گروه اجتماعي
«دروغ كه نمي‌شود گفت اوايل به محيط باني فقط به چشم يك فرصت شغلي نگاه مي‌كردم اما حالا بعد از 9 سال كار يك عاشق طبيعتم و مشاهده مستقيم يوز يكي از خوشحال‌كننده‌ترين اتفاق‌هاي زندگي‌ام است.» اين جمله صادقانه متعلق به «احمد رادمان» است. سرپرست پارك ملي توران كه مسووليت حفاظت يكي از مهم‌ترين مناطق حفاظت شده ايران را بر عهده دارد. رادمان مي‌گويد ظرف 9 سال بيشتر از 20 بار از نزديك و با چشم غيرمسلح يوز ديده است كه جزو لحظات لذت بخش زندگي حرفه‌اي او به شمار مي‌رود. توضيحات صادقانه رادمان نشان مي‌دهد محيط‌باني را عاشقانه دوست دارد هر چند كه اين را هم يادآوري مي‌كند كه سختي كار و مشكلات معيشتي محيط‌بانان را هم نمي‌توان ناديده گرفت. رادمان در اين گفت‌وگو از حال و روز پارك ملي توران حرف زد و كمتر سعي كرد گلايه‌هاي مرسوم را طرح كند. او مي‌گويد تلاش‌هاي فرهنگي تشكل‌هاي مردمي در روستاهاي حاشيه پارك ملي توران موجب شده تا مردم محلي به مدافعان حيات وحش بدل شوند و به اين ترتيب زحمات محيط بانان هم كمتر شود.
مهم‌ترين مشكل كنوني حفاظت از حيات وحش در پارك ملي توران به عنوان يكي از زيستگاه‌هاي يوز ايراني چيست؟
خشكسالي بزرگ‌ترين تهديد پارك ملي توران است. اين مشكل چند سال است كه گريبانگير منطقه شده و فقط محدود به حيات وحش نيست، بسياري از روستاهاي منطقه هم با مشكل مواجه‌اند. پارك ملي توران در حدود يك و نيم ميليون هكتار وسعت دارد و به دليل گستردگي آن نمي‌توان مشكل خشكسالي را در سراسر منطقه رفع كرد. فقط مي‌شود نياز علوفه برخي گونه‌هاي خاص مانند گورخر و آهو را تامين كرد. در زمينه تامين آب شرب هم به كمك خيرين نيازهاي حيات وحش تامين شده است.
چند آبشخور طبيعي داريد و چند تا را خيرين درست كرده‌اند؟
138 آبشخور داريم كه از اين تعداد 6 نقطه به وسيله تلمبه بادي آب تامين مي‌شود. در 23 نقطه هم از طريق تانكر آب ذخيره مي‌شود. مخازن كوچك 5 هزار ليتري را در مناطق صعب‌العبور قرار داده‌ايم چون امكان انتقال آب به وسيله كاميون به آنها وجود ندارد. دو مخزن 22 هزار ليتري آب داريم كه البته همين مخزن به دليل حجم استفاده گورخرها در كمتر از پنج روز خالي مي‌شود. بقيه آبشخورها آب‌شان از طريق چشمه‌ها تامين مي‌شود. بعد از پيگيري‌هاي آقاي دامن‌گير مديركل محيط زيست استان، يك دستگاه كاميون خريداري شد و آبرساني به مخازن با استفاده از همين كاميون انجام مي‌شود. تا زماني كه كاميون سالم باشد ما هم مشكلي نداريم.
سرنوشت يوزها براي همه حاميان حيات وحش و فعالان محيط زيست ايران اهميت دارد. امسال چند بار يوزها را ديده‌ايد و ثبت كرده‌ايد؟
از سال 92 كه پروژه دوربين‌گذاري شروع شد تا خرداد پارسال تقريبا در 130 نقطه مختلف دوربين‌هايي جا‌گذاري شده بود و دوباره به نقاط ديگر برده شده بود. دوربين‌هاي منطقه كه همه جمع‌آوري شده‌اند. اما امسال همكاران ما تاكنون سه بار مشاهده مستقيم يوز داشته‌اند. پنج، شش مورد هم گزارش مردمي داشته‌ايم كه اعلام كرده‌اند يوزها را ديده‌اند.
دوربين‌ها بعد از دستگيري فعالان محيط زيست جمع‌آوري شدند؟
بله از همان موقع كلا جمع شدند.
به گزارش‌هاي مردمي چقدر مي‌توان استناد كرد؟
افراد محلي كه به ما گزارش مي‌دهند چهره‌هاي شناخته شده و مورد وثوقي هستند. البته برخي از مشاهدات مربوط به خارج از مناطق حفاظت شده بوده است اما به طور كلي مي‌توان بر اساس همين مشاهدات گفت كه الحمدلله امسال وضعيت يوزها تاكنون خوب بوده است. خشكسالي البته يك پيامد منفي ديگر هم داشته است. متاسفانه خسارتي به كشاورزان وارد مي‌كند. شغال، كفتار، قوچ و ميش و بعضا كل و بز و حتي آهو به زمين‌هاي كشاورزي هجوم مي‌برند و باعث شده كشاورزي مردم آسيب ببيند. در صورت ادامه اين وضعيت حيات وحش هم آسيب مي‌بيند.
