برجام
در نگاه رهبري
رهبر انقلاب در ديدار با مسوولان نظام: (هشتم ماه مبارك رمضان؛ در حسينيه امام خميني (رحمه‌الله))
برجام موافقاني دارد و مخالفاني؛ به نظر من، هم موافقان و هم مخالفان، هر دو در بيان نظرات خودشان مبالغه مي‌كنند؛ اغراق‌گويي مي‌كنند؛ هم موافقاني كه از برجام تمجيد مي‌كنند سخنان‌شان اغراق‌گونه است، هم مخالفاني كه انتقاد مي‌كنند مبالغه مي‌كنند و گاهي اغراق مي‌كنند. به نظر من هيچ‌كدام جا ندارد.
برجام يك نقاط مثبتي دارد، يك نقاط منفي‌اي دارد؛ يك محسناتي دارد، يك معايبي دارد؛ محسناتش همان چيزهايي است كه ما را وادار كرد و ترغيب كرد كه به اين مذاكرات رو بياوريم؛ البته مي‌دانيد اين مذاكرات قبل از شروع دولت يازدهم آغاز شد كه به‌خاطر همين مُرغِبات (۱۸) بود؛ يعني جنبه‌هاي محسناتي به نظر انسان مي‌رسيد كه البته همه آن محسنات تامين نشد، يعني خيلي‌هايش تامين نشد لكن حالا بالاخره يك محسناتي بود و انسان حس مي‌كرد كه ممكن است اين فوايد وجود داشته باشد. شروع شد اين مذاكرات؛ بعد هم كه خب، زمان دولت جناب آقاي روحاني طبعا گسترش بيشتري و فعاليت بيشتري پيدا كرد؛ محسنات اينها است.
معايب چيست؟ معايب همان چيزي است كه هميشه از آن بيمناك بوديم و تكرار مي‌كرديم و مي‌گفتيم؛ مي‌گفتيم: آقا، اينها بدعهدند، بدذاتند، دبه‌دربيار هستند، زير قول‌شان مي‌زنند، عمل نمي‌كنند؛ معايب هم اينها است. خلل‌وفُرجي وجود دارد در برجام كه اين معايب مي‌توانند خودشان را نشان بدهند و اگر اين خلل‌وفُرج بسته مي‌شد، البته معايب كمتر مي‌شد يا منتفي مي‌شد.
من آنچه راجع به برجام عرض مي‌كنم، مطلقا ناظر به اين برادران عزيز ما كه در مذاكرات شركت داشتند نيست؛ اينها كار خودشان را كردند، سعي خودشان را كردند، واقعا جدوجهد كردند. خب ما شاهد بوديم و مي‌ديديم؛ رفتند، ماندند -به‌نظرم پارسال ماه رمضان بود كه مدتي از ماه رمضان را اينها در آنجا بودند- خب، سختي داشت، واقعا سختي داشت و زحمت كشيدند به آنها من [اشكال نمي‌كنم]. از كارشان ان‌شاءالله خداي متعال راضي باشد، ما هم دعاي‌شان كرديم و دعاي‌شان مي‌كنيم؛ نگاه من به طرف مقابل است؛ به آن كساني است كه طرف مذاكره ما بودند.
برجام؛ يك خلل‌وفُرجي دارد، يك زواياي پرابهامي دارد كه اينها موجب شده است كه دشمن بتواند سوءاستفاده كند، طرف مقابل بتواند از آنها سوءاستفاده كند. ما البته برجام را ابتدائا نقض نخواهيم كرد؛ اين را همه بدانند! ما نقض نمي‌كنيم برجام را لكن اگر طرف مقابل نقض كند كه حالا همين‌طور اين كساني كه نامزد رياست‌جمهوري امريكايند، مدام دارند تهديد مي‌كنند كه ما مي‌آييم پاره مي‌كنيم، نقض مي‌كنيم، اينها اگر پاره كردند، ما آتش مي‌زنيم. اينكه حالا نقض نمي‌كنيم، متكي است به دستور قرآن: اوفوا بِالعهد؛ (۱۹) بالاخره يك معاهده‌اي است انجام داده‌ايم، نمي‌خواهيم معاهده را ما به هم بزنيم و آنكه اگر آنها نقض كردند، ما هم نقض خواهيم كرد، اين هم متكي است به آيه قرآن: و اِما تخافن مِن قومٍ خِيانـ［ فانبِذ اِليهِم علي سوآء ؛ (۲۰) اگر آن طرف نقض كرد نقض كن. «فانبِذ» يعني پرتاب كن طرف خودش، رد كن. بنابراين ما تابع اصول قرآني هستيم؛ هم در اين طرف قضيه، هم در آن طرف قضيه.
