته شينهوا، عمليات در غوطه شرقي بعد از آن آغاز شد كه يك گروه نزديك به القاعده در اين منطقه كه طي سال‌هاي گذشته تحت كنترل نيروهاي مسلح شبه‌نظامي قرار دارد، عملياتي را عليه پادگان نظامي كليدي در شهر حرستا انجام داد. افزايش شدت حملات ارتش سوريه به غوطه شرقي و واكنش گروه‌هاي شبه‌نظامي در اين منطقه با حملات راكتي و خمپاره‌اي به دمشق، باعث ايجاد يك بحران انساني در غوطه شرقي شده است كه رسانه‌ها و سازمان‌هاي بين‌المللي را به واكنش واداشت. پنجشنبه‌شب 15 عضو شوراي امنيت سازمان ملل متحد گرد هم آمدند تا قطعنامه پيشنهادي كويت و سوئد را براي آتش‌بس در غوطه شرقي به بحث بگذارند. نمايندگان سوريه و روسيه به اين قطعنامه اعتراض كردند و مقرر شد تا در جلسه بعدي شوراي امنيت كه جمعه شب برگزار شد، متن اصلاح‌شده قطعنامه توسط روسيه براي بحث به شوراي امنيت ارايه شود. به گزارش اينترفكس، عصر جمعه سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه اعلام كرد كه مسكو آماده است به قطعنامه اصلاح شده راي مثبت بدهد.
قطعنامه پيشنهادي سازمان ملل متحد خواهان يك آتش‌بس يك ماهه در منطقه غوطه شرقي شده است، اما نماينده دولت سوريه در سازمان ملل متحد، بشار جعفري، در جلسه پنجشنبه‌شب تاكيد كرد كه اجراي چنين آتش‌بسي اجازه خواهد داد كه گروه‌هاي شورشي تقويت شوند و دوباره با استفاده از اين فرصت حملات گسترده‌تري را عليه دمشق آغاز كنند. مارك لوكاك، معاون دبيركل سازمان ملل متحد در امور بشردوستانه در جلسه پنجشنبه‌شب خواهان «اقدام فوري و محكم» شوراي امنيت براي جلوگيري از افزايش خشونت‌ها در سوريه شد.
منطقه غوطه شرقي كه نزديك به 350 هزار غيرنظامي همچنان در آن ساكن هستند و از سال 2013 كه اين منطقه به تصرف نيروهاي شبه‌نظامي مخالف در آمد، به يك تهديد دايمي براي پايتخت سوريه تبديل شده است و به نوشته شينهوا طي روزهاي گذشته افزايش شديد شليك خمپاره و توپخانه نيروهاي شبه‌نظامي در اين منطقه، باعث شده است كه زندگي در مناطق شرقي دمشق با اختلال جدي مواجه شود. چهار گروه شبه‌نظامي اصلي مخالف دولت مركزي در غوطه شرقي مستقر هستند كه شامل گروه‌هاي جيش‌الاسلام، فيلق الرحمان، احرار الشام و هيات تحريرالشام (جبهه النصره سابق وابسته به القاعده) هستند. به گزارش نهاد ناظر حقوق بشر سوريه كه يك نهاد نزديك به مخالفان در لندن است، 400 نفر از يكشنبه هفته گذشته كه بمباران شديد هوايي غوطه شرقي آغاز شد، كشته‌شده‌اند. هلال احمر عربي سوريه هم روز پنجشنبه خبر داد كه دو مركز اين جمعيت بر اثر حملات هفته گذشته آسيب ديده و تعدادي از كارمندان هلال احمر مجروح شده‌اند. اين جمعيت از همه طرف‌هاي درگير خواست كه درگيري‌ها را از مراكز امدادي دور نگه دارند.
عزم دمشق براي آزادي غوطه شرقي
رابرت فيسك، تحليلگر مسائل خاورميانه مي‌نويسد ارتش سوريه به فرماندهي ماهر اسد، برادر رييس‌جمهور و سرهنگ سهيل حسن، كه به دليل پيروزي‌هايش عليه مخالفان در سراسر سوريه شناخته‌شده است، عمليات بزرگي را براي آزادي غوطه‌شرقي آغاز كرده است. بر اساس اين گزارش ارتش بر خلاف عمليات گذشته كه از تاريكي شب براي جابه‌جايي نيروهايش استفاده مي‌كرد، اين‌بار جابه‌جايي بزرگ نيروها از نقاط مختلف از جمله از حلب، حمص و درعا به سمت غوطه شرقي را در روشنايي روز انجام داد تا در برابر گروه‌هاي شورشي تندرو قدرت‌نمايي كرده‌باشد. دولت سوريه تحت نظارت مسكو در حال مذاكره با 3 گروه از چهار گروه مسلط بر غوطه شرقي است تا مسيرهايي براي خروج از اين منطقه تحت محاصره و مسير ارسال كمك‌هاي بشردوستانه باز كند. چنين مذاكراتي ميان دولت سوريه و شورشيان بي‌سابقه نيست و سال گذشته درست پيش از آزادسازي حلب، مذاكره‌هاي مشابهي ميان دولت سوريه و شورشيان مسلح انجام شده بود.
اينديپندنت مي‌نويسد با وجود ادبيات تندي كه از سوي غرب در توصيف حملات ارتش سوريه به غوطه شرقي به كار مي‌برد و اشاره سازمان ملل به اين نكته كه ساكنان منطقه، آنجا را «جهنم روي زمين» توصيف مي‌كنند، به نظر نمي‌رسد كه قرار باشد به زودي حملات گسترده هوايي ارتش سوريه و نيروي هوايي روسيه به غوطه شرقي تمام شود. جبهه تحريرالشام وابسته به القاعده، به هيچ‌وجه حاضر به پذيرش مصالحه با دولت نيست و حتي پيشنهاد ترك تحت‌الحفظ منطقه با همراهي سلاح‌هاي سبك‌شان را هم رد كرده‌اند. از سوي ديگر فيلق الرحمان گروه ديگر مسلح كه تحت‌الحمايه قطر است و جيش الاسلام كه نزديك‌ترين گروه شبه‌نظامي به دولت عربستان سعودي در سوريه محسوب مي‌شود، همزمان با شكاف در كشورهاي حاشيه خليج فارس ميان قطر و عربستان، در غوطه شرقي رابطه تيره‌اي با يكديگر دارند.
به نوشته اينديپندنت پيام ارتش سوريه با حضور چندين يگان زرهي و پياده در اطراف غوطه كاملا روشن است، غوطه سقوط خواهد كرد. ارتش تاكنون هزاران سرباز خود را در اين منطقه از دست داده است، عمده خودروهاي بمب‌گذاري شده در دمشق از طريق غوطه شرقي وارد پايتخت شده‌اند، خمپاره‌ها و توپ‌هاي مخالفان مسلح به صورت پيوسته شرق دمشق را هدف مي‌گيرند و منطقه دوما در غوطه شرقي اصلي‌ترين منبع عمليات تروريستي در دمشق محسوب مي‌شود. رابرت فيسك مي‌نويسد: «غوطه سقوط خواهد كرد و قطعا ادلب بعد از آن خواهد بود و بعد از آن سوريه بايد تصميم بگيرد كه چگونه مناطق تحت كنترل امريكا و كردها را در شرق كشور بازپس بگيرد.»