برجام تنها آتش‌بسي در يكي از جبهه‌هاي مختلف است
بهروز كمالوندي
سخنگو و معاون امور بين‌الملل سازمان انرژي اتمي
بيست و چهارم تيرماه سال گذشته پس از چندين سال مذاكره به ويژه در دو سال آغاز دولت دهم، ايران و كشورهاي 1+5 در خصوص برنامه‌اي به توافق رسيدند كه بر اساس آن ضمن حفظ برنامه هسته‌اي كشور از جمله ادامه غني‌سازي، تحقيق و توسعه با برخي محدوديت‌ها كه در برنامه كلي صنعتي و تحقيقاتي كشور مشكلات جدي ايجاد نمي‌كند و نيز ادامه كار كارخانه آب سنگين و مدرن‌سازي رآكتور آب سنگين اراك با مشاركت بين‌المللي، ساختار و شاكله تحريم‌هاي ظالمانه فروريخته شد و نيز پرونده سياسي ساختگي موسوم به ابعاد احتمالي نظامي نيز كه بهانه صدور قطعنامه‌هاي متعدد با اغراض سياسي در شوراي امنيت سازمان ملل و شوراي حكام آژانس بين‌المللي اتمي بود، براي هميشه بسته شد. در مقابل طرف‌هاي غربي با اعمال شفافيت‌هاي بيشتر داوطلبانه ايران و پذيرش اجراي موقت پروتكل الحاقي چنين تبليغ كردند كه موفق به بستن راه‌هاي ايران به سمت سلاح هسته‌اي شدند. اين در حالي است كه خود به خوبي مي‌دانند كه توليد، انباشت و به‌كارگيري سلاح‌هاي كشتار جمعي علاوه بر مغايرت با اعتقادات ايدئولوژيك جمهوري اسلامي ايران، كشورمان به لحاظ استراتژيك و توانايي‌هاي متعارف نظامي، نيازي به اين گونه سلاح‌ها ندارد.
راه رسيدن به اين توافق البته راه كوتاه و همواري نبوده و ادامه آن نيز با دشواري‌هاي مختلفي روبه‌رو خواهد بود. مذاكرات فشرده و نفسگير دوساله ايران اسلامي در مقابل شش كشور قدرتمند جهاني به اضافه اتحاديه اروپا در حالي اين دستاورد بين‌المللي را محقق ساخت كه مخالفان سرسختي از كشورها و طيف و گروه‌هاي سياسي جهان در اين مسير سنگ‌اندازي مي‌كردند. اگرچه در ابتدا مخالفت‌ها و سنگ‌اندازي‌ها چندان آشكار صورت نمي‌گرفت اما ديري نپاييد كه اين مخالفت‌ها با الحان و طنين‌هاي پر از بغض و عداوت آنان علني و آشكار شد. حضور بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير رژيم صهيونيستي در كنگره امريكا كه بدون دعوت مقامات سياسي امريكا و در مغايرت كامل با عرف سياسي و ديپلماتيك صورت گرفت و اظهارات و مانورهاي سياسي بي‌پرده و پي‌درپي بدون ملاحظات ديپلماتيك مقامات برخي كشورهاي عرب كه متاسفانه در حال حاضر بر كشورهاي همسايه ما حكومت مي‌كنند، تنها بخشي از تحركات و توطئه‌هاي گسترده مخالفان برجام در سطح منطقه است كه همچنان بي‌وقفه ادامه دارد. با در نظر گرفتن اين حقيقت كه اين جريان مخالف پس از نااميدي از ممانعت از اين توافق، هنوز اميد خود را از دست نداده و متاسفانه با عزم و جزم بيشتري تلاش مي‌كند كه موانع مسير توسعه اقتصادي و صنعتي ايران اسلامي از جمله صنعت هسته‌اي برداشته نشده و مصمم است تا به هر شكل ممكن در اين مسير خرابكاري كند، هوشمندي بيش از پيش مردم و مسوولان كشورمان را در ادامه راه ضرورتي انكارناپذير كرده است. صرف‌نظر از مشكلاتي كه در مسير رفع تحريم‌ها وجود دارد، توقف روند فشارهاي تحريمي و برخي گشايش‌هاي اقتصادي از جمله افزايش فروش نفت، حل مشكلات بيمه كشتي‌ها و نفتكش‌ها، برقراري ارتباطات بانكي (سوييفت)، انعقاد قرادادهاي بزرگ سرمايه‌گذاري در صنايع مختلف از جمله اتومبيل، نفت، پتروشيمي و ديگر صنايع از دستاوردهايي است كه نبايد تحت‌الشعاع برخي مشكلات بانكي اهميت آنها ناديده گرفته شود. ادامه شرايط قبل از برجام مي‌توانست كشور را به لحاظ اقتصادي در شرايط پيچيده‌اي قرار دهد. پرواضح است كه طرف غربي در برداشتن تحريم‌هايي كه آن را تنها ابزار فشار بر كشورمان مي‌دانست همواره اكراه داشته و بي‌ميل نيست چنانچه بتواند با توسل به تفاسير و روش‌هاي مختلف حداقل بخش‌هايي از آن را حفظ كند چه اينكه به خوبي واقف است كه در شرايط پيچيده فعلي منطقه وسيله و ابزار ديگري براي وارد كردن فشار به ايران براي پذيرش سازوكار و شرايط مورد