كتابخانه‌هاي كانون، فراتر از كتابخانه
فخرالدين دانش‌آشتياني٭
در پي خبر تاسف‌انگيز و غيررسمي واگذاري كتابخانه‌هاي كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان به كتابخانه‌هاي عمومي، ضرورت ديدم مطالبي را در اين مورد عنوان كنم، شايد مورد استفاده قرار گيرد و در آينده نيز در صورت نياز به تصميم‌گيري مجدد، كارشناسي بيشتري در اين مورد انجام پذيرد. همان‌گونه كه اطلاع داريد سن كودكي، آمادگي يادگيري فوق‌العاده‌اي دارد و بهترين دوره زندگي براي كسب مهارت‌ها و شايستگي‌ها است. تاكنون متاسفانه در نظام آموزشي در مقطع دبستان نتوانسته‌ايم در اين جهت گام‌هاي موثري برداريم. از ابتداي تاسيس كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان با اين هدف برنامه‌ريزي داشته است كه بتواند كودكان و نوجوانان را در زمينه پرورش فكري و تقويت خلاقيت آنان رشد دهد. يكي از زمينه‌هاي مهم كه در دوران كودكي و نوجواني بسيار در رشد فكري و خلاقيت آنان موثر است جنبه‌هاي ادبي و هنري است كه مربيان كانون، تجربه و علم آن را دارند و اين قابليت و توانمندي كمتر در ميان مربيان مقطع دبستان وجود دارد. لذا با جذب كودكان و نوجوانان در مراكز كانون، اين كمبود نظام آموزشي با جاذبه‌هاي كودك در كتاب‌هاي كودك و نوجوان و همچنين انجام كارهاي دستي و هنري و بازي‌هاي توليدشده تا حدودي برطرف مي‌شود زيرا در اين مركز تمام كتاب‌ها و محصولات فرهنگي در جهت پرورش فكر و خلاقيت كودكان و نوجوانان است. تصور تصميم‌گيران در خصوص واگذاري كتابخانه‌هاي كانون به وزارت ارشاد اين است كه كتابخانه مكاني براي مطالعه و كتابخواني است. در حالي كه كتابخانه‌هاي كانون، خود مركزي بسيار مهم يادگيري در ابعاد مختلف آن براي كودكان و نوجوانان است و اين محيط يادگيري به هيچ عنوان در كتابخانه‌هاي عمومي تحقق نمي‌يابد. امروزه در دنيا كتابخانه‌هاي مراكز عمومي به سمت محلي براي كسب مهارت‌ها و شايستگي‌ها تغيير پيدا كرده است و با اين هدف تجهيز شده و توسعه يافته‌اند؛ در حالي كه در ايران از زمان تأسيس كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان اين رويكرد مورد نظر قرار گرفته است. اگرچه اين مراكز هم نياز به ارتقا دارند و بايد در جهت توليد محتوا، چه از نظر نشر كتاب‌ها و چه از نظر توليد فيلم‌هاي متناسب با سن مخاطبان و چه از نظر توليد بازي‌ها و اسباب‌بازي‌ها، برنامه‌ريزي مجدد صورت پذيرد، ولي اين تصميم باعث مي‌شود كه چنين مكان‌هاي يادگيري از بين بروند و جايگزيني براي آن نيز وجود نداشته باشد.
ممكن است اين تصور وجود داشته باشد كه كانون تعطيل نمي‌شود و فقط كتابخانه‌هاي آن واگذار مي‌گردد. اما بايد توجه داشت كه در جهت رشد و توانمندي كودكان و نوجوانان، تمامي فعاليت‌هاي كانون به هم وابسته هستند و نمي‌توان قسمتي از آن را جدا نمود. محيط يادگيري بايد در درون خودش همه فعاليت‌ها را باهم داشته باشد و مكان كتابخانه فقط براي مطالعه يا قرض گرفتن كتاب نيست؛ بلكه، داخل همين مكان‌ها فعاليت‌هاي مختلف ادبي و هنري و كارهاي دستي، توسط كودكان و نوجوانان صورت مي‌پذيرد؛ لذا اينگونه نيست كه بتوان قسمتي از آن را از مراكز كانون مجزا كرد. ٭وزير اسبق آموزش و پرورش