حمايت از كم درآمدها؟
مهدي تقوي
سياست هدفمندي يارانه‌ها از ابتدا نيز اجراي مناسبي نداشت. اگر از همان سال‌هاي اول يارانه تنها به دهك‌ها و افراد خاصي اعطا مي‌شد با هر نوسان شاهد سقوط افراد به زير خط فقر نبوديم. اگرچه تصميم دولت براي حذف يارانه‌بگيران با تاخير زيادي همراه بود و بايد زودتر گرفته مي‌شد اما همين اقدام مي‌تواند منابعي را براي پيشبرد اهداف رفاهي ايجاد كند. چندي پيش بحث‌هايي در خصوص حذف يارانه‌بگيران با درآمد بالا مطرح شد. وزير كار نيز از حذف 700 هزار نفر از يارانه‌بگيران تا پايان سال جاري خبر داد. يك بررسي اجمالي نشان مي‌دهد به طور ميانگين يارانه پرداختي در كشور درصد كمي از درآمد خانوارها را پوشش مي‌دهد. بنابراين پيش از ورود به بحث‌هايي كه در خصوص حذف يارانه نقدي مطرح مي‌شود ابتدا بايد به اين نكته اشاره كرد كه بخشي از جامعه زير خط فقر زندگي مي‌كنند. اين افراد علاوه بر اينكه در مكان‌هاي نامناسب مانند حاشيه شهر يا بافت‌هاي فرسوده ساكن هستند از عهده برخي مخارج يوميه خود نيز برنمي‌آيند. بنابراين پيش از هر گونه تصميم‌گيري در خصوص حذف نظام يارانه ابتدا بايد منفعت اين طبقات در نظر گرفته شود. پس از اتفاقات اقتصادي و افزايش نرخ ارز در سال گذشته، وضعيت براي طبقات با درآمد كمتر نيز بدتر شد. اين طبقات نيازمند توجه و كمك‌هاي مالي و غيرمالي بيشتري هستند. دولت براي بهبود وضعيت روش درستي را در پيش گرفته است. ابتدا بايد افرادي كه نيازي به يارانه نقدي ندارند، شناسايي و در گام بعد آنها را از دريافت يارانه حذف كرد. همين امر مي‌تواند منابع مالي قابل توجهي را براي دولت ايجاد كند. دولت در گام سوم و براي بسط سياست‌هاي حمايتي خود از اين طبقات مي‌تواند با اين منابع مالي سهم يارانه آنها را متناسب با وضعيت درآمدي، تعداد اعضاي خانوار و... افزايش دهد.
بايد به اين نكته توجه كرد كه افراد با درآمد پايين، بيشتر در معرض آسيب‌هاي اجتماعي، اقتصادي، سلامتي و... هستند. بنابراين علاوه بر اينكه بايد وضعيت اقتصادي آنان را بهبود بخشيد بايد حداقل‌هايي از زندگي را نيز براي‌شان ترتيب داد. هر چه ميزان توجه به حداقل‌ها افزايش يابد براي مثال محل زندگي‌شان بهتر شود، امنيت اجتماعي آنها تامين شود و... مي‌توان آسيب‌هاي اجتماعي را نيز در جامعه كاهش داد. هدف اصلي از هدفمندي يارانه‌ها، افزايش رفاه اقشار كم‌درآمد و پيشبرد اهداف اقتصادي عدالت‌محور است. وقتي پولدارها نيز به همان ميزان كم‌درآمدها از اجراي اين طرح عايدي دارند قطعا بخشي از راه را اشتباه رفته‌ايم. از اين رو حذف پولدارها از فهرست دريافت‌كنندگان يارانه نقدي مي‌تواند اتفاق مثبتي باشد اما به اين شرط كه منابع حاصل از اين صرفه‌جويي مديريت شده و براي بهبود سطح رفاه اقشار كم‌درآمد هزينه شود.