نگاه توسعه‌اي اپراتورهاي ارتباطي باعث شكل‌گيري پوشش متوازن ارتباطات در كشور و نهايتا ايجاد بار ترافيكي متوازن در ايام نوروز براي اقصي‌نقاط گردشگري كشور شد. به گزارش خبرنگار فناوري اطلاعات و ارتباطات باشگاه خبرنگاران پويا؛ چند سالي است به واسطه آزادسازي محدوديت‌هاي تكنولوژي پروانه‌هاي ارتباطي، رقابت بين اپراتورهاي فناوري اطلاعات و ارتباطات در كشور بالا گرفته است تا جايي كه به صراحت مي‌توان گفت تمامي كاربران گوشي‌هاي هوشمند نوروز امسال توانستند به لطف نسل‌هاي سوم و چهارم ارتباطي، تمامي تصويرنگاري‌ها و ويدئوهاي ارسالي مسافران نوروزي در شبكه‌هاي اجتماعي را تماشا كنند كه خود مصداق بازديد از اماكن تاريخي، گردشگري-توريستي و ساير جاذبه‌هاي ديدني بود. تجربه اين فرآيند ارزشمند كه ماحصل ارتقاي پروانه‌هاي ارتباطات همراه به 3G و 4G است و بر جذب توريست داخلي و خارجي كشور تاثير مستقيم و غيرمستقيم داشته و رونق اقتصادي را به دورترين نقاط كشور نيز رسانده، حدود سه چهار سالي است كه تكرار مي‌شود. اگر تا ديروز با كمترين اطلاعات درباره اماكن تاريخي و نقاط گردشگري كشورمان مواجه بوديم اما امروز شاهد حضور مسافران و توريست‌هايي در اقصي‌نقاط كشور هستيم كه ضمن تكريم نوروز به اشتراك تجارب و معرفي اماكن ديدني از طريق ظرفيت‌هاي ارتباطي كشور مي‌پردازند و در صحنه بين‌المللي از جاذبه‌هاي ايران زمين مي‌گويند.
اپراتورها و نقش آنها در توسعه اقتصادي و گردشگري
اين مهم تنها با توجه دولت به ظرفيت‌هاي نهفته در ارتباطات و فناوري اطلاعات و سپس سرمايه‌گذاري اپراتورهاي ارتباطي براي ايجاد پوششي گسترده و عادلانه در كشور محقق شد تا جايي كه در آستانه دهه فجر سال گذشته محمد جواد آذري جهرمي؛ از گسترش خدمات نسل‌هاي سوم و چهارم تلفن همراه به تمامي 1246 شهر كشور خبر داد و در اسفند ماه گذشته نيز براساس نتايج حاصل از هشتمين دوره ارزيابي رتبه‌بندي و انتخاب اپراتورهاي برتر سال و همچنين همتي كه در توسعه 3G و 4G به تمام شهرهاي كشور صورت گرفت از اپراتور اول ارتباطي كشور تقدير كرد. با تكيه بر زيرساخت‌هاي فراهم شده، دغدغه امروز وزير جوان ارتباطات و فناوري اطلاعات ارايه خدمات واي‌فاي رايگان در اماكن تاريخي نظير تخت جمشيد و پاسارگاد كه گوشه‌اي از هويت كشورمان هستند، شده است. تمامي اين اتفاقات خروجي نگاه توسعه‌اي اپراتورها به عنوان بازيگران حوزه ارتباطي است زيرا در صورت عدم وجود پوشش يكپارچه ارتباطات و نسل‌هاي نوين ارتباطي، مردم كمتر از جاذبه‌هاي ديدني كشور در شبكه‌هاي اجتماعي مطلع مي‌شدند و در نهايت بار ترافيكي ايام خاص نظير نوروز اينچنين متوازن در كشور توزيع نمي‌شد؛ از سمت ديگر ايران عزيزمان كمتر به جامعه جهاني شناسانده مي‌شد. نگاهي به آمارهاي رسمي اين حوزه نشان مي‌دهد كه تا نيمه سال گذشته 156 ميليون و 548 هزار و 511 سيم‌كارت توسط اپراتورهاي ارتباطي واگذار شده و مجموع خطوط فعال به بيش از 85 ميليون سيم‌كارت رسيده است. آخرين آمارهاي ارايه شده از سوي دولت نسبت به نقش‌آفريني اپراتورها در بازار ارتباطي كشور نشان مي‌دهد كه اپراتور اول كشور سهم 59.53 درصدي، اپراتور دوم سهم 38.47 درصدي و اپراتور سوم نيز سهم دو درصدي از اين بازار دارد. «همراه اول» با ضريب نفوذ 62.5 درصدي در جامعه تا پايان خرداد ماه سال گذشته، پوشش جاده‌هاي اصلي و فرعي خود را به 32078 و 34591 كيلومتر رسانيد كه با احتساب خطوط ريلي مجموعا 75595 كيلومتر مي‌شد و 96.5 درصد جمعيت كل كشور را پوشش مي‌داد. «ايرانسل» هم با ضريب نفوذ 40.1 درصدي در همين بازه زماني توانست مجموعا 35936 كيلومتر از جاده‌هاي اصلي، فرعي و ريلي كشور را تحت پوشش قرار دهد؛ در نهايت هم «رايتل» با ضريب نفوذ 2.08 درصدي ميزان پوشش خطوط اصلي، فرعي و ريلي‌اش را تا پايان خرداد ماه گذشته به 21406 كيلومتر رسانيد.
