گسترده‌ترين خروج جمعيت فعال از سال 95

گروه  اقتصادي

براساس تازه‌ترين گزارش مركز پژوهش‌هاي مجلس، 22.3 درصد از بيكاران و 8.9 درصد از جمعيت شاغلان تابستان سال 98 به جمعيت غيرفعال تابستان سال جاري اضافه شدند كه اگر به جمعيت جوياي كار افزوده شوند، نرخ بيكاري در تابستان سال جاري و حدود 7 ماه پس از شيوع كرونا در كشور به 18.5 درصد افزايش خواهد يافت. پيش‌تر اين مركز در گزارشي كه فاصله زيادي با داده‌هاي مركز آمار داشت، نرخ بيكاري بهار سال جاري را 24 درصد تخمين زده بود در حالي كه گزارش مركز آمار حاكي از نرخ بيكاري 9.8 درصدي بود. 

گزارش «تحليل شاخص‌هاي بازار كار در تابستان 99» نشان مي‌دهد كه بيش از يك ميليون و 626 هزار نفر از جمعيت فعال در تابستان سال جاري نسبت به تابستان 98 از بازار كار كم شدند كه سهم زنان از اين كاهش حدود يك ميليون و 10 هزار نفر و سهم مردان نيز 615 هزار و 651 نفر بوده است. با وجود اينكه در فصل مورد بررسي نرخ مشاركت زنان نيز كاهش 3.5 درصدي داشته و به 14.1 درصد رسيده، بنابراين دور از ذهن نيست كه ميزان مشاركت اقتصادي اين گروه در فصل پاييز كه تعطيلي سه هفته‌اي داشت، كاهش يابد. در فصل مورد بررسي نرخ مشاركت مردان با كاهش 2.7 درصدي به 69.5 درصد رسيد. نكته ديگري كه در اين گزارش وجود دارد، سهم بيشتر بخش خدمات از بيكارشدگان است. بر اين اساس از كل يك ميليون و 209 هزار نفري كه از جمعيت فعالان شاغل كم شدند، 817 هزار نفر شاغلان اين بخش بودند. 
كاهش نرخ مشاركت و نگراني براي
 معيشت خانوارها
بر اساس آنچه مركز پژوهش‌ها از داده‌هاي بازار كار در تابستان محاسبه كرده، در اين فصل نرخ مشاركت اقتصادي نسبت به فصل مشابه سال گذشته كاهش 3.1 درصدي داشته و به 41.8 درصد رسيد. هر چند نرخ بيكاري كاهش يك درصدي را ثبت كرده و به 9.5 درصد رسيده اما اين مركز بر اين باور است كه اين عدد، اطلاعات نادرستي از حقيقت كف بازار كار مي‌دهد، چراكه در اين فصل بخشي از جمعيت بيكاران و البته شاغالان به جمعيت غيرفعال اضافه شدند. بدين معنا كه ديگر جوياي كار نيستند كه البته اين نيز دلايل خودش را دارد. ممكن است از راه‌هاي ديگري كسب درآمد كنند به عنوان مثال سوداگري و دلالي در بازاري را انتخاب كنند يا به كلي از يافتن كار نااميد شده باشند. بر اين اساس كاهش جمعيت فعال به ميزان يك ميليون و 626 هزار و 268 نفر بوده است. اين آمار از بعد معيشت خانوارها داراي اهميت است؛به گونه‌اي كه ممكن است در بين افرادي كه از جمعيت فعال حذف شده‌اند، سرپرست خانوار وجود داشته باشد كه در اين صورت مي‌تواند بر تبارشناسي دهك‌ها نيز تاثير بگذارد. در سوي ديگر تغيير جمعيت غيرفعال نيز همان‌طور كه پيش‌تر گفته شد، مثبت بوده و حدود دو ميليون و 311 هزار و 521 نفر به آن اضافه شدند. افزايش جمعيت غيرفعال مي‌تواند نشان‌دهنده شكنندگي بازار كار كشور و رو به وخامت رفتن شرايط پس از وقوع يك شوك ناگهاني باشد. هر چند به نظر مي‌رسد كرونا تير خلاصي بر بازار كار بود، چراكه اين بازار به دليل تحريم‌ها، نوسانات نرخ ارز همچنين افزايش تورم، آسيب‌هاي جدي ديد. از كاهش بيش از يك ميليون و 626 هزار نفري جمعيت فعال، يك ميليون و 209 هزار و 320 نفر آن از جمعيت شاغلان كم شدند و مابقي نيز از جمعيت بيكاران. بيشترين كاهش شاغلان در زنان بود كه سهم 749 هزار و 733 نفري داشتند كه تقريبا 46 درصد كل شاغلان بيكار شده در فصل تابستان را شامل مي‌شود. نرخ بيكاري زنان در تابستان 16.5 و مردان 8.6 درصد گزارش شده كه نسبت به فصل مشابه سال گذشته افزايش 1.7 و 0.5 درصدي داشته است. مجموع زناني كه از جمعيت فعال كاسته شده يك ميليون و 10 هزار و 618 نفر و مجموع مردان نيز 615 هزار و 651 نفر محاسبه شده است. 

