اواسط هفته جاري كاخ سفيد اعلام كرد روز پنجشنبه (امروز)، مذاكرات ميان چين و امريكا در سطح بالا و با حضور ليو هي معاون نخست‌وزير چين، رابرت لايت هايزر نماينده تجاري امريكا و استيون منوچين وزير خزانه‌داري اين كشور آغاز مي‌شود. در ساعات ابتدايي انتشار اين خبر، بورس‌هاي آسيايي واكنش مثبتي به آن نشان دادند اما بورس امريكا ريزش كرد.
با وجود اينكه امروز، مقامات عالي دو كشور با يكديگر ديدار كرده و در خصوص رسيدن به يك توافق تجاري مذاكره مي‌كنند اما اعمال تحريم‌هاي جديد عليه چين در هفته جاري و اعمال محدوديت چيني‌ها براي صدور رواديد بازديدكنندگان امريكايي، دورنماي مذاكرات را بيش از پيش مبهم كرده است. مذاكرات امروز ميان دو ابر قدرت يك هفته قبل از اجرايي شدن اعمال عوارض 250 ميليارد دلاري بر كالاهاي چيني است و اگر پيشرفت مورد نظر دو طرف حاصل نشود اين عوارض از هفته آينده اجرايي مي‌شود. اين امر مي‌تواند نه تنها اقتصاد جهان را تحت تاثير قرار دهد بلكه «ابهام» در خصوص آينده اقتصادي جهان را به شرايط «ريسك و بي‌ثباتي» تغيير دهد. نكته‌اي كه مي‌تواند منجر به سياست‌هاي تلافي‌جويانه‌تري شود.
چند سالي است كه اقتصاد جهان درگير ركودي فراگير شده است. در واقع در اين مدت ركود نه تنها يك تهديد نيست بلكه يك مرحله اجتناب‌ناپذير است. نكته‌اي كه بايد به آن توجه كرد اين است كه آيا سرعت حركت به اين مرحله ممكن است كمتر شود؟ براي پاسخ به اين سوال ابتدا بايد به عواملي كه سبب ايجاد ركود براي جهان شده، اشاره كرد.
توافق همه جانبه، رمز كاهش تنش تجاري
اختلافات ميان چين و امريكا تنها به مسائل تجاري و وضع تعرفه بازنمي‌گردد بلكه اعتراضات در هنگ‌كنگ نيز بر روند رسيدن به توافق تجاري تاثيرگذار خواهد بود و امريكا از آن براي رسيدن به اهداف مورد نظر تجاري خود استفاده خواهد كرد. رييس‌جمهور امريكا ضمن تاكيد بر اين موضوع كه اميدوار است چين براي اعتراض‌كنندگان در هنگ‌كنگ يك راه‌حل خوب و صلح‌آميز پيدا كند، هشدار داد كه اين شرايط بر مذاكرات تجاري تاثير مي‌گذارد. با وجود اينكه ترامپ همواره بر رسيدن به يك توافق جامع پافشاري مي‌كند اما مقامات چيني در خصوص رسيدن به خواسته‌هاي مورد نظر رييس‌جمهور امريكا ترديدهاي فراواني دارند. «هي» معتقد است، پيشنهاد او براي امريكا شامل تعهد به اصلاح سياست صنعتي چين يا سوبسيد‌هاي دولتي نمي‌شود. اين دو مورد از خواسته‌هاي دولت ترامپ در مذاكرات تجاري هستند. همين امر سبب شده بسياري از كارشناسان مذاكرات آخر هفته را نمايشي براي رسيدن به توافق و نه تلاشي براي آن بدانند.
اما دورنماي مذاكرات نه فقط به دليل تاثير مسائل سياسي كه به خاطر رسيدن به توافقي جامع از نظر امريكا دور از دسترس تلقي مي‌شود. ترامپ بارها در توييت و رسانه‌ها، توافق مورد نياز خود را توافقي بزرگ در همه زمينه‌ها مي‌داند. او معتقد است مذاكرات آخر هفته فرصتي است كه مي‌توان يك كار اساسي انجام داد از اين رو ترامپ يك قرارداد بزرگ را ترجيح مي‌دهد.
ترس از رخداد جنگي بزرگ
در خلال ركود اقتصادي
بحران بزرگ كه از سال 1929 شروع شد و تا دهه 1940 ادامه يافت، بدترين ركود در طول تاريخ بود كه نه تنها امريكا بلكه ساير كشورها را نيز درگير كرد. اما پيامد نگران‌كننده اين ركود، ظهور و بروز جنبش‌ها و تفكرات افراطي بود كه منجر به فاشيسم و نازيسم در اروپا شد. شباهت شرايط فعلي كشورهاي اروپايي با سال‌هاي دهه 1930 در اين است كه هر دو گرفتار ركود هستند. اين وضعيت براي آلمان با شدت بيشتري برقرار است به طوري كه طبق برخي اطلاعات، اقتصاد آلمان كه بزرگ‌ترين اقتصاد قاره اروپا را دارد، وارد مرحله ركود شده است. از سوي ديگر به دليل نامعلوم بودن آينده همكاري شركت‌هاي بريتانيايي با اتحاديه اروپا پس از برگزيت احتمال اينكه قاره سبز وارد دوران ركود فراگيرتري پس از ركود 2009 شود، بيشتر است.
