عطيه موذن
«اگر من حقوق نامتعارفي گرفته‌ام خيانت كرده‌ام.» اين
اولين جمله مصطفي زماني يكي از ستاره‌هاي سريال شهرزاد در گفت‌وگو با روزنامه اعتماد است كه به قول خودش پس از مدت‌ها حاضر شده است لب به مصاحبه بگشايد. شهرزاد سريالي است كه در چند فصل به كارگرداني حسن فتحي براي توزيع در شبكه نمايش خانگي ساخته شد. فصل اول اين سريال به تهيه كنندگي محمد امامي كه پرونده او با اختلاس از صندوق فرهنگيان مطرح شده بود و سرمايه‌گذاري هادي رضوي كه چند روز پيش براي اجراي حكم خود به زندان رفت به توليد رسيد. راي صادره براي هادي رضوي و بازداشت و رفتنش به زندان بهانه دوباره‌اي شد تا رسانه‌ها به دستمزدها و مسائل مالي سريال شهرزاد بپردازند و از منتقدان سينما و اصحاب رسانه تا وكيل و مردم عادي خواهان شكستن سكوت عوامل اين مجموعه شوند. اين مطالبه بيشتر دعوت به يك چالش اخلاقي بود براي هنرمنداني كه پيش از اين حضور فعالانه آنها در بيشتر كمپين‌ها و سوژه‌ها و اتفاقات اجتماعي ديده مي‌شد و حالا بر سر مهم‌ترين اتفاق خاموشي پيشه كرده‌اند.
چند روز پيش بعد از جلسات متعدد دادگاه، محمدهادي رضوي به زندان رفت تا پرونده يكي از متهمان اصلي بانك سرمايه بسته شود اما هنوز پرونده پول‌هايي كه در شهرزاد هزينه كرده است خاتمه نيافته. هادي رضوي سرمايه‌گذار فصل اول شهرزاد است كه به دليل اختلافات فكري و مالي در فصل دوم از اين سريال جدا شد. دو روز پيش خبر رسيد كه وي براي اجراي حكم خود يعني 20 سال حبس به زندان رفته با اين حال ماجرا هنوز تمام نشده است چراكه او به اتهام اخلال در نظام اقتصادي كشور به ۲۰ سال حبس، رد مال، ۷۴ ضربه شلاق و محروميت از خدمات دولتي محكوم شد كه حبس، شلاق و محروميت از خدمات دولتي را خودش بايد متحمل شود اما رد مال معلوم نيست پاي چه كساني ديگر را به اين پرونده باز كند!
بعد از حكم صادره، رسول كوهپايه‌زاده حقوقدان در اظهارنظري تاكيد كرد: «اموالي كه از ايشان (رضوي و دلاويز) كشف و ضبط شده قطعا بايد به بيت‌المال برگردد. اما ممكن است اموال و وجوهي باشد كه صرف كارهاي ديگري شده باشد و در بخش‌هاي ديگري هزينه شده باشد. باز اين وظيفه بر عهده اجراي احكام است كه مي‌تواند با رديابي انتقال وجوه حتي اگر اين پول‌ها در مواردي مصروف شده باشد كه ظاهر به اصطلاح فرهنگي داشته باشد ولي منشا مجرمانه داشته باشد، قابل استرداد است.»
اين حقوقدان تصريح كرد: هنرمندان يا كساني كه با مجموعه فرهنگي ايشان كار كردند مي‌توانند جداگانه دادخواست مطالبه حق الزحمه را در مرجع ذي‌صلاح بدهند. سخن اين حقوقدان در حالي است كه هنرمندان بزرگترين پروژه‌اي كه پول‌هاي هادي رضوي در آن هزينه شده است در تمام اين مدت سكوت كردند و هيچ واكنشي نسبت به حكم هادي رضوي كه يكي از سرمايه‌گذاران اصلي اين سريال بوده است نشان ندادند. در اين گزارش مروري بر پرونده هادي رضوي داريم كه اولين نام موجود در ليست متهمان بانك سرمايه است كه گفته مي‌شود يكي از بزرگترين پرونده‌هاي فساد اقتصادي در سال‌هاي اخير است.