امسال چند بار مردم در اين باره گلايه‌مند بود‌ه‌اند؟
مردم منطقه لطف خاصي به محيط زيست دارند و سعي مي‌كنند با حيات وحش تعارض نداشته باشند. خيلي گلايه‌ها مطرح مي‌شود ولي كمتر اين گلايه به شكايت رسمي منجر شده است. معمولا ما با مردم معترض حرف مي‌زنيم و شرايط را توضيح مي‌دهيم، آنها به خوبي متوجه اين هستند كه اگر مثلا آهو به زمين كشاورزي‌شان پناه برده در نتيجه خشكسالي بوده است. بسياري از مردم منطقه طي چند سال اخير خودشان به حاميان حيات وحش تبديل شده‌اند و تعداد كساني كه در تعارض با حيات وحش هستند آنقدرها زياد نيست.
از امسال قرار است دام‌ها از منطقه خارج شوند. اين اتفاق چقدر براي حفظ حيات وحش منطقه مهم است؟
بله اين اقدام خوبي است كه از سال قبل آغاز شد و قرار است از قشلاق امسال ديگر دام‌هاي شان وارد منطقه نشوند. بسياري از دامداران همكاري خوبي انجام داده‌اند فقط تعدادي از آنها چراگاه جايگزين هنوز پيدا نكرده‌اند اما تقريبا اكثر آنها موافق خروج دام از منطقه‌اند. كاش از چند سال اين اتفاق افتاده بود. يعني اگر 10سال پيش اين اتفاق مي‌افتاد مي‌توانستيم شاهد افزايش جمعيت خوبي از جبير و قوچ و آهو باشيم و وضعيت خوبي براي‌مان رقم بخورد. اگر يكي، دو سال ما با پوشش گياهي خوب روبه‌رو باشيم آن وقت مي‌توانيم شاهد بهبود شمار گونه‌هاي مختلف حيات وحش باشيم.
حضور شترها در پارك ملي توران هم هميشه براي حيات وحش مشكل‌ساز بوده است. آيا مي‌توان اميدوار بود شترها هم از منطقه خارج شوند؟
ما البته منابع آبي شترها را بسته‌ايم اما حضور شترها در منطقه از گذشته تاكنون غيرقانوني بوده و هست. بسياري از كساني كه به عنوان ساربان همراه شترها هستند هم اسلحه دارند و شكارچي غيرمجازند. مي‌توان با پيگيري‌هاي قضايي شتر را به عنوان دام غيرمجاز از منطقه خارج كرد.
هميشه گفته شده كه محيط‌بانان خصوصا در پارك‌هاي ملي از نظر امكانات و تجهيزات با كمبود امكانات مواجه‌اند. شما در اين زمينه با چه مشكلي روبه‌رو هستيد؟
به دليل كمبود نيروي انساني محيط‌بانان الان 18 شبانه روز كار مي‌كنند و 12 شبانه روز استراحت. اميدواريم با جذب نيروي انساني جديد در بخش محيط‌باني فشار كار از محيط‌بانان كم شود. مثلا در پارك ملي توران با يك و نيم ميليون هكتار وسعت اين مساله خودش را خيلي نشان مي‌دهد. در پارك ملي توران 24 نفر اداري و اجرايي مشغول به كارند كه فقط دو نفرمان در بخش اداري هستيم. بقيه نيروها همگي به صورت شيفت كار مي‌كنند. از نظر امكانات هم موتو‌سيكلت‌هاي مورد استفاده محيط‌بانان پس از 5، 6 سال مستهلك مي‌شوند و نمي‌توان ماموريت‌ها را به خوبي انجام داد. البته سازمان قصد دارد در زمينه تامين نيروي انساني و تامين تجيهزات اقدامات خوبي را انجام دهد كه ان‌شاء‌الله به زودي به نتيجه برسد.
افراد محلي كه به ما گزارش مي‌دهند چهره‌هاي شناخته شده و مورد وثوقي هستند. البته برخي از مشاهدات مربوط به خارج از مناطق حفاظت شده بوده است اما به طور كلي مي‌توان بر اساس همين مشاهدات گفت كه الحمدلله امسال وضعيت يوزها تاكنون خوب بوده است. خشكسالي البته يك پيامد منفي ديگر هم داشته است. متاسفانه خسارتي به كشاورزان وارد مي‌كند. شغال، كفتار، قوچ و ميش و بعضا كل و بز و حتي آهو به زمين‌هاي كشاورزي هجوم مي‌برند و باعث شده كشاورزي مردم آسيب ببيند. در صورت ادامه اين وضعيت حيات وحش هم آسيب مي‌بيند.