بيانات در اجتماع زايران و مجاوران حرم رضوي (اول فروردين 1395)
اختلافات زيادي با امريكا داريم، اين اختلافات را بايد حل كنيم، اين اختلافات بايد تمام بشود؛ حالا در حل اين اختلافات، فرض بفرماييد كه ملت ايران مجبور باشد از اصول خود صرف‌نظر كند، از خط قرمزهاي خود هم صرف‌نظر كند، بكند؛ طرف مقابل از اصول خود و ارزش‌هاي خود تنازل نمي‌كند لكن اگر لازم شد، ما بايد تنازل كنيم تا مشكلات را برطرف كنيم تا در نتيجه كشور بتواند از ظرفيت‌هاي خود استفاده كند و مثلا به يك اقتصاد برجسته‌اي مبدل بشود. حرف‌شان اين است. بنابراين در قضيه هسته‌اي توافق شد و اسم اين را گذاشتيم «برجام»؛ برجام ديگري در قضاياي منطقه، برجام ديگري در قضاياي قانون اساسي كشور؛ برجام ۲ و ۳ و ۴ و الي‌غيرذلك بايد به وجود بيايد تا ما بتوانيم راحت زندگي كنيم. اين منطقي است كه سعي مي‌كنند اين منطق را در بين نخبگان جامعه و از سوي نخبگان جامعه به افكار عمومي جامعه منتقل كنند. معناي اين حرف چيست؟ معناي اين حرف اين است كه جمهوري اسلامي از مسائل اساسي‌اي كه به حكم اسلام و به حكم برجستگي‌هاي نظام جمهوري اسلامي پايبند به آنها است، صرف‌نظر كند.
در قضيه برجام بدعهدي و به تحريم‌هاي ديگري ما را تهديد كردند. همين‌طور كه گفتم، وزير خزانه‌داري امريكا به‌شدت شب‌وروز مشغول كار است براي اينكه نگذارند كه جمهوري اسلامي از نتايج برجام بهره‌مند بشود. خب، اينها دشمني است. مرتبا تهديد مي‌كنند و مرتبا به تحريم‌هاي بيشتر تهديد مي‌كنند.
ما پول‌هايي داريم در خارج از كشور؛ [مثلا] نفت فروخته‌ايم، پولش را به ما نداده‌اند. در قضيه برجام بنا بر اين شد كه اين پول‌ها برگردد - البته اكثرش برنگشته، اغلبش برنگشته و دچار مشكل است؛ دست امريكايي‌ها را انسان مشاهده مي‌كند پشت اين [قضيه]؛ البته انگيزه‌هاي ديگري هم وجود دارد، لكن بدجنسي بعضي از دستگاه‌هاي امريكايي موجب شده است كه اين پول‌ها برنگردد؛ لكن بالاخره برخواهد گشت.
بيانات در ديدار دست‌اندركاران برگزاري انتخابات (30 دي ماه 1394)
راجع به مساله برجام؛ خب اين هم حادثه‌اي بود، حادثه بزرگ و مهمي هم بود؛ حقا و انصافا هم زحمت كشيدند؛ نه‌اينكه حالا همه خواسته‌هاي ما برآورده شد؛ نه، اما همان مقداري كه از خواسته‌هاي جمهوري اسلامي برآورده شد، اين برادران عزيز - وزير محترم خارجه، هيات مذاكره‌كننده، شخص رييس‌جمهور محترم- انصافا خيلي تلاش كردند؛ ما مي‌ديديم دايم در حال تلاش و حرص‌وجوش و حركت و فكر و دنبال [كردن] و نشستن و جلسات طولاني و بي‌خوابي و امثال اينها [بودند]؛ ان‌شاءالله خداي متعال به همه آنها اجر بدهد و كارهاي‌شان مورد سپاس الهي قرار بگيرد؛ اين به جاي خود محفوظ؛ لكن يك عده‌اي دارند اين‌جور وانمود مي‌كنند كه كأنه اين دستاوردهايي كه حالا مثلا پيدا شد، امريكا يك لطفي كرد به ما كه اين تحريم‌ها را مثلا برداشت؛ اين‌جور نيست.