پرونده هادي رضوي از متهمان بانك سرمايه
۲۱ ارديبهشت ماه سال جاري نام 31 متهم بانك سرمايه به همراه كيفرخواست اين متهمان از طرف قوه قضاييه منتشر شد كه نام محمدهادي رضوي به عنوان نفر اول اين ليست ارايه شده بود. در اولين جلسه دادگاه كه 24 ارديبهشت برگزار شد، نماينده دادستان، اتهامات محمدهادي رضوي را مشاركت در اخلال عمده در نظام اقتصادي كشور از طريق تحصيل مال به شكل نامشروع به مبلغ ۱۰۷ ميليارد و ۵۰۰ ميليون تومان دانست. رضوي يكي از دريافت‌كنندگان تسهيلات از بانك سرمايه بود كه توانست بدون توديع و به نام دو شركت آينده‌سازان و ره پويان تسهيلاتي با مبالغ ۶۰ ميلياردي و ۲۰ ميليارد توماني دريافت كند. به گفته نماينده دادستان اتهام ديگر رضوي اين بود كه از طريق شركت شايگان تجارت آتيه با ۳ فقره ضمانت‌نامه، ۲۷ ميليارد و ۵۰۰ ميليون تومان بدون اعتبارسنجي و توديع وثيقه دريافت كرد و به خريد گوشت و مرغ و سپس فروش آنها در بازار اقدام كرد.
از ديگر اتهامات رضوي اقدام به خريد چندين ملك در نقاط گران قيمت تهران بوده است كه از جمله آنها ملكي در خيابان اندرزگو به مبلغ ۱۹ ميليارد تومان است. رضوي بعدها براي پرداخت بدهي خود به بانك سرمايه برخي از ملك‌هاي خود را با پرداخت رشوه به كارشناسان تا 4 برابر قيمت واقعي و از طريق گران نمايي ارزيابي كرد.
مقامي نماينده دادستان در يكي از اين جلسات درباره اتهامات رضوي توضيح مي‌دهد كه يكي از اين اتهامات ارايه 40-30 ميليارد تومان فاكتور است كه در ادامه مشخص مي‌شود وجود خارجي نداشته و جعلي است. رضوي در مرحله اول تحقيقات رد مي‌كند كه فاكتور‌ها جعلي است اما بعد كه قضيه جدي مي‌شود، مي‌گويد كه دشمني به نام خانم خليلي داشته و او فاكتور‌ها و قراردادهاي جعلي در پرونده تسهيلاتي‌اش گذاشته كه اكنون از دنيا رفته است.
البته سرمايه‌گذاري‌هاي رضوي به خريد ملك و فروش گوشت و مدارك جعلي منحصر نمي‌شود سرمايه‌گذاري بعدي او خريد مازراتي با پول معلمان بوده است. نماينده دادستاني در همان جلسات دادگاه در اين رابطه مي‌گويد: «رضوي همچنين بنز اس ۵۰۰ را هم خريداري مي‌كرده است البته بايد گفت همه اين خودروها را با هم داشته است چراكه خبرهايي هست كه با تشريفات در خيابان‌ها مي‌رفته است. سوزوكي، تويوتا، بنز و مازراتي. همچنين موتوري با نام‌ام وي آگوستا داشته كه قيمت آن به اندازه ۱۰ پرايد ۵۰ ميليون توماني بوده است.»همه اين اتهامات و مفاسد اقتصادي از طرف فردي است كه متولد سال 63 است، سعي دارد خود را فردي مذهبي معرفي كند و مثلا در يكي از جلسات دادگاه مي‌گويد روزه است و در ابتداي ورودش به حوزه هنر و سرمايه‌گذاري براي سريال شهرزاد اين اقدام را در راستاي اهميت «فرهنگسازي» عنوان مي‌كند.
ابهام در مسائل مالي شهرزاد
ماجراي سريال شهرزاد اما در دادگاه هم با پيچيدگي‌هاي زيادي رو به رو شد و نه تنها رضوي اطلاعات چنداني از چند و چون هزينه‌هاي مالي اين سريال ارايه نمي‌كند كه اسناد متقن و مشخصي هم نسبت به هزينه‌ها وجود ندارد. قهرماني نماينده دادستاني در يكي از جلسات دادگاه از نبود اين اسناد مي‌گويد و بيان مي‌كند: آقاي رضوي، دلاويز (متهم ديگر بانك سرمايه) و امامي (تهيه كننده شهرزاد) تراز مالي واقعي از ساخت سريال‌ها را به ما ارايه نكردند كه اين مبهم است. آقاي رضوي مدعي شده كه ۸ و نيم ميليارد تومان از آقاي امامي طلب دارد در حالي كه آقاي امامي نيز مي‌گويد همين مبلغ را از آقاي رضوي طلب دارد. اگر اسناد ساخت سريال‌ها موجود بود مي‌توانستيم دقيقا بررسي كنيم اما متاسفانه تراز مالي وجود ندارد.
