سال سخت
1401 سال پرباري براي سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران نبود؛ سالي كه با بيم و اميدها درباره تبعات جنگ اوكراين بر معادله‌هاي منطقه‌اي و بين‌المللي آغاز شد، در حالي به پايان رسيد كه وزارت خارجه ايران بيش از كنشگري در مقام واكنش برآمد و عمده تلاش‌ها بر كنترل تنش‌هاي به وجود آمده متمركز بود. شايد بتوان گفت كه تركش حمله نظامي روسيه به اوكراين بيش از همه به سياست خارجي جمهوري اسلامي آسيب زد و اين آسيب تنها در حوزه احياي توافق هسته‌اي با غرب نبود بلكه دولت سيزدهم در حالي سال نو را آغاز خواهد كرد كه دير يا زود بايد راهي براي برائت جستن از همراهي با روسيه در آنچه غرب تهديد ذاتي امنيتي براي خود مي‌داند، بيابد. جدا از تبعات تعميق رابطه تهران و مسكو در سال جنگ روسيه با غرب، سياست خارجي به طور همزمان در چند حوزه با مشكلات حادي مواجه شده كه خروجي آن مي‌تواند موفقيت پروژه منزوي شدن ايران در سطح بين‌المللي باشد. هرچند كه دولت سيزدهم مهم‌ترين شعار خود در سياست خارجي را اولويت بخشي با همسايگان اعلام كرد اما به نظر مي‌رسد تشديد تنش در رابطه بين‌المللي ايران و برهم خوردن بيش از پيش توازن در سياست خارجي، تحقق اين مهم را هم تحت تاثير قرار داده است. در مرزهاي شمالي ايران تداوم تنش ميان جمهوري آذرباجان و ارمنستان به تهديد منافع ايران و حتي قوت گرفتن احتمال تغيير در مرزهاي جغرافيايي منتهي شد. القای حس بي‌ثباتي اقتصادي در داخل ايران كه بخش قابل توجهي از آن در تداوم تحريم عليه ايران ريشه دارد همسايگان و حتي دوستان ايران را به فكر يافتن جايگزين‌هاي امن‌تر براي خود چه در حوزه مسيرهاي ترانزيتي و چه سرمايه‌گذاري انداخته است. در مرزهاي شرقي قدرت گرفتن دوباره طالبان به تهديدي جدي براي امنيت ملي ايران تبديل شد كه به نظر نمي‌رسد سياست فعلي ايران مبني بر مماشات با اين گروه تاثير مثبت بلندمدتي داشته باشد. رابطه پرماجراي ايران و عربستان سعودي در واپسین روزهای سال به حصول یک نقشه راه برای عادی سازی روابط دیپلماتیک منتهی شد که می‌توان آن را تنها خبر خوش در حوزه سیاست خارجی در یک سال اخیر دانست. همزمان كشورهاي عربي منطقه دست از پنهانكاري درباره رابطه خود با رژيم اسراييل برداشته‌اند و حركات خزنده و پنهان تل‌آويو براي تحت‌الشعاع قرار دادن امنيت ايران در مناطق پيراموني جنبه علني به خود گرفته است. در صفحات پيش‌رو، چالش‌هاي پيش روي سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران در 1401 و راهكارهاي خروج از اين وضعيت مورد بررسي قرار گرفته‌اند.