سازه‌هايي ناايمن كه زود مي‌سوزند

وقوع چند حادثه آتش‌سوزي اخير در ساختمان‌هاي بلند مرتبه تهران در جنوب و شمال شهر؛ از جمله وقوع آتش‌سوزي در ساختمان اداري وابسته به وزارت نفت در روز سه‌شنبه 15 مردادماه، مويد آن است كه چند اولويت مربوط به ايمني سازه در ايران رعايت نمي‌شود. اولويت اول، بحث زمان ساخت و زمان تحويل است كه هنوز نتوانستيم در موضوع نظارت بر ساخت و اعطاي پايان كار و نقشه‌اي كه ناظر، آن را امضا مي‌كند، به جمع‌بندي مناسب برسيم علاوه بر آنكه با موضوع نظارت بر ايمني و حريق هم مواجه هستيم . در زمان فعاليت شوراي چهارم هم چند بار هشدار داديم كه متاسفانه، بسياري از شركت‌هاي عهده‌دار ايمني و اطفاي حريق در سازه، استانداردهاي لازم را رعايت نمي‌كنند و به شركت‌هاي واسطه فروشنده تجهيزات به مردم تبديل شده‌اند. نمونه آنكه شاهد بوديم مامور يكي از همين شركت‌هاي ناظر بر ايمني و اطفا، ايمني سازه را تاييد كرده اما ناظر آتش‌نشاني آن را رد مي‌كند. شركت ايمني مجدد اقداماتي انجام مي‌دهد و خريد تجهيزات جديدي به ساختمان تحميل مي‌شود، اما همچنان ايمني سازه تاييد نمي‌شود. در واقع، ما با مدلي از رانت بين شركت‌ها و ناظر نهايي مواجه شديم.در حالي كه به نظر من اگر شركتي متعهد به تامين ايمني سازه شده، در صورتي كه ايمني سازه، براي بار دوم از سوي ناظر سازمان آتش‌نشاني رد شود، اين شركت هم بايد از گردونه اين وظيفه خارج شود نه اينكه براي جبران بي‌تعهدي خود، بار مالي به مردم تحميل كند كه مردم دايم درگير خريد تجهيزات جديد باشند. بنده در زمان عضويت در كميسيون شهرسازي و معماري شوراي شهر چهارم، به سازمان آتش‌نشاني و سازمان ايمني بارها تذكر دادم كه بايد بر استانداردهاي شركت‌هاي ايمني و اطفاي حريق نظارت شده و كميته‌اي هم براي بررسي تخلفات‌شان ايجاد شود تا چنانچه يكي از اين شركت‌ها، ايمني سازه‌اي را تاييد كرد اما اين تاييد از سوي ناظر سازمان آتش‌نشاني مردود اعلام شد يا حتي سازه، پس از تاييد شركت ايمني دچار مشكل شد، اقدامات قانوني درباره شركت متخلف امكان‌پذير باشد كه متاسفانه اين اتفاق نيفتاده و ما فاقد چنين ساختاري هستيم.بحث ديگر اينكه در ايران، مقوله‌اي به عنوان نظارت دوره‌اي اصلا وجود ندارد. مشكل ما در ايران اين است كه سازندگان به دنبال منافع هستند و براي تكميل هرچه سريع‌تر ساختمان و دريافت هرچه سريع‌تر پايان كار، حاضر به هر مدل زد و بند و خلاف هستند تا ساختمان‌شان را هرچه زودتر بفروشند. اگر جايگاهي براي نظارت دوره‌اي ايجاد شود، اين مشكل اين گونه حل خواهد شد كه حتي اگر ايمني يك سازه توسط شركت ايمني تاييد شد، بازرسان فني سازمان آتش‌نشاني يا ساير نهادها، در دوره‌هاي 6 ماهه يا يك ساله، ايمني سازه تجهيزات اطفا را كنترل مي‌كنند. مثلا سازندگان براي دريافت پايان كار، پله فرار را در سازه تامين مي‌كنند و بعد از دريافت پايان كار، پله فرار را حذف كرده و كاربري