اگرچه سرنوشتي كه هادي رضوي و محمد امامي در فصل اول و حتي فصل‌هاي بعدي سريال «شهرزاد» رقم زدند هنوز با بلاتكليفي مواجه است اما نه تنها در زمان فصل اول كه حتي زمان بازداشت‌هاي اوليه سرمايه‌گذاران اين سريال در ابتداي توليد فصل دوم، عوامل و بازيگران همه حواشي را تكذيب مي‌كردند. بعد از حواشي فصل اول و جدا شدن رضوي سرمايه‌گذار اوليه اين سريال در فصل دوم، اين مجموعه درحالي در مهرماه 95 كليد خورد كه حواشي بازداشت محمد امامي در رسانه‌ها پيچيده بود و علي رغم نبود اطلاعات كافي و اخبار رسمي، برخي از هنرمندان به دفاع از پروژه پرداختند كه مهم‌ترين‌شان ترانه عليدوستي است.
عليدوستي در همين اوضاع و احوال پستي در فضاي مجازي در اينستاگرام منتشر كرد با اين مضمون كه «فصل دوم شهرزاد يك ماه است در حال فيلمبرداريست، هر خبري هم شد خودمان در اختيارتان مي‌گذاريم، نگران نباشيد و به شايعات توجه نكنيد. خبرگزاري‌ها چاره‌اي جز خلاقيت ندارند چون همانطور كه مي‌دانيد سوژه خبر در اين مملكت خيلي كم است. به اينها مي‌گوييم رسانه‌هاي مجبور.» و شايد در همه اين چند سال يكي از كساني كه انتظار مي‌رفت به اتفاقات و حواشي اين پروژه خاموش نباشد اين بازيگر بود.
حدود چند ماه بعد كه حواشي ماجراي فساد هشت هزار ميلياردي بر داستان تخلفات محمد امامي ادامه پيدا كرد حسن فتحي نيز يادداشتي گلايه آميز نسبت به اين حواشي در شرق نوشت كه در بخشي از آن امده بود «اكنون اين پرسش اساسي و مهم مطرح مي‌شود كه چرا سريالي را كه تهيه‌كننده در تأمين بودجه‌اش (كه حدود ١٢ ميليارد تومان بوده) ناگزير به اضافه‌كردن سرمايه‌گذار دوم شده، برخي افراد تلاش مي‌كنند تا به ماجراي يك اختلاس هشت‌هزارميلياردي و صن دوق ذخيره فرهنگيان ربط و پيوند بدهند!؟ آن‌هم درحالي‌كه تا اين لحظه هيچ ربط و نسبتي ميان آن اختلاس و اين سريال مشاهده نشده است؛ آن هم در شرايطي كه هم سخنگوي قوه قضاييه و هم رييس كميسيون مفاسد اقتصادي صراحتا اعلام كرده‌اند كه درباره تهيه‌كننده «شهرزاد » اتهام اختلاس در ميان نبوده و تنها مساله بدهي بانكي مطرح است؛ اما اين پرسش همچنان باقي مي‌ماند كه چرا دراين‌ميان انتقادات نه متوجه اختلاس هشت‌هزارميلياردي كه صرفا متوجه سريالي شده است كه در زمان توليد خود متحمل شرايط مالي سختي بوده است!؟»
بازگرداندن پول‌ها راحت نيست
جهانبخش نورايي منتقد سينما و وكيل دادگستري درباره وضعيت سرمايه سريال شهرزاد و دستمزدهايي كه از طريق اين سريال پرداخت شده است به «اعتماد» توضيح مي‌دهد: «علم حقوق در بسياري از كشورها دارا شدن ناعادلانه را روا ندانسته و در فقه و شرع اكل مال به باطل و تحصيل مال از راه نامشروع نهي شده است. اما در قضيه محكوميت سوءاستفاده كنندگان از دارايي‌هاي فرهنگيان در بانك سرمايه و به كار انداختن بخشي از آن در راه توليد فيلم و سريال «شهرزاد»، بازگرداندن پول‌هايي كه دراين راه سرمايه‌گذاري شده راحت نيست و نمي‌شود بدون دليل و مدرك محكمه‌پسند با شريك جرم دانستن سينماگران- فيلمنامه‌‌نويس و كارگردان و بازيگران و ساير عوامل پديد آوردن اين‌گونه آثار سينمايي- آنها را هم تعقيب كرد و آب رفته را به جوي برگرداند. مگر اينكه ثابت شود اين افراد از منشاء فاسد پول‌ها آگاه بوده‌اند و به شكلي با مجرمان همكاري و همدستي داشته‌اند و يا دستمزدشان به قدري هنگفت و غيرعادي بوده كه منطقا هر آدم عاقلي را به شك مي‌اندازد كه كاسه‌اي زير نيم‌كاسه است و بوي پولشويي مي‌آيد.»
