سد رياض پيش روي كابينه بيروت
شهاب شهسواري
تلاش‌هاي‌نافرجام سعد حريري براي تشكيل يك دولت وحدت ملي در لبنان، ماه‌ها بعد از انتخابات در اين كشور باعث شده است گمانه‌زني‌ها در مورد آينده دولت در اين كشور افزايش پيدا كند. رسانه‌هاي لبناني روز سه‌شنبه خبري را منتشر كردند كه بر اساس آن سعد حريري، نخست‌وزير مامور تشكيل كابينه لبنان بعد از هفته‌ها رايزني با احزاب مختلف و ناكامي در تشكيل يك كابينه وحدت ملي، شنبه و يك‌شنبه هفته جاري در سفري شخصي به پاريس رفته است و در ملاقات با رييس‌جمهور فرانسه، امانوئل ماكرون از او خواسته است تا با ميانجي‌گري ميان بيروت و رياض از محمد بن سلمان، وليعهد سعودي بخواهد تا دست از دخالت در روند تشكيل كابينه در لبنان بردارد و اجازه خروج از اين بن‌بست را به نخست‌وزير منتخب بدهد. اين ادعاي روزنامه جمهوريت با واكنش سريع دفتر سعد حريري مواجه شد كه هرگونه درخواست نخست‌وزير منتخب را از امانوئل ماكرون، رييس‌جمهور فرانسه براي ميانجي‌گري در مساله تشكيل كابينه تكذيب كرد. بيانيه دفتر سعد حريري، همچنين بخش‌هاي ديگر گزارش روزنامه جمهوريت در مورد درخواست امانوئل ماكرون براي بردباري حريري براي دريافت چراغ سبز از دولت امريكا و مذاكره با دولت روسيه براي تشكيل كابينه را نيز تكذيب كرده است. در اين بيانيه آمده است: «سفر حريري به فرانسه فقط مربوط به مسائل خانوادگي بود و هيچ ديداري با مقام‌هاي خارجي در اين سفر برنامه‌ريزي نشده‌بود، در عين حال رابطه شخص او با وليعهد عربستان سعودي نيازي به دخالت يا ميانجي‌گري عناصر خارجي ندارد.»
ميشل عون رييس‌جمهور لبنان دو روز پيش اعلام كرد كه او و حزب‌الله لبنان قصد ندارند حمايت از حريري براي تشكيل دولت را پايان دهند. او گفته است كه به توافق سال 2016 با سعد حريري براي حفظ ثبات در لبنان و تشكيل دولت ائتلافي پايبند است. به گفته رييس‌جمهور لبنان هر چند «سهم‌خواهي‌هاي عناصر داخلي براي كرسي‌هاي پارلمان اصلي‌ترين دليل تعويق در تشكيل دولت است» اما «نمي‌توان نقش عوامل خارجي را هم ناديده گرفت.» ميشل عون تاكيد كرد كه «نشانه‌هايي مبني بر تحركات برخي سفراي خارجي براي مانع‌تراشي در تشكيل كابينه وجود دارد» اما او «فعلا هيچ مدرك معتبري براي اثبات اين ادعا» در اختيار ندارد.