نظر خود در منطقه در اختيار ندارد. در چنين شرايطي و در حالي كه موازنه در منطقه به‌طور مستمر به نفع ايران اسلامي تغيير عمده‌اي يافته است، تلاش‌هاي بي‌نتيجه‌اي از روي استيصال و نااميدي از طرف برخي قدرت‌هاي عمده جهاني با همكاري عوامل منطقه‌اي از جمله رژيم اشغالگر قدس و ارتجاع عرب حتي با به‌كارگيري گروه‌هاي تروريستي و تكفيري در جريان است كه البته تدبير، دورانديشي توام با وقار و متانت ناشي از اقتدار مسوولان و مردم كشورمان را مي‌طلبد. نبايد فراموش كرد كه برجام تنها حل و به عبارت بهتر، مديريت يكي از مشكلات متعدد موجود در روابط ايران با اين قدرت‌ها و عوامل و وابستگان آنها بوده و تعارضات عميق از جمله مخالفت جمهوري اسلامي ايران با نظم ظالمانه منطقه‌اي و بين‌المللي ريشه در تعارضات گسترده ايدئولوژيك بين دو كشور داشته و تنها آتش‌بسي در يكي از اين جبهه‌هاي مختلف ايجاد كرده است. در حوزه فني زيرساخت‌هاي صنعت هسته‌اي كشور بدون هيچ گونه صدمه‌اي كار رسيدن به سطح بالاي صنعتي توليد سوخت براي مصارف مختلف تحقيقاتي از جمله پزشكي، صنعتي و كشاورزي و نيروگاهي با ابعاد تعيين شده از طرف مسوولان بالاي كشور و نيز مجلس شوراي اسلامي را دنبال مي‌كند. افزايش تعاملات بين‌المللي در حوزه‌هاي مختلف هسته‌اي و زمينه فراهم شده در نتيجه ضميمه سه برجام به پيشرفت‌هاي كشورمان در حوزه‌هاي مختلف سرعت خواهد بخشيد. حوزه‌هاي مختلف ايمني، توليد سوخت نيروگاهي، تامين و ساخت انواع شتاب‌دهنده براي مصارف پزشكي و صنعتي، گداخت و حوزه‌هاي متعدد ديگر از مواردي است كه با رفع بسياري از موانع گذشته انتظار مي‌رود با سرعتي به مراتب بيشتر از گذشته توسعه يافته و باعث شود سازمان انرژي اتمي ايران سريع‌تر از آنچه انتظار آن مي‌رفت به اهداف تعيين شده براي آنها نايل آيد. حضور متخصصان و مسوولان سازمان در نشست‌ها و كميته‌هاي مختلفي از آژانس كه تا پيش از برجام درهاي آن به بهانه‌هاي تحريمي و سياسي- غيرقابل قبول براي كشورمان - به روي آنها بسته بود، حضور در پروژه‌هاي مهم بين‌المللي مانند «ايتر» امكان استفاده متقابل ايران و طرف‌هاي بين‌المللي و خارجي از اين مشاركت را فراهم خواهد آورد. در همين مدت كمتر از شش ماه پس از تاريخ اجراي برجام، رفت و آمدهاي متعددي بين متخصصان و مسوولان سازمان انرژي اتمي ايران و كشورهاي مختلف اروپايي و آسيايي صاحب صنعت و تكنولوژي هسته‌اي و نيز اتحاديه اروپا صورت گرفته است كه توافقات ناشي از آن بركات زيادي براي اين صنعت در كشورمان خواهد داشت. در عين حال سازمان انرژي اتمي با بي‌اعتمادي به طرف غربي و احتمال بدعهدي آنان ضمن اجراي تعهدات خود، شرايط را به گونه‌اي مديريت كرده تا در صورت ضرورت به گونه‌اي كه باعث حيرت طرف مقابل شود و برنامه بازگشت خود را اجرا كند. اشاره مقام معظم رهبري به امكان بازگشت به ظرفيت غني‌سازي تا يكصد هزار سو در فاصله زماني كمتر از يك سال و نيم بيانگر اين برنامه‌ريزي مدبرانه است كه تحت حمايت‌هاي بي‌دريغ معظم‌له، رياست محترم جمهوري اسلامي ايران و مجلس شوراي اسلامي صورت گرفته است. توصيه ما به طرف مقابل وفاي به عهد و ايجاد زمينه تعامل سودمندانه براي دو طرف بوده و به حاكمان همسايه عرب خود نيز يادآوري مي‌كنيم از ظرفيتي كه باعث شد كه شش قدرت جهاني را به ميز مذاكره بكشاند، غافل نشوند و آنها را دعوت مي‌كنيم به كلمه سواء و مشترك بين ما و آنها و همكاري در جهت توسعه و شكوفايي منطقه براي همه از جمله بهره‌مندي از نعمات انرژي هسته‌اي. بدون ترديد مسير همكاري به نفع همه كشورهاي مسلمان منطقه بوده و جمهوري اسلامي ايران آمادگي دارد كه تجربيات چند دهه دانش و تخصص هسته‌اي خود را در حوزه‌هاي مختلف صلح‌آميز هسته‌اي از جمله ايمني، امنيت، ظرفيت‌سازي انساني، آموزش، گداخت و غيره را در اختيار همسايگان خود قرار دهد. دست دوستي ما به سوي شما دراز است، مراقب قضاوت تاريخ باشيد.