ما انرژي هسته‌اي را با توانايي‌هاي خودمان، با فكر دانشمندان‌مان، با پشتيباني‌هاي دولت‌هاي مختلف[مان] پيش برديم، چهار شهيد داديم در اين راه، به اين نقطه رسانديم؛ شوخي است؟ كاري كرديم كه دشمن كه يك روز حاضر نبود يك سانتريفيوژ در اين كشور بچرخد، حالا مجبور شده به‌خاطر واقعيت‌هاي موجود، تحمل كند كه چند هزار سانتريفيوژ وجود داشته باشد. اين لطفي از طرف آنها نيست؛ اين تلاش ملت ايران است، تلاش دانشمندان است.
[آنها] تحريم كردند براي اينكه مردم را عصباني كنند و به خيابان بكشانند. بنده اين را چند سال پيش گفتم... [اما] مردم ما ايستادند؛ اين مقاومت مردم، اين ايستادگي مردم پشتوانه كار سياسي و ديپلماسي و مذاكره و اين حرف‌ها شد. دشمن مجبور شد؛ همين مقداري كه عقب‌نشيني كرد، به‌خاطر اين بود كه ملت از خودش اقتدار نشان داد؛ دولت جمهوري اسلامي از خودش اقتدار نشان داد، عزت نشان داد. البته من شخصا معتقدم كه مي‌شد ما از اين بهتر هم انجام بدهيم.
مساله هسته‌اي و دعواي استكبار با ما در قضيه هسته‌اي، فقط قضيه هسته‌اي نبود، والا مي‌توان سوگند ياد كرد كه اينها مي‌دانند كه جمهوري اسلامي دنبال بمب هسته‌اي نيست؛ اين را مي‌شود قسم خورد؛ مساله مساله ديگري است. اين جزئي از يك حركت عمومي است براي زيرفشار قرار دادن ملت ايران، براي متوقف كردن حركت انقلابي ملت ايران به سوي اهدافش، براي متوقف كردن گستره نفوذ روزافزون نظام جمهوري اسلامي در منطقه و در جهان.
ديدار رييس و اعضاي مجلس خبرگان رهبري با رهبر انقلاب
(12 شهريور 1394)
در مساله برجام ما آنچه نظرمان بود و بايد عرض بكنيم، در خلال اين ايام - چه پيش از اينكه اين توافق انجام بگيرد، چه بعد از آنكه اين توافق انجام گرفته است - عرض كرده‌ايم. يك بحثي كه امروز وجود دارد بحث مجلس است؛ وضع حقوقي و قانوني و مانند اينها را كساني كه اهل اين مسائل هستند بايد بررسي كنند و ببينند كه اقتضائات حقوقي و آنچه الزامات حقوقي اين مساله است چيست و طبق همان بايست عمل بشود؛ ما وارد آن نمي‌شويم. لكن آنچه از نگاه كلي من عرض مي‌كنم - كه به آقاي رييس‌جمهور هم اين را عرض كرده‌ام - [اين است كه] به نظر ما مصلحت نيست كه ما مجلس را از اين قضيه بركنار بداريم؛ چون قضيه‌اي است كه بالاخره دو سال است كه كشور به‌طور كلي متوجه به آن است و حالا هم به يك نتايجي رسيده؛ [پس] بايد مجلس وارد بشود. حالا مجلس چه بكند؟ بنده هيچ توصيه‌اي ندارم به مجلس شوراي اسلامي كه با اين چه‌جوري عمل بكند. اولا نوع تصميم‌گيري چه‌جوري باشد؟ به‌نحو تصويب يا رد باشد، يا به‌نحو ديگري تصميم‌گيري كنند؟ آيا رد كنند، آيا تصويب كنند؟ بنده هيچ توصيه‌اي ندارم. نظر متبع، نظر نمايندگان ملت است در مجلس و اينكه [مجلس] چه بكند، چه نكند را ما عرض نمي‌كنيم. ما معتقديم كه بالاخره خوب است مجلس را بركنار نكنيم و نمايندگان ملت بايد تصميم بگيرند.