آن را تغيير مي‌دهند و حتي آن را به وسعت واحدها اضافه مي‌كنند. نمونه ديگر اينكه قبل از دريافت پايان كار، پاسيو و نورگير و محل اطفا ايجاد مي‌كنند و پس از دريافت پايان كار، اين فضا را حذف مي‌كنند كه در چنين مواردي، وقوع هر حادثه تبعات منفي مالي و جاني فراوان خواهد داشت. اين اشكالات ناشي از فقدان نظارت دوره‌اي در ايران است ضمن آنكه ما با جاي خالي شركت‌هاي بيمه سازه مواجهيم در حالي كه در بسياري كشورها، سازه‌ها بعد از ساخت بايد بيمه شود.بيمه هم صوري نيست و كارشناس بيمه، سازه را بررسي كرده و اين مشاهده و مراجعه، هر سال تجديد مي‌شود و كوچك‌ترين تغيير منجر به اتمام قرارداد بيمه خواهد شد مگر آنكه استاندارد آن بخش از سازه، دوباره تامين شود. متاسفانه ما در ايران، بيمه سازه با اين تعريف نداريم.شركت بيمه فقط مسوول صدور كارت بيمه نيست بلكه بايد پيش از صدور بيمه نامه، استانداردهاي يك سازه را بررسي و تاييد كند كه متاسفانه در ايران، شركت‌هاي بيمه هم در جهت منافع خود اصلا به اين سمت نمي‌روند و وظيفه‌شان را به درستي رعايت نمي‌كنند. در حاشيه اين مشكلات، بخشنامه‌اي هم براي الزام بازديد دوره‌اي نداريم در حالي كه تمام اين موضوعات، در كشورهاي توسعه‌يافته حل شده و اين وظايف به شركت‌هاي خصوصي واگذار شده تا متعهد به تامين ايمني يك سازه و حتي استحكام‌بخشي آن باشند و البته ما به ازاي اين تعهد، طبق قراردادهاي دايمي عوارض تامين ايمني را هم از ساكنان آن سازه دريافت مي‌كنند. به همين دليل است كه در خارج از كشور، سازه‌هاي با قدمت 200 يا 300 ساله همچنان داير هستند و دچار مشكل هم نمي‌شوند چون شركت تامين‌كننده ايمني، امنيت سازه را از نظر ايمني اطفا و استاندارد‌سازي سازه نسبت به حرارت و تغييرات انرژي بررسي كرده و ساختمان‌ها، با وجود اسكلت‌بندي قديمي، به‌روزرساني مي‌شوند. ساختمان اداري كه روز سه‌شنبه در خيابان جردن دچار حريق شد، روبه‌روي دفتر كار بنده واقع شده و من شاهد آتش‌سوزي در اين ساختمان بودم. اتفاقا دستگاه چيلر ساختمان هم از نوع جديد و روي پشت بام ساختمان مستقر بود و بنابراين، نمي‌توان گفت كه اين سازه، فاقد تجهيزات اطفا بوده اما وقوع حريق در اين ساختمان نشان مي‌دهد كه بازديدهاي دوره‌اي سازه، به طور مستمر و منظم نبوده و تجهيزات اطفا به موقع كار نكرده چرا كه در صورت استقرار تجهيزات اطفا در ساختمان، اصلا نياز به حضور آتش‌نشاني نيست و خود اين تجهيزات، كار اطفا را انجام مي‌دهد و اجازه نمي‌دهد آتش گسترش پيدا كند. آنچه شاهد بودم و البته بنا به تجربه شخصي هم كه ظرف هفته گذشته داشتم، ماموران آتش‌نشاني كمتر از 4 دقيقه براي اطفاي حريق حاضر شدند كه واقعا جاي تقدير و تشكر دارد اما وقوع حريق در يك سازه نوساز 10 طبقه و مجهز به تجهيزات اطفاي حريق، نشان مي‌دهد كه بازديد دوره‌اي مناسبي از تجهيزات اطفا انجام نشده است.

عضو كميسيون شهرسازي و معماري شوراي شهر چهارم