ثبت بدترين ركورد از سال 95
با استناد به گزارش مركز پژوهش‌ها، تغييرات نيروي كار در تابستان سال جاري نسبت به سال 95، بدترين عملكرد را داشته است. بهترين عملكرد بازار كار در تابستان سال 95 به ثبت رسيد كه جمعيتي بالغ بر يك ميليون و 201 هزار نفر وارد بازار كار شدند كه 747 هزار نفر زن و مابقي مرد بودند. اما با بازگشت تحريم‌هاي نفتي در سال 97، بازار كار نيز از عملكرد خوب خود در سال 95 فاصله گرفت تا اينكه در سال جاري گسترده‌ترين خروج از بازار كار رقم خورد. با توجه به گزارش مركز پژوهش‌ها در 4 سال اخير، با وجود كاهش دو هزار نفري جمعيت فعال در سال 97 اما در هيچ گروه جمعيتي كاهش ناگهاني و شديدي رخ نداده بود. از اين حيث سال جاري، تك است. به خصوص اينكه دولت فعلي و آينده بايد براي جبران كاهش جمعيت فعال علاوه بر اشتغالزايي گسترده، بسته‌هاي محرك مالي با مبالغ هنگفتي را نيز در نظر بگيرند. چيزي كه با وجود تراز عملياتي بودجه منفي 320 هزار ميليارد توماني در بودجه سال آينده، بسيار بعيد به نظر مي‌رسد. در بخش ديگري از اين گزارش، كل بيكار‌شدگان شاغل يك ميليون و 209 هزار نفر بود كه 750 هزار نفر آن زنان بودند. اين كاهش ناگهاني در حالي است كه در چهار سال منتهي به سال 98 به‌طور متوسط حدود 610 هزار نفر به جعميت شاغلان افزوده مي‌شد. 

اشتغال ناقص كم  شد
در بخش ديگري از گزارش مركز پژوهش‌هاي مجلس، اشتغال ناقص در تابستان سال جاري نسبت به تابستان 98 افزايش نيم درصدي داشته و به 9.3 درصد رسيده است. شاغلان ناقص به افرادي گفته مي‌شود كه كمتر از 24 ساعت در هفته كار مي‌كنند و در واقع كارشان تابع سطح توليد و اقتضائات فصلي است. از آنجايي كه تابستان فصل ساخت و ساز نيز به حساب مي‌آيد، در اين فصل معمولا سهم اشتغال ناقص به خصوص براي كارگران فصلي بالاست. اما تاثير تحريم، تورم و كرونا بر بازار باعث شده كه بسسياري از بنگاه‌ها و واحدهاي توليدي كمتر از ظرفيت خود مشغول به كار باشند. از اين‌رو اين شاخص در آمارهاي فصلي تابستان افزايش داشته است. اشتغال ناقص براي خانواده‌هاي شهري و روستايي با افزايش 0.3 و 1.1 درصدي به 8.2 و 12.3 درصد رسيد. حقيقت ديگري كه در اين آمار نمايان است، تاثير مضاعف كرونا بر روستاهاست. به صورتي كه ساكنان اين مناطق بيشتر از مناطق شهري به اشتغال ناقص روي آوردند.