صبا نوبری
خبرنگار
در فاصله كمتر از يك ماه، جاسيندا آردرن و نيكولا استورجن دو نفر از موفق‌ترين رهبران زن در جهان از جايگاه خود كناره‌گيري كردند. نكته مشترك درباره هر دو اين خداحافظي‌ها اين بود كه مجموعه‌اي از عوامل سبب مي‌شد اين دو رهبر امكان ادامه مبارزه براي اهداف و آرمان‌هاي مد نظر خود را ميسر نبينند و به جاي باقي ماندن در قدرت و اصرار به ادامه مسير، تصميم به كناره‌گيري گرفته و در پي سپردن كار اداره دولت متبوع خود به فردي با انرژي و توان بيشتر باشند.
روز چهارشنبه 15 فوريه (26 بهمن 1401)، نيكولا استورجن، وزير اول اسكاتلند و سياستمداري كه سال‌ها براي استقلال اين كشور تلاش كرده بود در اقدامي ناگهاني و غيرمنتظره اعلام كرد كه از جايگاه خود كناره‌گيري مي‌كند.
او در نشستي خبري كه در شهر ادينبورو برگزار شد، كوشيد با طرح چند سوال اين تصميم خود را توجيه كند: «آيا ادامه حضور من در عرصه سياست تصميمي درست است؟ مهم‌تر از آن، آيا من كشورم، حزبم و آرمان استقلال را كه عمرم را صرف آن كرده‌ام در مسير درستي هدايت مي‌كنم؟» وزير اول اسكاتلند افزود: «به اين نتيجه سخت رسيده‌ام كه اينگونه نيست.»
استورجن 52 سال دارد و از سال 1999 ميلادي عضو پارلمان اسكاتلند بوده است. او در سال 1970 در شهر اروين در اسكاتلند متولد شد. فقر و محروميتي كه پيرامون خود مي‌ديد او را به مبارزه با دولت محافظه‌كار مارگارت تاچر برانگيخت. خانم استورجن دانش‌آموخته رشته حقوق در دانشگاه گلاسكو است. پس از تحصيل در رشته حقوق و كار وكالت، او در 29 سالگي به نمايندگي پارلمان اسكاتلند انتخاب شد و در زمره نمايندگان «رديف جلو» قرار گرفت، يعني نمايندگاني كه در دولت مستقر مقامي دارند يا عضو دولت در سايه هستند. خانم استورجن تا رسيدن به رهبري حزب ملي اسكاتلند، يك مسير سياسي طولاني را پشت‌سر گذاشت. او در مبارزات انتخابات براي رهبري حزب ملي اسكاتلند در سال 2004 هم شركت كرد ولي نتوانست پيروز شود. خانم استورجن از نوامبر 2014 وزير اول اسكاتلند بوده است. او جايگزين آلكس ساموندي شد كه پس از همه‌پرسي استقلال اسكاتلند از قدرت كنار رفت. در آن همه‌پرسي راي‌دهندگان با 55درصد در برابر 45درصد آرا، به باقي ماندن سرزمين خود به عنوان بخشي از بريتانيا راي دادند. خانم استورجن با هدف رشد اقتصادي و مبارزه با نابرابري وارد انتخابات شد و در جواب مخالفانش كه او را فردي بسيار جاه‌طلب مي‌دانستند، مي‌گفت جاه‌طلبي او براي حزب است و خانواده برايش مهم‌ترين چيز. با وجود شكست در همه‌پرسي «استقلال» اسكاتلند در سال 2014 ميلادي، خانم استورجن از حاميان برگزاري دوباره آن است. سال پيش ديوان عالي بريتانيا حكم داده بود كه اسكاتلند به لحاظ قانوني قدرت برگزاري مجدد اين همه‌پرسي را ندارد.
چرا استعفا؟
برخي نشريات بريتانيايي استعفاي خانم استورجن را ناشي از اتفاقات اخير و اختلافات ميان لندن و ادينبورو مي‌دانند. روزنامه گاردين نوشته است: «نيكولا استورجن در هفته‌هاي اخير به دليل سياست‌هاي دولت اسكاتلند درخصوص به رسميت شناختن جنسيت‌ها دچار اختلاف نظر شده بود.»