مسوولان امريكايي خيلي بد حرف مي‌زنند؛ بايد تكليف اين حرف‌ها روشن بشود؛ بالاخره [يك] طرف قضيه ما هستيم، يك طرف هم امريكايي‌ها هستند. يك بار مي‌گويند كه چارچوب تحريم‌ها حفظ خواهد شد؛ پس ما نشسته‌ايم اين چند وقت، براي چه صحبت كرده‌ايم؟ صحبت كرديم كه چارچوب تحريم‌ها برداشته بشود، تحريم‌ها برداشته بشود. قرار است كه چارچوب تحريم‌ها حفظ بشود! حالا من نمي‌دانم معناي «چارچوب تحريم‌ها حفظ بشود» چيست؟ ممكن است باز اين را هم يك جور معنا كنند اما آنچه از اين حرف برمي‌آيد، درست مخالف آن علتي است كه ما رفتيم براي مذاكره؛ والا ما چرا مذاكره كنيم!؟ ما داشتيم كار خودمان را مي‌كرديم؛ نوزده هزار سانتريفيوژ ما درست كرده بوديم، مي‌توانستيم در مدت نه چندان بلندي آن را برسانيم به پنجاه هزار سانتريفيوژ يا شصت هزار سانتريفيوژ؛ هيچ مشكلي براي ما وجود نداشت كه اين كار را بكنيم؛ [سوخت] بيست درصد را توليد مي‌كرديم، مي‌توانستيم ادامه بدهيم؛ تحقيق و توسعه را انجام مي‌داديم، همچنان به همان شكل و با همان سرعت مي‌توانستيم انجام بدهيم و همچنين بقيه چيزها را. اينكه نشستيم مذاكره كرديم، در بعضي از موارد كوتاه آمديم، يك امتيازاتي داديم، عمدتا براي اين بود كه تحريم‌ها برداشته بشود؛ اگر بنا است تحريم‌ها برداشته نشود، پس معامله‌اي وجود ندارد، ديگر اصلا اين معنا ندارد. مسوولان اين را بايد مشخص كنند و نگويند كه مثلا او براي قانع كردن رقباي داخلي خودش اين حرف را مي‌زند. بله، دعوايي كه در امريكا هست، دعواي واقعي است؛ بنده عقيده ندارم كه دعواي صوري و ظاهري است، واقعا اختلاف دارند، علت اختلاف‌شان هم براي ما روشن است؛ لكن به‌هرحال آنچه رسما گفته مي‌شود، پاسخ لازم دارد؛ اگر پاسخ داده نشود همان تثبيت خواهد شد.
مشخص است كه تحريم‌هاي اقتصادي بايد برداشته شود؛ گفتيم هم فورا! حالا «فورا» را معنا كردند، ما هم حرفي نزديم، اشكال ندارد؛ دوستان ما در اينجا آن «فورا» را به يك شكلي معنا كردند، يك ترتيبي برايش انتخاب كردند، ما هم مخالفتي نكرديم. لكن بالاخره [تحريم‌ها] بايد برداشته بشود، توقف تحريم نداريم، تعليق تحريم نداريم؛ اگر آنها تعليق مي‌كنند، خب پس ما هم اينجا تعليق مي‌كنيم، اگر اين‌جور است ما اقدام اساسي روي زمين چرا انجام بدهيم؟ بنابراين [منظور] لغو تحريم‌ها است. البته در بعضي موارد گفتند كه لغو دست دولت امريكا كه طرف مذاكره ما است، نيست؛ آنها را گفتند كه متوقف مي‌كنيم و از حقوق قانوني خودمان استفاده مي‌كنيم و كارهايي از اين قبيل اما آن چيزهايي كه دست خود دولت امريكا است يا آنچه دست دولت‌هاي اروپايي است، آنها به‌طور كامل [بايد برداشته شود.]