آنچه در ادامه مي‌خوانيم، خلاصه‌اي است از طرح گفت‌وگوي ملي كه براي نخستين بار در روزنامه اعتماد منتشر مي‌شود. در اين طرح پس از تشريح مقدمات، آمده است: معمولا براي گفت‌وگو مراحلي را قائل مي‌شوند.
شايد بتوان در يك تقسيم‌بندي كلان اين مراحل را به سه مرحله تقسيم كرد.
1- «پيش‌گفت‌وگو»؛ گام اول شامل مراحل زير كه انتظار مي‌رود خروجي اين طرح موجب روشن شدن و شفافيت مباني نظري گفت‌وگو و توافق بر سر مفروضات شود.
1-1- «به رسميت شناختن اختلافات و تفاوت‌ها در همه جوانب و سطوح»
1-2- «مناقشه نظري مداوم روي اصول»
1-3- «گفت‌وگو بر سر مفروضات نظري اختلافات»
2- «گفتوگوهاي انتقادي» به عنوان گام دوم كه در آن تلاش مي‌شود «دستور كار» مشخصي براي لايه‌هاي مختلف گفت‌وگو تعيين شود. اينكه حوزه‌ها و موضوعات گفت‌وگو شامل چه موارد و سطوحي خواهد شد.
3- «گفتوگوهاي سازنده» با هدف يافتن درك و فهم مشترك و ايده جديد (راه سوم يا فرهنگ سوم) از مسائل و مشكلات جاري، آغاز خواهد شد. فرهنگ سوم حاصل نخواهد شد مگر از طريق اجماع و اقناع كه لازمه آن هم گفتوگوهاي مستمر و سازنده است.
تعاريف و انواع گفت‌وگو
وجه تمايز گفتوگوهاي سازنده يا رويكرد اجماعي و اقناعي با روش‌ها و رويكردهاي ديگر بسيار ظريف و قابل توجه است. معمولا روش‌هاي حل اختلافات سياسي را به رويكرد احساسي و عقلاني تقسيم مي‌كنند و هر رويكردي به سه روش مبتني است.
رويكرد احساسي:
1- «گريز، انزوا و دوري و بي‌تفاوتي نسبت به مسائل ومشكلات جامعه» كه نتيجه‌اي جز باخت- باخت براي طرفين نيست. 2- روش دوم «توسل به زور براي حل اختلاف» است. اين روش كه معمولا از سوي طرفي كه قدرت را كسب كرده اتخاذ مي‌شود نتيجه‌اي جز برد- باخت ندارد و البته كه اين برد موقتي است. 3- روش سوم «تسليم» است. اين روش نتيجه‌اش باخت- برد است. به اين معنا كه يكي از طرفين تسليم شده و از تلاش دست برمي‌دارد و صحنه را به طرف مقابل وامي‌گذارد.
رويكرد عقلاني
1- روش نخست «فرار از مسووليت» ناميده مي‌شود. فرض بر اين است كه عقلاي قوم امر سياسي را به ديگران وامي‌نهند و به اخلاقيات و ديگر امور فرهنگي خود را مشغول مي‌كنند. نتيجه اين روش باخت- باخت خواهد بود. 2- روش دوم «مصالحه و سازش» است كه رويكردي رئاليستي براي مجاب كردن ديگري است. اين روش در موارد متعدد بين گروه‌ها و طرف‌هاي منازعه تجربه شده است و طرفين به دنبال تحميل‌نظر و اراده خود به ديگري است. نتيجه اين روش نه برد و نه باخت خواهد بود و طرفين به حفظ موقعيت خود مي‌انديشند. در اين روش گفت‌وگو بيشتر به فرآيند مذاكره نزديك مي‌شود و در يك چارچوب «عقلانيت ابزاري»، معامله براساس «منطق نتيجه» انجام مي‌شود. 3- «سومين روش در رويكرد عقلاني بر اجماع و اقناع مبتني است» و اصطلاحا به «فرهنگ سوم» با حفظ هويت‌ها مي‌انجامد.