وي معامله با پولي را كه از غير باشد باطل مي‌داند و مي‌گويد: «راه حقوقي براي پس گرفتن پول‌ها احتمالا بسته نيست. در قانون مدني فصلي داريم زير عنوان معاملاتي كه موضوع آن مال غير است و اصطلاحا به آنها معاملات فضولي مي‌گويند. در اين موارد اگر مالك مال اجازه معامله را نداده باشد معامله‌اي كه انجام شده باطل است. بنابر اين اگر پول يكي را بدون اطلاع و موافقت او برداريم (و بدتر از همه بدزديم) و كالايي يا خدمتي- مثلا بازيگري يا كارگرداني- با آن بخريم اين معامله باطل است و پول بايد به صاحب اصلي‌اش برگردد و رد مال انجام شود. روشن است كه فروشنده يا ارايه‌دهنده خدمات مي‌تواند بعدا براي گرفتن دستمزدش يقه كسي را كه با پول ديگري معامله كرده بگيرد و حقش را طلب كند.»
اين منتقد قديمي سينما سرمايه‌گذاري بسياري از چنين حوزه‌هايي را رد گم كردن مي‌داند و مي‌گويد: «ماجراي پرونده بانك سرمايه به ما يادآور مي‌شود كه بخشي ازاين سينما در دست سرمايه‌داران خلافكاري است كه با انگيزه گم كردن رد پول‌هاي نامشروع حود در زمينه‌هايي مانند توليد فيلم و سريال (و همچنين خريد و فروش زمين و ملك و برج و اتومبيل و ارز و واردات و نظاير آن) در سطحي كلان سرمايه‌گذاري كرده‌اند و بعضا ژست فرهنگي و كارآفريني مي‌گيرند و گاهي هم اسپانسر اين يا آن رويداد هنري و سينمايي مي‌شوند تا فساد و مال‌اندوزي و يك‌شبه ميلياردر شدن را در پشت نقاب دروغين خدمتگزاري و نيكوكاري و مسووليت اجتماعي پنهان كنند. اينها حتي از تظاهر به ميهن‌دوستي و دينداري و تشرع و ذكر مصيبت براي فريفتن آدم‌هاي ساده‌دل ظاهربين ابا ندارند.»
وي معتقد است: «حضور اين فساد عميق در سينما با ريخت و پاش پول‌هاي باد آورده، سطح دستمزدها و هنجارهاي طبيعي توليد فيلم را به هم زده و عرصه را بر فيلمسازان آگاه و پرمايه و خوش‌قريحه تنگ كرده است.»
حالا اما سكوت شهرزادي‌ها شكسته شده است و عوامل اين سريال هم توضيحات خود را دارند كه بخشي از آن دامن نزدن به حواشي در راستاي اتفاقات پيش آمده است و دليل ديگر تسليم بودن در برابر قانون.
مصطفي زماني: كلاهبردار بايد در زندان باشد
مصطفي زماني بازيگر نقش فرهاد و يكي از ستاره‌هاي اصلي اين مجموعه كه به قول خودش دير به دير مصاحبه مي‌كند و از همه جنجال‌ها و هياهوها به دور است در واكنش به اجراي حكم هادي رضوي سرمايه‌گذار فصل اول شهرزاد به «اعتماد» مي‌گويد: «هركسي كه كلاهبرداري كرده است بايد به زندان برود و اميدواريم بخششي نباشد. بخشش براي لحظاتي است كه آدم جواني يا خامي مي‌كند و اتفاقا ما هم خوشحال مي‌شويم كه در شرايط سخت اقتصادي امروز كه مردم در آن قرار گرفته‌اند كسي كه كلاهبرداري كرده است به سزاي كارش برسد.»
