چهار «ت» توسعه چابهار
محمد بلوچ‌زهي
بي‌تريد پيمودن راه توسعه سيستان و بلوچستان پرقابليت و پهناور و نيز شكوفايي و پيشرفت همه‌جانبه اين استان كمتر برخوردار و محروم كه در بسياري از جهات داراي پايين‌ترين ضريب برخورداري از شاخص‌هاي توسعه‌اي از جمله زيرساخت‌هاي راه، آب، بهداشت، آموزش، فرهنگ و هنر و غيره است؛ بدون توجه به توسعه بندر استراتژيك چابهار و ظرفيت‌هاي بي‌انتها و بالقوه آن همان آب در هاون كوبيدن است و لقمه را از دور گردن بر دهان بردن. در اهميت موقعيت ممتاز چابهار و نقش استراتژيك آن كه يكي از مهم‌ترين مناطق كشور و تنها بندر تجاري ايران خارج از تنگه هرمز است و نيز نقطه اتصال كريدور شرق به آب‌هاي آزاد و همين‌طور نزديك‌ترين بندر به بازارهاي آسياي ميانه كه قابليت مركزيت مهم در تجارت جهاني، تراتزيت كالا را دارد و در توسعه اقتصادي مي‌تواند نقش قابل توجهي ايفا كند؛ تاكنون بسيار سخن‌ها به ميان آمده است و بحث و نظر. همچنين در اينكه دولت طي سال‌هاي گذشته با توجه ويژه نسبت به تقويت نقش و جايگاه چابهار در اقتصاد ملي و منطقه‌اي، تمركز بر توسعه ناوگان حمل و نقل دريايي، ريلي و جاده‌اي و افزايش ظرفيت تخليه، بارگيري و ترانزيت كالا اين بندر ساليانه به 20 ميليون تن موفق عمل كرده شكي نيست و بارها به اين مهم نيز پرداخته شده است. توسعه ترانزيت كالا و تجارت منطقه‌اي با انعقاد تفاهمنامه چند جانبه بين كشورهاي همسايه از جمله هند، افغانستان، چين و... تلاش و برنامه‌ريزي براي توسعه دامنه اين همكاري‌هاي فيمابين اغلب كشورهاي آسياي ميانه را نيز نبايد از نظر دور داشت كه در سال‌هاي گذشته رايزني‌ها هدفمندي صورت گرفته است. اما در عرصه توليد هر چند بنا بر اعلام مسوولان منطقه آزاد تجاري و صنعتي چابهار ارزش توليدات اين منطقه آزاد به افزايشي چند برابري در سال‌هاي اخير رسيده ولي همچنان اين منطقه در توسعه توليد نسبت به ساير مناطق آزاد عقب مانده و راهي بس پر پيچ و خم و طولاني را در پيش دارد و از همه مهم‌تر سهم ناچيزي در ايجاد اشتغال خيل عظيم بيكاران منطقه داشته است. اگر چه مسير توسعه سيستان و بلوچستان از راه پيشرفت همه‌جانبه و رونق چهار«ت» توسعه «تجارت و ترانزيت، توليد، توريسم و تامين امنيت» چابهار، تنها بندر اقيانوسي كشور مي‌گذرد اما ناديده گرفتن «ت» پنجم ستون توسعه يعني «توانمندسازي جامعه محلي» و نيز به تبع آن تاكيد و تمركز بر نقش «تبادلات و ديپلماسي فرهنگي» و كاركرد آن در تسريع روند توسعه منطقه مي‌تواند راه رسيدن به توسعه محلي و ملي را كند كند و دشوار. بايد به ياد داشت كه چابهار و سيستان و بلوچستان سواي از جاذبه‌هاي توريستي، ظرفيت‌هاي استراتژيك تجاري، ترانزيتي، توليدي و اقتصادي پتانسيل‌هاي بي‌بديل جريان‌ساز ديگري همچون فرهنگ و هنر دارد كه متاسفانه تاكنون مورد غفلت واقع شده است و بي‌مهري و كم‌توجهي. جدي نگرفتن و بي‌اعتنايي نسبت به نقش و كاركرد فرهنگ و هنر در تحقق برنامه‌هاي توسعه‌اي و غفلت در تاثير راهگشاي اين عرصه بر تسريع روند رشد و پيشرفت همه شمول منطقه نشان از عدم درك حوزه فرهنگ و هنر و بيگانگي نسبت به اولويت‌گذاري‌ها در تحقق توسعه دارد كه استمرار اين رويكرد مي‌تواند لطمات و صدمات بسيار جدي بر پيكره نحيف فرهنگ و هنر منطقه وارد كند و بي‌اعتمادي، بدبيني و شكاف اجتماعي بيش از پيش را نسبت به عملكرد و رويكرد در پيش گرفته فعلي منطقه آزاد مضاعف كند. همواره رويكرد در پيش گرفته نسبت به عرصه فرهنگ و هنر كه پيش‌شرط توسعه منطقه است و ضرورت رسيدن به رشد و توسعه همه‌جانبه، بسيار سطحي بوده است و غيرتخصصي و تزييني و نيز متاسفانه بي‌توجه به زيرساخت‌هاي توسعه جوامع محلي و تربيت و تقويت نيروي انساني ماهر و اقدامات بنيادي زيرساختي فقط خلاصه شده است به سرمايه‌گذاري در ساخت چند فيلم، مستند و مجموعه‌هاي تلويزيوني، ساخت محدود مدرسه، برگزاري جشن‌هاي مناسبتي و احداث چند كتابخانه و اقداماتي از اين دست كه نه تنها تاثير چنداني بر تقويت فرهنگ و هنر بومي ندارد و توانمندسازي جوامع محلي، بلكه شكاف و نارضايتي از عملكرد و رويكرد در پيش گرفته را روز به روز مضاعف مي‌كند و پررنگ.
مسلما با تمركز بر توسعه زيرساخت‌هاي فرهنگي و اقدامات بنيادين در اين زمينه و تقويت رويكرد فرهنگ‌محور در تبادل انديشه برون‌مرزي ضمن اينكه رونق ديپلماسي فرهنگي را براي كشور به ارمغان خواهد آورد، تقويت فرهنگ ملي و محلي را نيز موجب خواهد شد. فراموش نكنيم مستحكم‌ترين، پر بازده‌ترين و ريشه‌دار‌ترين تبادل بين كشورها «تبادل از نوع فرهنگي» است كه در صورت توجه و تمركز به اين مهم ضمن توانمندسازي جوامع محلي، تقويت چهار «ت» توليد، تجارت و ترانزيت، توريسم؛ معرفي و صادرات توليدات فرهنگي، مشاركت در توسعه را به دنبال خواهد شد و تضمين در «ت» ديگر توسعه يعني «تامين امنيت پايدار» محلي و ملي را.