پارلمان اسكاتلند چندي قبل قوانيني را به تصويب رساند كه براساس آن افراد با شرايط آسان‌تري مي‌توانستند تصميم به تغيير جنسيت بگيرند. بحث و جدل‌ها پيرامون اين موضوع پس از زنداني شدن ايزلا بريسون، يك فرد تراجنسيتي محكوم به تجاوز در زندان زنان آغاز شده بود. پارلمان بريتانيا اين مصوبه پارلمان اسكاتلند را نپذيرفت و آن را ابطال كرد. علاوه بر اختلاف نظر درخصوص سياست‌هاي جنسيتي، مساله استقلال اسكاتلند نيز يكي از موضوعاتي است كه نيكولا استورجن از به ثمر رساندن آن نااميد شده است.
خانم استورجن استعفا به دليل ممانعت پارلمان بريتانيا از اجراي قوانين جنسيتي جديد در اسكاتلند را رد مي‌كند اما تاكيد دارد كه در فضاي سياسي فعلي، «مباحث بحث‌برانگيز پايان مناسبي پيدا نمي‌كنند.»
او يك ماه پيش از استعفا در مصاحبه‌اي با بي‌بي‌سي گفته بود كه «انرژي زيادي دارد» و «هيچ تصميمي براي استعفا در آينده نزديك ندارد.» روز چهارشنبه اما خانم استورجن گفت كه «هفته‌ها» براي اتخاذ تصميم استعفا در حال كلنجار رفتن با خود بوده است. او همچنين درباره خستگي‌هايي كه پس از مديريت پاندمي داشته صحبت كرد. استورجن در دوره پاندمي سياست‌هاي سختگيرانه‌تري را در اسكاتلند نسبت به انگليس اعمال كرد.
سال گذشته او از طرحي در خصوص برگزاري دومين رفراندوم استقلال اسكاتلند در ماه اكتبر رونمايي كرد. نظرسنجي‌ها هم نشان مي‌دهند كه به رغم كاهش محبوبيت استورجن در سال گذشته، او همچنان يكي از محبوب‌ترين سياستمداران در اسكاتلند به حساب مي‌آيد.
او از نوامبر سال 2014 وزير اول اسكاتلند بوده است؛ در آن زمان خانم استورجن در پي همه‌پرسي استقلال اسكاتلند جانشين الكس ساموند شد. اكثريت مردم اسكاتلند در اين همه‌پرسي به جدا شدن از بريتانيا و استقلال راي منفي دادند.
خانم استورجن ركورد طولاني‌ترين مدت كار به عنوان وزير اول اسكاتلند را در اختيار داشته، او همچنين تنها زني در تاريخ اسكاتلند است كه در اين مقام بوده است.
جاسيندا آردرن، نخست‌وزير نيوزيلند روز پنجشنبه 19 ژانويه اعلام كرد كه ظرف چند هفته آينده از اين مقام كنار مي‌رود تا رهبر جديدي زمام امور كشور را به دست بگيرد. آردرن در يك كنفرانس رسانه‌اي گفت كه دوره نخست‌وزيري او روز ۷ فوريه (۹ بهمن) به پايان مي‌رسد و انتظار دارد كه در آن زمان نخست‌وزير جديد حزب كارگر سوگند ياد كند. نخست‌وزير نيوزيلند با اشاره به اينكه به دلايل شخصي كنار مي‌رود، گفت: «رهبري يك كشور عالي‌ترين شغلي است كه هر فردي مي‌تواند داشته باشد، اما در عين حال چالش‌برانگيزترين شغل نيز هست.» او در ادامه افزود: «شما نمي‌توانيد و نبايد اين كار را انجام دهيد، مگر اينكه مخزن انرژي لبريزي داشته باشيد، همراه با مقداري ذخيره براي چالش‌هاي برنامه‌ريزي نشده و غيرمنتظره.» خانم آردرن گفت كه او ديگر به اندازه كافي انرژي در مخزن ندارد كه بتواند در اين مقام به خوبي خدمت كند.
