حميدرضا خالدي
امشب شب چهارشنبه‌سوري است. شب حادثه. شب ترقه و نارنجك و فشفشه و آتش بازي؛ آتشي كه گاه به جان شهروندان مي‌افتد و يك عمر، از داشتن زندگي خوب و لذت‌بخش محروم‌شان مي‌كند. هر سال از يكي، دو هفته مانده به شب چهارشنبه‌سوري، رسانه‌ها پر مي‌شوند از انواع آگهي‌ها و هشدارها و تبليغات عليه مخاطرات اين شب آييني. ولي باز هم هر سال شاهد مجروح و حتي فوت شدن جمعي از هموطنان‌مان هستيم. به همين بهانه گفت‌وگويي داشتيم با مجتبي خالدي، سخنگوي سازمان اورژانس كشور كه به نوعي مي‌توان گفت، گپي متفاوت در مورد چهارشنبه‌سوري و حوادث آن است. گپي در مورد دلايل كاهش حوادث ناشي از چهارشنبه‌سوري و ديدگاه اورژانس در مورد اين مراسم باستاني.
آقاي خالدي، به نظر مي‌رسد كه طي سالهاي گذشته به مرور از آمار حوادث چهارشنبه‌سوري كم شده است. فكر مي‌كنم دليل آن اخطارها و هشدارهايي است كه از سوي صدا و سيما، پليس و... مطرح مي‌شود و باعث شده تا مردم نسبت به خطرات ناشي از اين مراسم هشيارتر شوند. درست است؟
دقيقا. اين آگاهي‌بخشي به مردم خيلي در كاهش حوادث ناشي از مراسم چهارشنبه‌سوري موثر بوده است. در سال گذشته، 16 نفر در حوادث شب چهارشنبه‌سوري فوت كردند. خب اينها خانواده دارند، همسر و فرزند و پدر و مادر دارند. همان‌ها به ديگران هم در مورد داغي كه مي‌بينند هشدار مي‌دهند و همين مساله دركنار هشدارهايي كه صدا و سيما و رسانه‌ها و به خصوص شبكه‌هاي اجتماعي به مردم مي‌دهند، باعث شده كه مردم حساس‌تر و هشيارتر شوند و با دقت بيشتري در اين مراسم شركت كنند. مطمئن باشيد كه اگر اين اطلاع‌رساني در طول سال ادامه داشته باشد، آمار باز هم از اين حدي كه امروز هست نيز پايين‌تر خواهد آمد. گرچه بر اين باورم كه حل اين مشكل يك اراده فراسازماني مي‌خواهد.
چطور؟
ببينيد، براي اينكه بتوانيم حوادث ناشي از مراسم چهارشنبه‌سوري را به حداقل ممكن برسانيم بايد در 4 حوزه فعاليت پررنگ‌تري داشته باشيم. اولين محور، آموزش است. اگر آموزش‌هاي لازم به شهروندان داده شود و آنها از تبعات و مخاطرات احتمالي آن آگاهي پيدا كنند، مسلما، شاهد كاهش بيشتر مصدومان و حادثه‌ديدگان در هر سال هستيم. از آن طرف به نيروهاي پليس و فوريت‌هاي پزشكي نيز آموزش‌هاي لازم در اين زمينه داده شود تا در اين روز چطور با متخلفان برخورد و چگونه به حادثه‌ديدگان كمك و نظم را برقرار كنند. از منظر ديگر؛ والدين هم بايد با هشدار نسبت به مخاطراتي كه ممكن است براي فرزندان‌شان وجود داشته باشد، آنها را براي حضور در اين مراسم آماده كنند. دومين مورد هم قانونگذاري است.
قانونگذاري؟
بله. در كنار اين آموزش قانونگذار هم بايد قوانين سختگيرانه‌تري را وضع كند تا كساني‌كه باعث بروز اين حوادث مي‌شوند به سختي مجازات شوند. ضمن آنكه بايد مجرمان به نسبت سن و مسووليتي كه دارند، مجازات شوند. به عنوان مثال بايد جرم نوجوان 12 سالهاي كه براي تفريح مواد محترقه حمل مي‌كند و درك درستي هم از مخاطرات آن ندارد ولي باعث بروز حادثه‌اي شده با شخص بالغي كه خودش آگاهانه مي‌رود و اين مواد را مي‌خرد و تهيه مي‌كند متفاوت باشد. بايد وي به سختي مجازات شود چون نه تنها جان خود كه جان بقيه شهروندان را نيز به مخاطره انداخته است.
و سومين فاكتور...؟
سومين عامل، مهندسي حوادث است. به نظرم شهرداري و نهادهاي فرهنگي مي‌توانند شرايطي را فراهم كنند كه مراسم‌هاي شب چهارشنبه‌سوري به سبك و سياق گذشته خود باز گردد و به همان شيوه اجرا شود. مگر در گذشته شب‌هاي چهارشنبه‌سوري چطور برگزار مي‌شد؟ بوته آتش مي‌زدند و قاشق‌زني مي‌كردند و نهايتا فشفشه‌هاي بي‌خطري را روشن مي‌كردند و آجيل و شيريني مي‌خوردند و شادي مي‌كردند. اما الان به جاي فشفشه؛ «بمب»هاي‌دستي توليد مي‌كنند، آتش‌هايي با شعله‌هاي چندمتري روشن مي‌كنند، داخل ماشين‌ها ترقه مي‌اندازند، جلوي پاي شهروندان ترقه‌هاي آنچناني درمي‌كنند و... اينها كاملا با روح باستاني مراسم چهارشنبه‌سوري مغايرت دارد. چرا؟ چون متوليان فرهنگي تاكنون موفق نشده‌اند هدايت اين جريان را به دست بگيرند. براي همين به نظرم مديريت اين مراسم‌ها به جاي مردم بايد در دست مديران فرهنگي باشد و آنها اين مراسم را هدايت كنند. درست مثل مراسم دهه فجر، اعياد و... مگر در اين مراسم‌ها، آتش‌بازي نداريم، پس چرا كسي آسيب نمي‌بيند؟ چون آنجا مراسم را خود متوليان فرهنگي برگزار مي‌كنند.
