ادامه از صفحه اول
موانع يك توافق
به عبارت ديگر هر دو كشور منتظر هستند كه ديگري اولين گام را بردارد. رويكرد ترامپ به برجام، نحوه خروج امريكا از توافق هسته‌اي و سخنان رد و بدل شده ميان دو كشور طي دو سال گذشته، موضوع را به مساله‌اي حيثيتي براي دو كشور بدل كرده است. مقامات ارشد هر دو كشور نگران پرستيژ خود در سطح افكار عمومي داخلي و در ميان متحدان و رقباي خود هستند و از اينكه قدم اول را بردارند به‌شدت پرهيز مي‌كنند.
2 – ايران و امريكا طي 40 سال گذشته به‌شدت به يكديگر بي‌اعتماد بوده‌اند؛ با اين حال، اتفاقاتي كه در دو سال اخير در مناسبات تهران – واشنگتن رخ داد، ديوار بي‌اعتمادي را به‌شدت قطورتر و بلندتر كرد. دونالد ترامپ به عنوان رييس‌جمهوري امريكا مهر ابطال حضور اين كشور بر توافقي را زد كه به مدت قريب به 10 سال ميان ايران و شش قدرت جهاني با مشاركت اتحاديه اروپا در حال مذاكره بود و با قطعنامه شوراي امنيت سازمان ملل متحد تضمين شده بود. با اين حال، آنگونه كه سناتور جمهوري‌خواه، تام كاتن ماه‌ها پيش در نامه‌اي به مقامات ارشد ايران هشدار داده بود، رييس‌جمهوري بعدي – دونالد ترامپ – با چرخاندن نوك يك قلم، تعهدات پذيرفته شده از سوي رييس‌جمهوري قبلي - باراك اوباما - را ناديده گرفت. در حالي كه كمتر كسي تصور مي‌كرد دولت امريكا اين‌گونه يك توافق چندجانبه مهم را نقض كند. اين رفتار دولت كنوني امريكا در ذهنيت به‌شدت بي‌اعتماد مقامات جمهوري اسلامي ايران به امريكا تاثير ويرانگري برجاي گذاشت تا جايي كه اكنون حتي سرسخت‌ترين حاميان تنش‌زدايي با امريكا در ايران نيز از عمل به تعهدات واشنگتن در صورت رسيدن به توافقات جديد اطمينان ندارند. البته امريكايي‌ها نيز متقابلا ايراني‌ها را به عهدشكني متهم مي‌كنند و معتقدند اعتماد دولت قبلي امريكا به جمهوري اسلامي بر سر توافق هسته‌اي، خاورميانه را تسليم ايراني‌ها كرد. فارغ از صحت و سقم اين ادعا، دولت ترامپ نيز بارها اعلام كرده است به توافقي كه موجب اطمينان يافتن از مهار ايران نشود، تن نمي‌دهند.
3 – جدول زمان‌بندي توافقات: اكنون بعد از ماه‌ها اعمال فشار حداكثري از جانب امريكا بر ايران و مقاومت حداكثري ايران در برابر امريكا، به نظر مي‌رسد نشانه‌هايي از نرمش ميان طرفين ديده مي‌شود. دونالد ترامپ در ماه‌هاي اخير لحن توهين‌آميز و تحقيرآميز گذشته خود در مورد ايران را تا حدودي تعديل كرده است و رسانه‌هاي امريكايي نيز كنار گذاشتن جان بولتون از مقام مهم مشاور امنيت ملي كاخ سفيد را نشانه‌اي از تمايل واشنگتن براي رسيدن به توافق جديد با ايران برشمرده‌اند. متقابلا نيز مقامات ارشد ايران در سفر به نيويورك براي شركت در نشست سران مجمع عمومي سازمان ملل آمادگي خود را براي گفت‌وگو بر سر تغييرات جزيي در برجام و مباحث منطقه‌اي اعلام كرده‌اند؛ البته مشروط بر اينكه، امريكا نيز جنگ اقتصادي عليه ايران را كنار بگذارد. اكنون با توجه به دو مشكل فوق الذكر - برداشتن گام نخست و بي‌اعتمادي متقابل – دو طرف بر سر زمان اجراي توافقات احتمالي اختلاف نظر دارند. البته جمهوري اسلامي پيشنهاد داده است كه پروتكل الحاقي زودتر از موعد مقرر در