رييس‌جمهور پيشين برزيل خود را براي آغاز اجراي محكوميت تسليم نكرد
لولا در دو راهي زندان و كاخ رياست‌جمهوري
شهاب شهسواري
لولا داسيلوا، رييس‌جمهور پيشين برزيل، هر چند بعد از تاييد حكم زندانش به اتهام فساد و پولشويي، خود را براي گذراندن دوران محكوميت در زمان مقرر به پليس معرفي نكرد، اما نزديكان او تاكيد كرده‌اند اگر پليس براي بازداشت او مراجعه كند، از دستور آنها سرپيچي نخواهد كرد و كارزار انتخاباتي‌اش را با اميد لغو حكم صادره، از زندان ادامه خواهد داد. همزمان فضاي سياسي برزيل كاملا تحت تاثير اين حكم قرار گرفته است. شش ماه مانده به انتخابات رياست‌جمهوري كه لولا هم قصد دارد در آن نامزد شود، برزيل به‌شدت دچار دودستگي سياسي بين هواداران و مخالفان اين سياستمدار كهنه‌كار چپ‌گرا تبديل شده است. لولا داسيلوا، 72 ساله، با وجود همه جنجال‌هايي كه اطراف او وجود دارد، همچنان از بالاترين بخت براي پيروزي در انتخابات پيش رو در ميان همه نامزدهاي احتمالي برخوردار است، اما اگر نتواند حكم 12 سال زندان به اتهام فساد و پولشويي را در دادگاه تجديد نظر يا مراجع بالاتر لغو كند، امكان شركت در انتخابات را نخواهد داشت. لولا جمعه و شنبه را به جاي مراجعه به پليس براي انتقال به زندان، درون ساختمان اتحاديه كارگران فولاد برزيل گذراند، جايي كه 4 دهه پيش مركز فعاليت‌هاي مدني او و آغاز مسير سياسي‌اش با برگزاري راهپيمايي‌هاي بزرگ عليه ديكتاتوري نظامي وقت برزيل بود.
هواداران لولا داسيلوا، رييس‌جمهور پيشين برزيل اطراف ساختمان اتحاديه كارگران فولاد جمع شده‌اند تا اجازه نزديك شدن پليس به اين محل را ندهند. لولا، كه سياست را به عنوان يك فعال كارگري آغاز كرد و يكي از بنيانگذاران حزب كارگران برزيل شناخته‌مي‌شود، طي سال‌هاي رياست‌جمهوري‌اش در برزيل به عنوان محبوب‌ترين رييس‌جمهور تاريخ برزيل شناخته مي‌شد. زماني كه سال 2011 لولا دفتر رياست‌جمهوري را ترك كرد تا جاي خود را به ديلما روسف، خلف چپگرايش بدهد، محبوبيت او در بين برزيلي‌ها 90 درصد بود كه براي يك سياستمدار در پايان دوره خدمتش بسيار بالا محسوب مي‌شود. لولا داسيلوا، شناخته‌شده‌ترين سياستمدار چپ برزيل است كه به جز محبوبيتش به دليل بازسازي اقتصاد برزيل و كاهش شديد نرخ فقر در اين كشور در سال‌هاي رياست‌جمهوري، در سياست خارجي هم از دوستان كشورهاي درحال توسعه از جمله ايران، ونزوئلا و يكي از دوستان فيدل كاسترو محسوب مي‌شد. به نوشته واشنگتن پست، در دوران 8 ساله رياست‌جمهوري لولا داسيلوا، برزيل به هشتمين اقتصاد بزرگ جهان تبديل شد و براي اولين‌بار يك كشور امريكاي جنوبي موفق شد ميزباني بازي‌هاي المپيك را برنده شود. در دوران لولا داسيلوا، بيش از 20 ميليون برزيلي، معادل 10 درصد جمعيت اين كشور از فقر مطلق نجات پيدا كردند و حجم طبقه متوسط اين كشور از 37 درصد جمعيت به 50 درصد رسيد.
اما موفقيت دوران رياست‌جمهوري نيز نتوانست او را از تعقيب توسط دولت‌هاي راستگراي بعدي نجات دهد. 3 سال پيش، دادستان عمومي برزيل، يك پرونده در مورد احتمال تاثيرگذاري شخص لولا داسيلوا بر معاملات و قراردادهاي تجاري دوران رياست‌جمهوري‌اش باز كرد و بعد از بازداشت چند تن از مديران دولت او و شركت‌هاي خصوصي، يك سال بعد با حمله و جست‌وجوي خانه رييس‌جمهور پيشين، او را براي بازجويي و محاكمه بازداشت كرد. ديلما روسف، رييس‌جمهور چپ‌گراي وقت، كه خودش قبلا به عنوان رييس دفتر لولا خدمت كرده‌بود، تلاش كرد با انتصاب لولا داسيلوا به مقام رياست دفتر رييس‌جمهور، با اعطاي مصونيت سياسي، او را از تعقيب در امان نگه دارد، اما اين تصميم با حكم قاضي ديوان عالي برزيل لغو شد. دادگاه لولا، عاقبت شش ماه پيش او را به اتهام دريافت يك ميليون و 300 هزار دلار رشوه براي واگذاري يك قرارداد گران‌قيمت شركت نفت برزيل (پتروبراس) به يك شركت خصوصي به 9 سال و نيم حبس محكوم كرد. اگر حكم لولا قطعي شود، او دست‌كم 19 سال، يعني دو برابر مدت حبسش از تصدي به مقام‌هاي دولتي محروم خواهد شد، در عين حال اگر محكوميت كيفري او چيزي به جز حبس هم باشد، براساس قانون انتخابات برزيل تا 8 سال حق شركت در انتخابات را نخواهد داشت. بعد از تجديدنظرخواهي، دادگاه تجديدنظر نه تنها حكم او را لغو نكرد بلكه اين حكم را به 12 سال و يك ماه افزايش داد. روز پنج‌شنبه دادگاه حكم بازداشت فوري او را صادر كرد، بلافاصله وكلاي لولا براي توقف اجراي حكم به ديوان عالي اعتراض كردند. ديوان عالي برزيل اعتراض وكلاي لولا را كه خواسته‌بودند اجراي حكم او تا آخرين مرحله تجديدنظر معلق شود، نپذيرفت تا لولا مجبور باشد براي آغاز دوران محكوميت، خود را به زندان معرفي كند.