ميزان پوشش 3G و 4G در شهرهاي كشور
در حوزه خدمات اينترنت همراه نيز اپراتور اول ارتباطي در حالي كه پروانه تجاري‌اش ديرتر از دو اپراتور ديگر به نسل‌هاي سوم و چهارم ارتقا يافت اما اكنون توانسته تمامي شهرهاي كشور (1246 شهر) را تحت پوشش خدمات نسل 3، 4 و 4.5 خود درآورد. اپراتور دوم هم كه سهم قابل توجهي از بازار ارتباطي ايران دارد، براساس آخرين گزارشي كه از وضعيت شبكه خود ارايه داده در بيش از دو هزار و 220 شهر، دهستان و جاده خدمات 4G و در بيش از سه هزار شهر، دهستان و جاده هم خدمات 3G دارد؛ اين اپراتور همچنين گفته كه خدمات نسل G 5/4 را به بيش از 390 شهر توسعه داده است. با اين حال «ايرانسل» به صورت تفكيك شده از تعداد سايت‌هايش در مناطق مختلف و شهرهاي تحت پوشش خود در نسل‌هاي مختلف نگفته است. رسيدگي به امر توسعه و ايجاد زيرساخت‌هاي نوين ارتباطي در رقابت اپراتورهاي ارتباطي به اندازه‌اي اهميت دارد كه بعضا برخي از آنها در تبليغات محيطي، تلويزيوني و رسانه‌اي دست به تخريب رقيب زده و با ارايه آمار جعلي سعي در برتر جلوه دادن خود دارند اما با مقايسه آمار رسمي ارايه شده از سوي معاونت برنامه‌ريزي و نظارت راهبردي وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات متوجه مي‌شويم كه اپراتور اول ظرف كمتر از هشت ماه توانسته در تعداد شهرهاي تحت پوشش خدمات 3G و 4G به ترتيب رشد حدود 18 و 80 درصدي داشته باشد و با توجه به اينكه دو اپراتور ديگر آمار تفكيكي از ميزان شهرهاي تحت پوشش خود ارايه نكرده‌اند، نمي‌توان به مقايسه آمار آنها پرداخت.
فاصله اپراتورهاي موبايل در پوشش روستايي
با توجه به اينكه دسترسي به ارتباطات حق عموم مردم است و عدالت حكم مي‌كند حكم توسعه به شكل متوازن باشد، آخرين آمار رسمي دولت نشان مي‌دهد كه اپراتور اول در 44918 روستا، اپراتور دوم در 17631 روستا و اپراتور سوم نيز در 65 روستا پوشش ارتباطي دارد
اشتراك‌گذاري اپراتور بزرگ‌تر با كوچك‌ترها
اشتراك ظرفيت شبكه اپراتورها از جمله اقداماتي بود كه در دولت گذشته بناي آن نهاده و در نهايت باعث شد كه امروز پوشش آنتن در تمامي نقاط كشور به شكل متوازن باشد؛ به نحوي كه اگر اپراتوري در يك نقطه كه اپراتور ديگر داراي آنتن است، آنتن نداشته باشد، مي‌تواند مشترك خود را مهمان اپراتور رقيب كند. اين مصوبه اجرايي با نام «رومينگ ملي» شناخته مي‌شود و همان طور كه گفته شد به دنبال اين است تا ظرفيت شبكه اپراتوري را در نقاطي كه سايرين پوشش ندارند به اشتراك بگذارد؛ با اجراي اين مصوبه بود كه اپراتور سوم ارتباطي توانست شعار پوشش «از خزر تا خليج فارس» را سر دهد. بنابراين ظرفيت سخت‌افزاري و شبكه‌اي اپراتورهاي بزرگ‌تر در اختيار كوچك‌ترها قرار گرفت و عملا نياز سرمايه‌گذاري نوپاها را تا حد چشم‌گيري از بين برد؛ در اين شرايط بود كه بسياري از كارشناسان و فعالان بازار از كاهش احتمالي سهم بازار اپراتورهاي بزرگ‌تر خبر دادند و شرايط را براي رقابت آنها مساعد ندانستند اما آمارهاي رسمي دولت نشان مي‌دهد برخلاف تمامي اين اظهارنظرها، شركت ارتباطات سيار ايران با احتساب مشتركان اپراتورهاي ديگر كه از طريق رومينگ ملي به شبكه‌اش وارد مي‌شدند 62 درصد سهم بازار گرفته است.