چرا آردرن كناره‌گيري كرد؟
بسياري از سياستمداران و شخصيت‌هاي مطرح سياسي در نيوزيلند معتقدند استعفاي آردرن بي‌ارتباط با آزار و اذيت‌هايي كه مرتبا بر او تحميل مي‌شد نبود.
هلن كلارك، نخست‌وزير سابق نيوزيلند مي‌گويد از شنيدن خبر استعفاي آردرن «عميقا ناراحت» شده است: «فشارها بر نخست‌وزيران كه اداره دولت را برعهده دارند هميشه زياد است اما در اين دوره كه شبكه‌هاي اجتماعي نفوذ زيادي دارند و اخبار 24 ساعته در حال به‌روزرساني است، جاسيندا با سطحي از نفرت‌پراكني و ابراز تنفر مواجه شد كه براساس تجربه من در اين كشور بي‌سابقه است.» او تاكيد كرد كه جامعه نيوزيلند بايد يك بازنگري اساسي در نحوه فعاليت در عرصه سياسي داشته باشد.
دبي انگاروا-پاكر، يكي از رهبران حزب مائوري نيز ضمن قدرداني از «خدمات و فعاليت‌هاي صادقانه» جاسيندا آردرن گفت كه او با حملات «بسيار زشتي» مواجه بود: «اين يك روز بسيار غم‌انگيز براي سياست است كه در آن يك رهبر برجسته به دليل حملات شخصي و توهين‌هاي مداوم از سمت خود كناره‌گيري مي‌كند.» به گفته انگاروا-پاكر، خانواده جاسيندا آردرن در طول سال‌هاي قبل و به ويژه دو سال گذشته در برابر زشت‌ترين و بدترين حملاتي كه يك سياستمدار و خانواده‌اش ممكن است با آن روبرو شوند مقاومت كردند.
روزنامه گاردين درباره اين مساله مي‌نويسد: «روند حملات و تهديدها عليه آردرن رو به افزايش بود. بيشترين حملات از جانب گروه‌هاي طرفدار تئوري توطئه و ضد واكسن‌ها صورت مي‌گرفت كه با سياست‌هاي دولت در خصوص اجباري كردن تزريق واكسن و قرنطينه مخالف بودند.»
كريس هيپكينز نيز كه يك هفته پس از استعفاي آردرن به عنوان رهبر حزب كارگر و نخست‌وزير جديد نيوزيلند انتخاب شد، از كنايه‌هاي «تلخ و زننده‌اي» كه دامن‌گير نخست‌وزير سابق اين كشور و خانواده‌اش شده بود، انتقاد كرده و متعهد شد كه اجازه ندهد اتفاق مشابهي براي خانواده خودش بيفتد.
به جرم زن بودن
جاسيندا آردرن اين مساله را دليل اصلي نمي‌داند اما تاثيرگذاري آن را انكار نمي‌كند: «من نمي‌خواهم اين تصوير را از خود به جاي بگذارم كه ناملايمتي‌هايي كه انسان‌ها در عالم سياست با آن روبرو هستند، دليل كناره‌گيري از صحنه است. بله اين مساله تاثير دارد، به هر حال ما انسان هستيم اما اين مساله پايه و اساس اصلي تصميم من نبود.» او مي‌افزايد: «تصميماتي كه بايد گرفته مي‌شد سخت و طاقت‌فرسا بوده است. مي‌دانم كه اين منصب چه چيزهايي مي‌طلبد و مي‌دانم كه ديگر آنقدر در توان ندارم كه بتوانم عدالت را برقرار كنم. مساله به همين سادگي است.»
با اين حال، نگاهي به دوره نخست‌وزيری آردرن نشان مي‌دهد او بارها و بارها بدون هيچ دليل مشخصي مورد اذيت و آزار كلامي در فضاي واقعي و فضاي مجازي قرار گرفته است. روزنامه واشنگتن‌پست نوشته است كه جاسيندا آردرن نيز مانند بسياري از رهبران زن در جهان از آزار و اذيت‌هايي كه افراد و گروه‌هايي با نگاه جنسيت‌زده بر آنها تحميل كرده‌اند رنج مي‌بُرد.