نقش واضح رياض
نقش عربستان در بن‌بست كنوني براي تشكيل دولت لبنان غيرقابل انكار است. در شرايطي كه به نظر مي‌رسد با توافق‌هاي صورت گرفته و پيروزي مقتدرانه احزاب اپوزيسيون در انتخابات پارلماني، كمتر ترديدي در نيروهاي سياسي لبنان در مورد حق اكثريت پارلمان براي در اختيار گرفتن سهم بيشتر از دولت وجود داشته‌باشد، دولت عربستان سعودي با تحريك مداوم احزاب كوچك‌تر تلاش مي‌كند تا موانع بيشتري براي تشكيل دولت در لبنان ايجاد كند. اين‌بار بر خلاف گذشته، تمركز دولت عربستان بر ايجاد شكاف و اختلاف ميان شيعه و سني نيست، چرا كه رياض مدت‌هاست از اين مسير نااميد شده است. بعد از توافق‌هايي كه دو سال پيش ميان ميشل عون، رييس‌جمهور و متحد حزب‌الله لبنان با سعد حريري، نخست‌وزير براي تشكيل دولت ائتلافي در لبنان شكل گرفت، عربستان به‌شدت از كوتاه آمدن سعد حريري خشمگين شد، تا جايي كه پاييز گذشته با دعوت او به رياض، او را مجبور به كناره‌گيري از قدرت كرد. اما استعفاي اجباري حريري هم كه با وساطت امانوئل ماكرون، رييس‌جمهور فرانسه پس گرفته‌شد، باعث نشد تا ائتلاف ميان متحدان حزب‌الله با سعد حريري براي حفظ ثبات سياسي در لبنان شكسته‌شود. به جز رياض، واشنگتن و تل‌آويو هم نسبت به شكل‌گيري دولتي در لبنان كه نزديك به محور مقاومت باشد نگراني‌هاي جدي دارند. هر چند دفتر سعد حريري، سفر اين هفته او به پاريس براي درخواست ميانجي‌گري از سوي فرانسه را رد كرده است و از رابطه حسنه حريري و محمدبن‌سلمان سخن گفته است، اما نقش واضح رياض در ايجاد شكاف‌هاي تازه در ميان اقوام و طوايف لبناني غيرقابل انكار به نظر مي‌رسد. عربستان سعودي، به همراه متحد اصلي‌اش امارات متحده عربي، اين‌بار به جاي تلاش براي شكاف ميان شيعه و سني، سراغ دروزي‌ها و مسيحي‌هاي لبنان رفته است.
شكاف دروزي- دروزي و مسيحي- مسيحي
سعودي‌ها با مشاهده شكست بلوك تحت حمايت‌شان در انتخابات پارلماني و تمايل سعد حريري به حفظ توافق پيشين با بلوك متحد حزب‌الله، تصميم گرفتند كه احزاب كوچك‌تر نزديك به خودشان را براي سهم‌خواهي بيشتر در كابينه و جلوگيري از تشكيل يك كابينه به نفع حزب‌الله لبنان و متحدانش تحريك كنند. انتخاب تازه رياض دروزي‌ها و مسيحيان بودند. حزب قوات لبناني به رهبري سمير جعجع كه در انتخابات اخير توانست با پيشرفت عمده‌اي نسبت به دوره گذشته، كرسي‌هاي تحت اختيار خود را 2 برابر كندو به 15 كرسي برساند، اصلي‌ترين تكيه‌گاه رياض در دور جديد تحركات‌شان در بيروت هستند. قوات لبناني، رقيب اصلي بلوك مسيحيان نزديك به رييس‌جمهور ميشل عون محسوب مي‌شوند. ميشل عون و دامادش جبران باسيل، رهبر فعلي جنبش مسيحي ميهن‌پرست آزاد، توانسته‌اند در ائتلاف با احزاب ارمني، قدرتمندترين بلوك مسيحيان در پارلمان را در انتخابات 3 ماه پيش تشكيل دهند. توافق ميان ميشل عون و سعد حريري در كنار قدرت اين فراكسيون در پارلمان باعث شده است كه جنبش ميهن‌پرست آزاد اكثر سهميه‌هاي مسيحيان در كابينه را سهم خود ببيند، اما سمير جعجع و حزبش با پشتيباني عربستان سعودي و امارات متحده عربي، تعداد بيشتري از كرسي‌هاي كابينه حريري را براي خود مي‌خواهند. كاردار سعودي و سفير امارات در بيروت براي اينكه حمايت خود را از سمير جعجع و حزب قوات لبناني نشان بدهند، درست بعد از اعلام نتايج انتخابات نزد او رفتند و پيروزي او را در انتخابات رسما تبريك گفتند، در حالي كه قوات لبناني بعد از احزاب امل، مستقبل و ميهن‌پرست آزاد، به لحاظ كرسي‌ها چهارمين حزب پارلمان جديد لبنان بود. وليد جنبلاط و حزب سوسياليست پيشروي او كه 9 كرسي دروزي‌هاي لبنان را از آن خود كرده‌اند، دومين تكيه‌گاه رياض براي مانع‌تراشي در تشكيل دولت هستند. وليد جنبلاط خواهان رسيدن هر 3 كرسي دروزي‌ها در دولت به حزب خودش است، اما طلال ارسلان، يكي از چهره‌هاي شناخته شده دروزي‌هاي لبنان و رهبر حزب دموكرات لبنان‌كه از متحدان حزب‌الله محسوب مي‌شود با توجه به پيروزي ائتلاف 8مارس در انتخابات پارلماني، خواهان يكي از كرسي‌هاي وزارت است.