انتظار مي‌رود اين شيوه گفت‌وگو و تداوم آن به روندي مستمر به عنوان گفتمان حاكم در زندگي سياسي نهادينه شود. ماحصل و خروجي گفتوگوهاي سازنده يك «راه سوم» است. خلق معاني جديد مشترك براي رسيدن به يك نتيجه برد- برد. همه راه‌هاي احساسي روش‌هايي موقت براي حل مسائل هستند. روش‌هاي اول و دوم رويكرد عقلاني هم مانند روش‌هاي احساسي يك راه‌حل اساسي و ريشه‌اي براي حل اختلافات به شمار نمي‌آيد. جامعه ما تنها روش قابل‌توجهي كه پيش‌رو دارد روش اجماع و اقناع است. لازمه اين روش گفتوگوهاي جامع و سازنده در همه ابعاد و به‌صورت مستمر است.
مباني طرح:
مباني اصلي اين طرح علا‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وه بر كتاب خدا و سنت و سيره انبيا و اولياي خدا(ع) به صورت عيني عبارت است از:
1- قانون اساسي 2- انديشه امام خميني(ره)
3- سياست‌هاي ابلاغي مقام معظم رهبري (مدظله)
سياست‌ها و اصول حاكم
1- پذيرش تفاوت‌ها و سلايق مختلف در جامعه 2- باور و اعتقاد به اصل احترام متقابل و تحمل‌نظر مخالف 3- تقدم منافع ملي بر اختلافات داخلي در همه عرصه‌ها و ابعاد 4- پرهيز از پيش‌داوري‌ها و ابتناي گفت‌وگو براساس منطق و ادب اسلامي 5- گفت‌وگو بر مدار حق و تبعيت از علوم متعارف و مراعات انتفاع همگاني 6- تاكيد بر عدم تاثيرگذاري مسائل اختلافي بر مسائل مشترك
اهداف:
الف- كوتاه‌مدت: 1- تلاش براي ايجاد بستري احترام‌آميز براي تعاملات اجتماعي و فرهنگي 2- كمك به حل اختلافات و منازعات داخلي به روش‌هاي مسالمت‌آميز 3- افزايش توجه به رويكرد اخلاق اسلامي- ايراني براي حل مسائل 4- شناسايي موارد اختلاف و اشتراك و تلاش در جهت پرداختن به مسائل مشترك و حل موارد اختلافي
ب- بلندمدت: 1- حل اختلافات فكري و كمك به حل مشكلات مردم و تعالي نظام جمهوري اسلامي
2- نهادينه كردن روش گفت‌وگو به‌مثابه گفتمان سياسي حاكم 3- خشونت‌زدايي از فضاي زندگي سياسي و
اجتماعي 4- تسهيل روند توسعه فرهنگي، سياسي و اجتماعي كشور
روش اجراي طرح:
الف) گفتگو در پارلمان
1- تشكيل هسته اصلي گفت‌وگوي ملي با عضويت تعداد معين از نمايندگان علاقه‌مند جريان‌هاي اصلي 2-اصلاح آيين‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نامه داخلي مجلس و پيش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بيني سازوكار قا‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نوني براي گفت‌وگوي ملي در پارلمان 3- اجراي طرح‌هاي پژوهشي مرتبط با طرح توسط مركز پژوهش‌هاي مجلس
ب) گفتگوي ملي در سطح ملي(خارج از پارلمان)
1- تشكيل هسته اوليه گفتگوي ملي از چهره‌هاي تاثيرگذار جناح‌هاي مختلف 2-انتخاب هيات‌هاي اصلي براي برگزاري نشست‌هاي پيش‌گفتگو و تعيين نقشه‌راه 3-اجراي طرح‌هاي پژوهشي نظري و كاربردي و برگزاري نشست‌هاي گفتگو توسط موسسات پژوهشي و دانشگاه‌هاي كشور
تبصره: دبيرخانه گفتگوي ملي در مجلس شوراي اسلامي خواهد بود.