اين آزارها و رفتارهاي جنسيت‌زده تنها به فضاي آنلاين بازنمي‌گشت. به نوشته اين روزنامه، در سال 2012 زماني كه آردرن به عنوان يك نماينده پارلمان فعاليت مي‌كرد با توهين يكي از همكارانش مواجه شد كه به او گفت «خفه‌شو عزيزم.» مدت كوتاهي پس از آنكه او به عنوان نخست‌وزير انتخاب شد، گرت مورگان، اقتصاددان شناخته‌شده نيوزيلندي در توييتر نوشت كه آردرن بايد ثابت كند كه چيزي بيشتر از «خوكي كه از رژلب استفاده كرده»، است. در زمان نخست‌وزيري نيز جاسيندا آردرن بارها از سوي نويسندگان و فعالان رسانه‌اي مورد توهين قرار گرفت. برخي به او لقب «خاله سيندي» داده بودند. «سيندي» اسم مخففي است كه برخي در كودكي جاسيندا آردرن را با آن خطاب مي‌كردند اما نخست‌وزير فعلي نيوزيلند آن را دوست نداشت. برخي ديگر نخست‌وزير نيوزيلند را «عزيزم» مي‌خواندند و برخي ديگر با نام «كمونيست زيبا» از او ياد مي‌كردند. يكي از مجريان فاكس‌نيوز، رسانه محبوب راستگرايان افراطي در ايالات متحده در تحليل و بررسي مساله كناره‌گيري جاسيندا آردرن، او را «زني با دندان‌هاي بزرگ» لقب داد.
در يكي از مشهورترين نمونه‌ها، در كنفرانس خبري مشترك آردرن با سانا مارين، نخست‌وزير فنلاند كه او نيز يكي از اهداف حملات زن‌ستيزانه است يك خبرنگار مرد از آنها پرسيد: «بسياري از مردم مي‌خواهند بدانند آيا شما به اين دليل باهم ديدار كرده‌ايد كه زن هستيد و تقريبا در يك سن و سال توانسته‌ايد به قدرت برسيد يا واقعا اين ديدار شما نتايجي براي روابط دو كشور در پي دارد؟» آردرن كه آشكارا از اين سوال متعجب شده بود، پاسخ داد: «من تعجب مي‌كنم. آيا واقعا كسي از باراك اوباما (رييس‌جمهور پيشين ايالات متحده) و جان كي (نخست‌وزير سابق نيوزيلند كه روز تولد او 5 روز با تولد اوباما فاصله دارد) به دليل همسن بودن چنين سوالي را مي‌پرسيد؟ اينكه دو زن با يكديگر ديدار مي‌كنند به اين دليل نيست كه همجنس هستند.»
آردرن در سال 2018، در شرايطي كه نخست‌وزير بود فرزند خود را به دنيا آورد و به دومين زني تبديل شد كه حين اداره دولت فرزندش را به دنيا مي‌آورد. سفر او به نيويورك و حضور در مجمع عمومي سازمان ملل متحد با فرزند سه ماهه‌اش توجه بسياري از رسانه‌ها را به خود جلب كرده بود. او مي‌گويد دوست دارد در آينده به عنوان «يك رهبر خوب» به ياد آورده شود نه يك «رهبر زن خوب.»
براساس آمارهايي كه سازمان ملل متحد منتشر كرده، زنان در عرصه سياست در جهان حضور به‌مراتب كمتري نسبت به مردان دارند به‌طوري كه در سال 2022، تنها 28 كشور در جهان از سوي رهبران زن نمايندگي مي‌شدند. سازمان ملل متحد مي‌گويد با روند فعلي، برابري جنسيتي در عرصه سياست دست‌كم تا 130 سال آينده محقق نخواهد شد.
نیکولا استورجن، وزیر اول اسکاتلند و سیاستمداری که سال‌ها برای استقلال این کشور تلاش کرده بود در اقدامی ناگهانی و غیرمنتظره اعلام کرد که از جایگاه خود کناره‌گیری می‌کند. او در نشستی خبری کوشید با طرح چند سوال این تصمیم خود را توجیه کند: «آیا ادامه حضور من در عرصه سیاست تصمیمی درست است؟ مهم تر از آن، آیا من کشورم، حزبم و آرمان استقلال را که عمرم را صرف آن کرده ام در مسیر درستی هدایت می کنم؟»