وي درباره سكوت نسبت به مطالبه مردم و حواشي مالي سريال مي‌گويد: خودش خيلي وقت است صفحه اجتماعي‌اش در اينستاگرام را بسته است و درباره دستمزدي كه از سريال دريافت كرده است و ممكن است مشروع نباشد معتقد است: «اگر من حقوق نامتعارفي گرفته‌ام خيانت كرده‌ام و اگرنهادهاي حكومتي بخواهند مي‌گويم قراردادها را بررسي كنند. قراردادهاي قبل و بعد ما در شبكه نمايش خانگي مشخص است و بعد از بررسي حاضرم اگر لازم باشد مقداري را كه خارج از عرف است برگردانم.»
ما پول زحمتكشي خود را گرفته‌ايم
وي ادامه مي‌دهد: «من فكر نمي‌كنم رقم خارج از عرفي دريافت كرده‌ام. من صبح سر فيلمبرداري رفته و شب بازگشته‌ام و براي «شهرزاد» زحمت كشيده‌ام. در اين سريال آب بسته نشده است و ما بازيگران پول زحمتكشي خود را گرفته‌ايم با اين حال باز هم منتظر مي‌مانيم تا ببينيم قانون چه مي‌گويد.»زماني همچنين درباره سودهايي كه از اين سريال به دست آمده است توضيح مي‌دهد: «كساني كه مي‌گويند بايد بخشي از پول استرداد شود آيا حاضرند دستمزد چند ميلياردي عوامل را كم كنند اما سود پولي كه از طريق اين سريال در شبكه نمايش خانگي و يا وي‌اودي‌ها و سايت‌ها جمع شده است به خود ما پرداخت كنند؟ با اين حساب باز هم دستمزد ما كه از طريق سود حاصل از فروش سريال و زحمتي كه متحمل شده ايم دريافت كرده ايم چندين برابر مي‌شود.»
پرويز فلاحي پور: پول را آقايان بايد پس بدهند
بازيگر ديگر اين مجموعه پرويز فلاحي پور است كه در فصل دوم و سوم نقش پررنگي در سريال داشت و به گفته خودش حقوق نامتعارفي دريافت نكرده است. او در اين سريال براي حدود 10 ماه، ماهي 30 ميليون تومان دريافت كرد و در اين باره به خبرنگار اعتماد توضيح مي‌دهد: «اين سريال چند برابر پولي را كه به ما دستمزد داده‌اند سود داده است و چند برابر بازگشت داشته است پس اگر قرار باشد چيزي استرداد شود بايد از خود آقايان گرفته شود.»
وي درباره واكنشش نسبت به حكم صادره براي سرمايه‌گذاران سريال نيز عنوان مي‌كند: هر يك از اين آقايون كه اين‌گونه اختلاس و پولشويي مي‌كنند و مال حرام وارد زندگي مي‌كنند و باقي را هم وارد دردسر مي‌كنند من خوشحال مي‌شوم كه به نتيجه كارشان برسند. از رييس قوه قضاييه هم ممنونم كه اينجور آدم‌ها را به سزاي عمل‌شان برسانند و تا زماني كه رييسي رييس باشد فكر مي‌كنم قسمت اعظم مشكلات حل شود. با اين حال اگر ما در اين مدت حرفي نزديم چون فكر كرديم بهتر است حاشيه جديدي درست نشود.
سالم زندگي مي‌كنم و هنوز مستاجرم
فلاحي‌پور با اين حال از محمد امامي هنوز به عنوان مردي ياد مي‌كند كه اگرچه تاكيد مي‌كند اطلاعات زيادي از او ندارد اما مي‌گويد به نظرش تبرئه شده است.
اين بازيگر حتي درباره سكوت حسن فتحي، كارگردان شهرزاد نيز معتقد است: حسن فتحي هميشه سالم زندگي كرده است و اگر لازم باشد او هم صحبت مي‌كند ولي آدمي بوده كه در سلامت بوده و من او را از زماني كه تئاتر كار مي‌كرد، مي‌شناسم.
فلاحي‌پور در پايان به اعتقاد خود براي زندگي سالم اشاره مي‌كند و مي‌گويد به همين دليل است كه هنوز مستاجر مانده است.