گفتيد 4 فاكتور دخيل است. فاكتور چهارم چيست؟
آمادگي تيم‌هاي پزشكي نيز يكي ديگر از عواملي است كه مي‌توان از آن به عنوان يكي ديگر از فاكتورهاي موثر در كاهش حوادث اين شب ياد كرد. در اين شب تمام امكانات زميني و هوايي و آمبولانس‌ها و مراكز درماني بسيج مي‌شوند. اين مساله يعني آمادگي امكانات و تجهيزات پزشكي نيز مي‌تواند نقش موثري در مديريت حوادث و امدادرساني به مصدومان و جلوگيري از آسيب‌هاي بيشتر شود.
فكر نمي‌كنيد هليكوپتر براي اين حوادث شهري چندان مناسب نباشد؟
اين حرف را خيلي‌ها مي‌زنند. ولي واقعيت اين است كه بالگردهاي امداد و نجات، در مواردي مثل قطع عضو ناشي از حوادث چهارشنبه‌سوري به موقع مي‌توانند مصدوم را به مراكز درماني منتقل كنند تا شايد از فوت يا آسيب بيشتر به وي جلوگيري شود.
امسال چند بالگرد براي پوشش مراسم چهارشنبه‌سوري شركت دارند؟
35 بالگرد كه در ميادين و نقاط مختلف شهرها در اقصي نقاط كشور مستقر هستند.
با اين همه هشداري كه شما نسبت به چهارشنبه‌سوري و تبعات آن مي‌دهيد و مردم را مي‌ترسانيد، به نظر مي‌رسد خودتان اصلا دل خوشي از اين مراسم آييني نداشته باشيد.
چرا اين‌گونه فكر مي‌كنيد؟! برعكس؛ ما در اورژانس كشور اصلا مخالف برگزاري اين جشن ملي نيستيم. ولي معتقديم كه بايد عواملي كه در بالا به آن اشاره شد، جدي گرفته شود تا جان و سلامت شهروندان به مخاطره نيفتد. وگرنه كاملا از اين مراسم به عنوان جشني شاد و شادي‌بخش استقبال مي‌كنيم.
فكر نمي‌كنيد اگر متوليان امر، خودشان ترقه و فشفشه‌هاي بي‌خطر توليد كنند و به مردم بفروشند بهتر از اين مواد خطرناكي باشد كه در دست مردم است؟
بله. ولي ما متولي اين مساله نيستيم. من هم مي‌توانم نظرم را به عنوان يك شهروند بگويم نه از منظر و جايگاه سازماني‌ام. مسلم است هر كاري كه باعث كاهش آسيب‌ها و حوادث چهارشنبه‌سوري شود، خوب و پسنديده است.
صادقانه بگوييد، خود شما و همكاران‌تان و خانواده‌هاي‌تان هم شب چهارشنبه‌سوري را مثل بقيه برگزار مي‌كنيد يا نمي‌گذاريد هيچ كس از روي آتش بپرد، ترقه بزند و...؟
همان‌طور كه گفتم، ما هم اين مراسم زيباي سنتي و ملي مان را دوست داريم. پس چرا نبايد در آن شركت كنيم؟ بله، ما و خانواده‌هاي‌مان هم هر سال در اين مراسم شركت مي‌كنيم منتها در حد پريدن از روي چند بوته يا چند ترقه در كردن كم‌صدا و بي‌خطر چون از تبعات آن مطلع هستيم و نمي‌خواهيم همسر و فرزندان و خانواده‌هاي‌مان به خاطر يك شب، يك عمر در رنج و عذاب باشند.
با نيروي انتظامي و آتش‌نشاني و مراكز درماني هم ارتباط نزديكي در اين شب داديد؟
دقيقا. معمولا در مراسم‌هاي چهارشنبه‌سوري، ارتباط مستقيمي با سامانه‌هاي قرارگاه‌هاي پليس و همچنين نماينده آتش‌نشاني داريم تا بتوانيم در كوتاه‌ترين زمان ممكن در محل حادثه حاضر شويم و به هموطنان حادثه‌ديده‌مان امدادرساني كنيم.
در سال گذشته، همكاران شما در طول برگزاري مراسم چهارشنبه‌سوري، دچار سانحه نشدند؟
خوشبختانه نه. ولي كودك و فردي كه نارنجكي را در دست دارد تا وقتي‌كه نارنجك در دستانش است مي‌تواند آن را كنترل كند ولي وقتي‌كه آن را رها كرد ديگر اختيار و كنترلي روي آن ندارد! ممكن است اين نارنجك به يك پيرزن بخورد يا يك مامور پليس يا امدادگر و آتش‌نشان. سال گذشته يكي از ماموران پليس، بر اثر يكي از همين حوادث به‌شدت مجروح شد. پس فقط مي‌توان گفت: اي كاش كمي عاقلانه‌‌تر رفتار مي‌كرديم.
ما در اورژانس كشور اصلا مخالف برگزاري اين جشن ملي نيستيم. ولي معتقديم كه بايد عواملي كه در بالا به آن اشاره شد، جدي گرفته شود تا جان و سلامت شهروندان به مخاطره نيفتد؛ وگرنه كاملا از اين مراسم به عنوان جشني شاد و شادي‌بخش استقبال مي‌كنيم.