تغيير جهت ترابردپذيري شماره‌هاي تلفن همراه
همچنين مصوبه ديگري با رويكرد مصوبه قبلي و با هدف حمايت از حقوق مشتركان تلفن همراه، در همان زمان به اجرا گذاشته شد؛ «ترابردپذيري شماره‌هاي تلفن همراه» عنوان مصوبه‌اي بود كه همانند رومينگ ملي باعث شد تا اغلب متخصصان و صاحب نظران حوزه ICT از آن به عنوان ضربه نهايي بر انحصار بازار اپراتور اول ياد كنند اما بار ديگر برخلاف تجارب بين‌المللي و پيشگويي‌هاي آماري، رويه معكوس شد. ترابردپذيري شماره‌هاي تلفن همراه امكاني را فراهم كرد تا مشتركان تلفن همراه بتوانند با حفظ شماره خود، اپراتورشان را تغيير دهند و به سمت اپراتوري بروند كه به زعم‌شان خدمات بهتري دارد. بنابراين با چنين مصوبه‌اي اهرم قدرت و فشار از دست اپراتورها خارج شد و در اختيار مشتركان تلفن همراه قرار گرفت، اما برخلاف اينكه تصور مي‌شد مردم اپراتور قديمي و بزرگ‌تر را ترك كرده و به سمت اپراتورهاي جديد مي‌روند اما جذب همراه اول از ايرانسل و رايتل بيشتر شد.
مشتركان وفادار و حال و روز اپراتورها!
با وجود گذشت بيش از يك سال از اجراي نهايي طرح ملي ترابردپذيري شماره‌هاي تلفن همراه، آخرين آمار رسمي رسانه‌اي شده (اواخر آذر 96) از ميزان ترابرد به اپراتورهاي ارتباطي نشان مي‌دهد كه در مجموع 236014 مشترك با حفظ شماره به شبكه همراه اول وارد و 193363 مشترك خارج شده‌اند كه مجموعا تراز مثبت 42651 را نمودار است. اما تراز ترابرد هر دو اپراتور ايرانسل و رايتل منفي و به ترتيب 16577 و 26074 بوده است؛ به قطع مشخص است كه برنده اصلي اين رقابت سنگين اپراتور قديمي كشور بوده و در شرايطي كه همه كارشناسان و صاحب‌نظران براي خروج آن از گردونه رقابت زمينه مي‌چيدند توانسته با فراهم كردن بسترهاي ارتباطي موردنياز مردم، به مقصدي براي مشتركان ديگر اپراتورها تبديل شود. از سوي ديگر نكته جالب‌تر اينكه مديرعامل وقت همراه اول در مجامع عمومي عادي سالانه و فوق‌العاده شركت ارتباطات سيار ايران كه سال گذشته با حضور 95درصدي سهامداران اين اپراتور برگزار شد به صراحت اعلام كرد: در حالي با اجراي ترابردپذيري شماره‌هاي تلفن همراه بيشترين مشتركان به شبكه همراه اول وارد شده‌اند كه بين 20 تا 30 درصد كساني هم كه از شبكه ما رفته‌اند، اكنون در حال بازگشت هستند و به عبارتي وفادار مانده‌اند. پيش از آن هم مدير ترابردپذيري اپراتور اول دليل موفقيت اين اپراتور در جذب مشتركان بيشتر به نسبت دو اپراتور ديگر را اجراي رومينگ ملي عنوان كرد؛ به عقيده او مشتركاني كه طعم خدمات خوب را چشيده بودند حاضر شدند در زمان اجراي ترابردپذيري به شبكه ما مهاجرت كنند. آمارهاي منتشر شده در رسانه‌ها نشان مي‌دهد كه اين اپراتور صاحب 18200 سايت نسل سوم و 15900 سايت نسل چهارم است و همچنين آخرين آمار و ارقام رسمي مربوط به كيفيت شبكه اپراتورها هم نشان مي‌دهد كه وضعيت اپراتورهاي اول تا سوم در شاخص «ميزان موفقيت در برقراري مكالمات» (ASR) به ترتيب 51.49، 49.15 و 51.75 درصد است.
روند تغيير سهم بازار
در نهايت و به منظور جمع‌بندي بايد گفت، آمارهاي رسمي دولت هم نشان مي‌دهد كه از پايان شهريور ماه سال 1395 تا پايان خرداد ماه سال 1396 سهم بازار اپراتور اول ارتباطي در جامعه با رشد حدودا دو درصدي مواجه در حالي كه سهم بازار اپراتورهاي ديگر تماما در اين بازه زماني (دوره اجراي ترابردپذيري) با كاهش روبه‌رو شده است.