برجام در مجلس شوراي اسلامي به تصويب برسد و در مقابل، كنگره امريكا نيز لغو تحريم‌هاي هسته‌اي ايران را تصويب كند. اما گويا دولت كنوني امريكا برخلاف دولت قبلي كه به حركت گام به گام طرفين بر اساس يك جدول زمان‌بندي شده دقيق عمل مي‌كرد، اعتقاد ندارد و حاضر نيست حل مشكل و رفع بي‌اعتمادي طرف مقابل، تعهدي بسپارد. البته برخي منابع آگاه در جريان مذاكرات پشت پرده در نيويورك عنوان كرده‌اند كه ترامپ وعده داده است در زمان ديدار با حسن روحاني، رييس‌جمهوري اسلامي ايران، در مورد لغو تحريم‌ها صحبت كند. اما عهدشكني امريكا با خروج از برجام و بي‌حاصل بودن مذاكرات رهبران امريكا و كره شمالي، ايران را مصمم كرده است كه پيش از هرگونه ديدار يا مذاكره با طرف امريكايي، تضمين‌هاي لازم را كسب كند. همين مشكلات نيز رسيدن به توافق ميان روساي جمهوري ايران و امريكا را با وجود حضور همزمان در يك شهر - نيويورك - و در يك ساختمان - مقر سازمان ملل متحد - اين اندازه دشوار و دست‌نيافتني كرده است.
راه بهانه‌جويي بسته شد
چرا كه روحاني با تكيه بر تمام ظرفيت‌ها و به‌كارگيري ديپلماسي و نيز، با در نظر گرفتن منافع ملي به بهترين نحو به ايراد سخنراني خود پرداخت؛ سخنراني و نطقي كه تلفيق ديپلماسي و مقاومت بود، آن‌هم در مواجهه با رويكرد يك‌جانبه‌گرايانه ترامپ. نبايد فراموش كنيم در سخنراني دونالد ترامپ كه يك روز پيش از سخنراني حسن روحاني انجام شد، هيچ نكته جديدي وجود نداشت و تنها تاكيدي بر مواضع قبلي بود اما به هر حال بايد به مساله انتخابات امريكا نيز توجه داشت و اينكه روحاني تاكيد كرد گرفتن عكس يادگاري ايستگاه آخر مذاكره است هم معطوف به همين مساله بود. به هر روي روحاني به عنوان نماينده جمهوري اسلامي ايران با توجه به يك‌جانبه‌گرايي امريكا و فشارهاي يك سوي اين كشور، در چارچوب توافق بين‌المللي برجام حركت كرد كه بهترين پشتوانه براي اثبات حقانيت ايران است. رييس‌جمهوري حتي در اين سخنراني تاكيد كرد كه حساسيتي روي اسم برجام وجود ندارد و با اين موضع‌گيري راه هر گونه بهانه‌جويي را بر روي ترامپ بست كه شايد مقدمه‌اي براي پايان دادن به شرايط كنوني باشد.
صيانت از كيان مجلس
آنها شاهدند كه تعدادشان رو به كاهش گذاشته و اقبال مردم به طيف مقابل‌شان بيشتر شده و به همين دليل مي‌خواهند اين طور القا كنند كه تمامي كاستي‌ها ناشي از عملكرد طيف اصلاح‌طلب است. به نظر مي‌رسد اين اقدامات كاملا هدفمند بوده و هدف آن نيز اين است كه مشكلات كشور را به طيفي خاص نسبت دهند تا احيانا در آستانه انتخابات به سود خود برداشت كنند اما بعيد است كه چنين خواسته‌اي محقق شود.
ديپلماسي صلح ايران
از اين جهت رويه ديپلماتيك دكتر روحاني در مهم‌ترين تريبون جهاني اين است كه ايران آمادگي مذاكره و تنش‌زدايي را به شرط اعتماد‌سازي طرف مقابل (برداشته شدن تحريم‌ها) دارد. پيامد بعدي ديدار‌هاي دكتر روحاني براي افكار عمومي است كه دكتر روحاني با ترتيب دادن نشست‌هاي متعدد اين پيام را به افكار عمومي داد كه ايران برخلاف تبليغات رسانه‌اي، مرد ديپلماسي است و اين ديگران هستند كه دنبال جو‌سازي و حاشيه‌سازي براي ملتهب كردن منطقه هستند.