اما لولا داسيلوا گفته است كه شخصا خود را معرفي نخواهد كرد. او جمعه شب در محل ساختمان اتحاديه كارگران فولاد برزيل ماند، تا بزرگداشت سالروز تولد همسر درگذشته خود را برگزار كند. همسر او ماريسا لولا داسيلوا، زمستان گذشته و مدت كوتاهي بعد از صدور حكم دادگاه كه او را نيز به زندان محكوم كرده‌بود، درگذشت. همزمان طرفداران لولا در اطراف ساختمان اتحاديه تجمع كرده‌اند تا جلوي بازداشت او توسط پليس را بگيرند. به گزارش لس‌آنجلس تايمز، پليس فدرال برزيل اعلام كرده است كه قصد ندارد لولا را در ساختمان اتحاديه بازداشت كند و به مذاكره با معترضان و نزديكان لولا براي خروج او از ساختمان و تسليم به پليس ادامه خواهد داد. تظاهرات به جز در منطقه سائو برناردو دو كامپو كه ساختمان اتحاديه كارگران فولاد در آن قرار دارد، در ديگر نقاط برزيل نيز در حمايت از لولا داسيلوا برگزار شد. مخالفان لولا، تظاهرات روز شنبه خود را كه قرار بود در حمايت از دستگاه قضايي برگزار كنند به درخواست پليس نظامي براي جلوگيري از درگيري‌هاي خياباني لغو كردند.
لولا با وجود تجمع هوادارانش، روز جمعه حاضر به سخنراني در جمع آنها نشد، اما در حساب كاربري توييتر خود، نارضايتي‌اش را از اجراي حكم دادگاه اعلام كرد. او خطاب به هوادارانش نوشت: «آنها مي‌خواهند مرا دستگير كنند تا صداي مرا خفه كند، اما صداي من از طريق شما شنيده خواهد شد» و در توييت ديگري خطاب به هوادارانش تاكيد كرد: «آنها مي‌خواهند مرا زنداني كنند تا درون يك سلول از حركت باز ايستم، اما من از طريق پاهاي شما به حركت ادامه خواهم داد.»
طرفداران و نزديكان لولا داسيلوا معتقدند كه دادگاهي كه براي او تشكيل شده است اهداف سياسي داشته و قاضي آن تعصب سياسي عليه رييس‌جمهور پيشين برزيل دارد. بخشي ديگر از شهروندان برزيلي اما اجراي اين حكم را يك موفقيت در مبارزه با فساد در اين كشور مي‌دانند و معتقدند كه قانون و عدالت بايد براي همه شهروندان بدون توجه به پيشينه و قدرت‌شان اجرا شود. عمليات ضدفساد «كارواش» كه دامن لولا را گرفته است، همزمان رييس‌جمهور پيشين، ديلما روسف و رييس‌جمهور راستگراي كنوني برزيل، ميشل تمر را نيز پاي ميز محاكمه كشانده است. بر خلاف لولا دا سيلوا كه از محبوبيت 90 درصدي در دوران رياست‌جمهوري‌اش برخوردار بود، رييس‌جمهور كنوني برزيل تنها از سوي 7 درصد شهروندان مقبول است و بيش از 85 درصد برزيلي‌ها خواهان استيضاح و محاكمه او هستند. ميشل تمر كه در ميانه دوران رياست‌جمهوري ديلما روسف، پس از استيضاح او و بدون انتخابات رييس‌جمهور شده است، بايد پاييز امسال در برابر رقبايي بايستد كه محبوب‌ترين آنها اكنون در آستانه حبس قرار دارد.
لولا داسيلوا، 72 ساله، با وجود همه جنجال‌هايي كه اطراف او وجود دارد، همچنان از بالاترين بخت براي پيروزي در انتخابات پيش رو در ميان همه نامزدهاي احتمالي برخوردار است اما اگر نتواند حكم 12 سال زندان به اتهام فساد و پولشويي را در دادگاه تجديد نظر يا مراجع بالاتر لغو كند، امكان شركت در انتخابات را نخواهد داشت. لولا جمعه و شنبه را به جاي مراجعه به پليس براي انتقال به زندان، درون ساختمان اتحاديه كارگران فولاد برزيل گذراند، جايي كه 4 دهه پيش مركز فعاليت‌هاي مدني او و آغاز مسير سياسي‌اش با برگزاري راهپيمايي‌هاي بزرگ عليه ديكتاتوري نظامي وقت برزيل بود.