اقتصاددانان هشدار دادند كه اگر روند جهاني شدن با همين روند كند شود، رشد جهاني قطعا روند كاهشي خود را تا مدت‌ها ادامه خواهد داد. در اين راستا كريستالينا جورجيوا، مدير جديد صندوق بين‌المللي پول ضمن اشاره به هزينه‌هايي كه جنگ ترامپ براي جهان ايجاد كرد، گفت:«جنگ تجاري هزينه‌اي معادل اقتصاد كل سوييس يا حدود ۷۰۰ ميليارد دلار خسارت بر اقتصاد جهاني تحميل مي‌كند».
سقوط سهام در امريكا
نشانه اوليه فراگير شدن ركود
پس از اينكه مقامات چيني اعلام كردند رسيدن به توافق مورد نظر ترامپ مدنظر آنان نيست، بورس در قاره امريكا و آسيا نوسانات بزرگي داشت و برخي سهام افت زيادي را داشتند. روز سه‌شنبه و پس از اينكه خوش‌بيني سرمايه‌گذاران از نتيجه مذاكرات پيش رو رنگ باخت، شاخص‌هاي سهام امريكا به شدت افت كردند. به طوري كه ميانگين صنعتي داوجونز نزديك به 314 واحد يا 1.2 درصد سقوط كرد. از سوي ديگر كمترين افت شاخص در بورس آسيا مربوط به سهام آسيا اقيانوسيه ام‌اس‌سي‌اي بود. اين شاخص نزديك به 0.6 درصد افت كرد.
سقوط شاخص‌ها در بورس‌هاي مهم دنيا نشانه‌اي دال بر ورود جهان به ركود بزرگ و بلندمدت است. اين شرايط شباهت زيادي به ركود دهه 1930 دارد كه در آن و به دنبال وضع تعرفه اسموت- هاولي توسط امريكا بر محصولات وارداتي ساير كشورها نيز به اقداماتي مشابه دست زدند. در واقع پس از وضع تعرفه بر كالاهاي وارداتي از كشورهاي اسپانيا، سوييس، ايتاليا و... واردات امريكا پس از دو سال از وضع اين تعرفه‌ها 40 درصد كاهش يافت. البته در شرايط فعلي نيز برخي كشورها به اقدامات متقابلي در خصوص تعرفه‌بندي امريكا دست زدند. به طور مثال روسيه بر 0.43 ميليارد دلار، تركيه بر 1.8 ميليارد دلار و اتحاديه اروپا نيز بر حدود 3 ميليارد دلار از كالاهاي امريكايي تعرفه وضع كرده است.
پس گذشت 90 سال از برقراري تعرفه اسموت-هاولي و عواقب آن كه ظهور جنبش‌هاي افراطي بودند، جهان مجددا شاهد ظهور اين نوع از جنگ تجاري است. به گونه‌اي كه بانك مركزي در گزارش خود اعلام كرد كه رشد تجارت جهاني پس از ركود سال 2008 به كمترين حد خود رسيده است. اين امر مي‌تواند رشد اقتصادي كشورها را كاهش دهد. در پي آن نه تنها اشتغالزايي دچار مشكل مي‌شود بلكه ابزارها و سياست‌هاي مالي و پولي نيز نمي‌تواند از بار اقتصادي و رواني آن بكاهد. به نظر مي‌رسد، ميراث جنگ تجاري كوهي از بدهي به خصوص در اقتصادهاي توسعه يافته باشد البته اقتصادهاي در حال توسعه نيز در اين راه با كاهش بهره‌وري و نوسانات زياد اقتصادي همراه مي‌شوند.
در شرايطي كه جنگ تجاري به كند شدن حركت اقتصاد جهاني، كاهش اعتماد سرمايه‌گذاران و ايجاد حس نارضايتي عمومي منجر شده تقريبا پيش‌بيني‌ها بر وقوع يك بحران بزرگ اقتصادي و حتي نظامي است. اين بحران مي‌تواند جهان را به سمت تفكرات افراطي بكشاند. چيزي كه علاوه بر ركود مي‌تواند بر روند جهاني شدن و همگرايي كشورها براي رسيدن به يكپارچگي تجاري تاثير بگذارد.
سقوط شاخص‌ها در بورس‌هاي مهم دنيا نشانه‌اي دال بر ورود جهان به ركود بزرگ و بلندمدت است. اين شرايط شباهت زيادي به ركود دهه 1930 دارد كه در آن و به دنبال وضع تعرفه اسموت- هاولي توسط امريكا بر محصولات وارداتي ساير كشورها نيز به اقداماتي مشابه دست زدند.
پس گذشت 90 سال از برقراري تعرفه اسموت-هاولي و عواقب آن كه ظهور جنبش‌هاي افراطي بودند، جهان مجددا شاهد ظهور اين نوع از جنگ تجاري است.
در شرايطي كه جنگ تجاري به كند شدن حركت اقتصاد جهاني، كاهش اعتماد سرمايه‌گذاران و ايجاد حس نارضايتي عمومي منجر شده تقريبا پيش‌بيني‌ها بر وقوع يك بحران بزرگ اقتصادي و حتي نظامي است.
چند سالي است كه اقتصاد جهان درگير ركودي فراگير شده است. در واقع در اين مدت ركود نه تنها يك تهديد نيست بلكه يك مرحله اجتناب‌ناپذير است. نكته‌اي كه بايد به آن توجه كرد اين است كه آيا سرعت حركت به اين مرحله ممكن است كمتر شود؟ براي پاسخ به اين سوال ابتدا بايد به عواملي كه سبب ايجاد ركود براي جهان شده، اشاره كرد.